منظور آمریکا از استراتژی«نه دیپلماسی نه پلن بی» چیست؟
مالی در لباس نفیو
برخی معتقد هستند که این صحبت‌‌‌های مالی فقط ناشی از تعلیق دیپلماسی در ماه‌‌‌های اخیر است و واشنگتن با بیان این مسائل می‌‌‌خواهد بگوید که برای هر گزینه‌‌‌ای آماده است. اما ارزیابی برخی تحلیلگران نیز این است که شاید رابرت مالی می‌‌‌خواهد امروز به مسیر مدنظر ریچارد نفیو بازگردد؛ یعنی با افزایش فشارها بر ایران، تهران را به میز گفت‌وگوها بازگرداند و به امتیازات کمتر راضی کند.
شاید به همین دلیل است که مقامات غربی این روزها بارها نسبت به احتمال احیای برجام ابراز تردید کرده و از راهکارهای جایگزین مانند توافق جدید یا حتی راهکار سخت سخن گفته‌‌‌اند تا شاید با تحت فشار قراردادن تهران، به زعم خود باعث شوند که ایران وارد پروسه بده بستان شود.
باب دیپلماسی باز است
همچنین رابرت مالی روز شنبه در اجلاس «گفت‌وگوی مدیترانه» در رم ادعا کرد: «دیپلماسی هنوز راهی برای پرداختن به مسائل ایران است؛ اما این کشور در ماه اوت با طرح درخواست‌‌‌های خارج از موضوع، پیشنهاد احیای توافق هستهای را نپذیرفت.»
به گزارش «ایرنا»، نماینده ویژه آمریکا در این نشست مدعی شد که باب دیپلماسی با ایران باز است اما به دلیل آنچه او انتخاب‌‌‌های ایران درباره درخواست‌‌‌های فرابرجامی، ارسال پهپاد به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین، تهدید و گروگان‌‌‌گیری آمریکایی‌‌‌ها نامید، رسیدن به توافق در اولویت کاخ سفید نیست.
گزینه‌‌‌های دیگر واشنگتن
مالی پیش‌تر هم ادعا کرده بود که توافق وین جزو اولویت‌‌‌های واشنگتن نیست و این کشور روی مسائل اخیر ایران متمرکز است.
همچنین نماینده ویژه آمریکا در امور ایران سه روز پیش در گفتوگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی، گفت اگر دیپلماسی جواب ندهد دولت بایدن به عنوان آخرین راهکار با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد. وی توضیح داد: «ما تحریم می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم، اعمال فشار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌کنیم، دیپلماسی به کار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌بندیم. اگر هیچ یک از این‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها جواب ندهد، رئیس‌‌‌جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
سیاست اهرم‌سازی
درواقع اظهارات رابرت مالی بیانگر آن است که فعلا مذاکرات در دستورکار کاخ سفید قرار ندارد؛ یعنی در دو اظهارنظر آخر مالی وی با اشاره به روند دیپلماسی از جایگزین‌‌‌های دیپلماسی یعنی پلن بی و راهکار نظامی نیز سخن گفت.
برخی کارشناسان بر این باور هستند که واشنگتن فعلا به دلیل برخی مسائل در ایران از جمله ناآرامی‌‌‌ها و بحث‌‌‌های مربوط به ارسال پهپاد به روسیه می‌‌‌خواهد تهران را تحت فشار بگذارد تا با اهرم‌سازی به زعم خود باعث شوند که ایران از خواسته‌‌‌های خود کوتاه بیاید.
پیگیری سیاست‌های نفیو
در ارزیابی دیگری از صحبت‌‌‌های رابرت مالی به نظر می‌رسد که وی می‌‌‌خواهد سیاست برخی اعضای قبلی تیم مذاکرهکننده آمریکا را که از تیم جدا شدند امروز دوباره احیا کند.
این مدلی که به نظر می‌رسد کاخ سفید اکنون در دستورکار دارد و رهبری آن را به رابرت مالی داده، همان مدلی است که در ماه اکتبر، ریچارد نفیو، آرین طباطبایی و چند نفر دیگری که از تیم رابرت مالی جدا شدند بر آن تاکید داشتند. آنها مدعی بودند که مذاکرات بدون تحت فشار گذاشتن ایران به احیای برجام منجر نمی‌شود.
آنها معتقد بودند که اگر روند فشار بر ایران کاهش پیدا کند تهران خواسته‌‌‌های بیشتری می‌‌‌خواهد و مذاکرات وارد روند فرسایشی شود؛ امروز نیز به نظر می‌رسد که مالی به همین نتیجه رسیده و می‌‌‌خواهد همان روند را در قبال مساله ایران دنبال کند.
همگرایی غرب علیه دیپلماسی
البته این اظهارات فقط از سوی مقامات آمریکایی مطرح نمی‌شود بلکه اروپایی‌‌‌ها نیز در مواضع شان درباره ایران با واشنگتن همراه هستند. همچنانکه اخیرا امانوئل مکرون، رئیس‌‌‌جمهور فرانسه مدعی شد که «هیچ پیشنهاد جدیدی» نمی‌تواند به «احیای توافق هستهای با ایران در آینده نزدیک کمک کند.» به گزارش خبرگزاری تسنیم امانوئل مکرون در گفتوگو با رادیو فرانسه مدعی شد که به احتمال زیاد چارچوب جدیدی در مورد توافق هستهای با ایران موردنیاز خواهد بود.
همچنین مکرون پنج‌شنبه ۱۰ آذر ماه مهمان جو بایدن رئیس‌‌‌جمهور آمریکا در کاخ سفید بود. در این دیدار طرفین تاکید کردند که مصمم به جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هستهای هستند. امروز این همگرایی بین اروپا و آمریکا را باید جدی گرفت؛ زیرا تغییر لحن و رویکرد غرب در ارتباط با ایران که با کاهش مطلوبیت احیای برجام و تصویب یک قطعنامه انتقادی در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مصادف شده است، توافق را در مسیر شکننده‌‌‌تری به نسبت چند ماه گذشته قرار داده است.
هشدار مسکو به واشنگتن
همزمان با همگرایی محور غربی در قبال ایران، مسکو که این روزها روابطی ظاهرا راهبردی را با تهران دنبال می‌کند، نسبت به این رویکرد رابرت مالی هشدار داده است. یک منبع دیپلماتیک روس در واکنش به اظهارات نماینده ویژه آمریکا در امور ایران گفت زمان آن رسیده که ایالات متحده از منحرف کردن مسیر احیای برجام دست بردارد و احیای توافق هستهای ایران را به نتیجه برساند. به گزارش خبرگزاری فارس، وی ادامه داد: «آمریکایی‌‌‌ها قطعا شتابزده عمل می‌کنند و به دنبال بهانه‌‌‌ای مناسب برای انحراف از مسیر بازگشت به برجام هستند اما این یک موضوع انتخابی نیست.» درباره مفهوم سیاست جدید آمریکا که مالی آن را مطرح کرده یعنی سیاستی بین دیپلماسی و پلن بی نظر دو کارشناس را جویا شدیم که در ادامه می‌آید.
دیپلماسی اجبار روی میز
ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران درباره سیاست واشنگتن در قبال ایران به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» گفت: «سیاست آمریکا در برابر قابلیت هستهای و الگوی کنش منطقه‌‌‌ای ایران مبتنی بر نشانه‌‌‌هایی از دیپلماسی اجبار، تحریم و محدودسازی بوده است. هر یک از گزینه‌‌‌های یاد شده بخشی از سیاست واقعی واشنگتن برای مقابله و محدودسازی نقش منطقه‌‌‌ای ایران را منعکس می‌‌‌سازد.»
به گفته این استاد دانشگاه، اگر چه بایدن و تیم سیاست خارجی آمریکا، سیاست اعلامی خود را بر اساس فشارهای سیاسی فزاینده در برابر ایران و در قالب موضوعات حقوق بشری قرار داده‌‌‌اند اما هنوز سیاست همکاری در قالب کنش دیپلماتیک ادامه دارد. متقی درباره اظهارنظر رابرت مالی در خصوص استفاده از پلن بی نیز توضیح داد: «گزینه بی به مفهوم تعلیق همکاری‌‌‌های دیپلماتیک و اعمال فشار همه‌‌‌جانبه است اما چنین گزینه‌‌‌ای طبیعی است که برای ایالات متحده هزینه‌‌‌های زیادی خواهد داشت.» این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ایران سیاست همکاری‌‌‌های راهبردی چندجانبه را در دستورکار قرار داده است، گفت: «به همین دلیل الگو و گزینه رفتار ایران مبتنی بر نشانه‌‌‌هایی از مشارکت برای نیل به نتیجه عملی بوده و این امر می‌تواند زمینه همکاری‌‌‌های فراگیرتر آمریکا در آینده کنش دیپلماتیک با ایران را به وجود آورد.» کارشناس مسائل آمریکا با بیان اینکه سیاست ائتلاف راهبردی ایران با چین و روسیه نیز زمینه کاربرد گزینه بی را در کوتاه‌مدت بسیار محدود می‌‌‌سازد، تاکید کرد: «هنوز دیپلماسی ادامه دارد و به‌رغم آنکه ایران در فضای کمیته سوم حقوق بشر با چالش و محدودیت‌هایی روبه‌رو بوده و خواهد بود اما موضوعات راهبردی مسیر خاص خود را طی می‌کند.»
دیپلماسی مشروط
این استاد دانشگاه تهران در خصوص هدف رابرت مالی از بیان این موضوعات گفت: «این مقام آمریکایی می‌‌‌خواهد به ایران سیگنال دیپلماسی مشروط بدهد.» وی ادامه داد: «دیپلماسی مشروط به معنای آن است که اولا سیاست قدرت از جانب آمریکا ادامه دارد؛ ثانیا فشارهای اقتصادی در دستورکار قرار دارد؛ نکته سوم آنکه زمینه برای آغاز مذاکرات به وجود آمده است. متقی در نهایت تاکید کرد: «به هر میزان ایران از ثبات و تعادل بیشتری در محیط داخلی برخوردار باشد از مزایای بالاتری در حوزه کنش راهبردی و در فرآیند سیاست خارجی بهره‌‌‌مند می‌شود.»
نگرانی واشنگتن از تعلیق مذاکرات
همچنین کوروش احمدی، دیپلمات پیشین در واکاوی این صحبت‌‌‌های مالی به «دنیای‌اقتصاد» گفت: «رابرت مالی به نمایندگی از تیم مذاکرهکننده آمریکا به این نتیجه رسیده‌‌‌اند که فعلا دیپلماسی متوقف است، بنابراین آمریکا روی راهکارهای دیگری متمرکز است.» به گفته این کارشناس اگر گشایشی شود دیپلماسی می‌تواند برگردد. احمدی معتقد است که منظور مالی و کلا آمریکا از پلن بی، افزایش تحریم‌‌‌ها، رفتن به سمت احیای قطعنامه‌‌‌های قبلی سازمان ملل علیه ایران از طریق فعال کردن مکانیزم ماشه و احیانا یک گزینه معنا‌‌‌دار سخت است و در پلن بی، آمریکا می‌‌‌خواهد ملغمه‌‌‌ای از این موارد را علیه ایران پیگیری کند.
به گفته این کارشناس، برخی مانورهای مشترکی که این روزها بین اسرائیل و آمریکا در جریان بوده نیز ممکن است با هدف تهدید ایران بوده باشد. دیپلمات پیشین ایرانی به بیان اینکه دیپلماسی فعلا مسکوت و به حالت تعلیق درآمده است، تاکید کرد: «مقامات آمریکا نگران هستند که این تعلیق ادامه‌‌‌دار شود بنابراین به راهکارهای دیگر نیز فکر می‌کنند.»
