فرصت توافق سریع هستهای از دست رفت؟
امتناع برجامی در واشنگتن
لورا روزن روزنامه نگار آمریکایی در پایگاه دیپلمات نوشت: مقامات آمریکایی سه‌شنبه شب اظهارات ویدئویی رئیسجمهور بایدن در ماه نوامبر را کم اهمیت جلوه دادند. این اظهارات در کالیفرنیا و در گفت‌وگو با یک زن ایرانی- آمریکایی که از او خواسته بود توافق هستهای ایران را مرده اعلام کند، بیان شد. مقامات آمریکایی سه‌شنبه شب ادعا کردند که این ایرانیها بودند که فرصت احیای سریع توافق را در اوایل سپتامبر از بین بردند، حتی قبل از آنکه تظاهرات در ایران در واکنش به مرگ مهسا امینی آغاز شود.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در نشست مطبوعاتی عصر سه‌شنبه با استفاده از نام اختصاری از توافق ۲۰۱۵، برنامه جامع اقدام مشترک «برجام» به خبرنگاران گفت: «مطمئنا ایرانیها فرصت بازگشت سریع به پایبندی دوجانبه به برجام را از دست دادند.»پرایس گفت: «آنها این فرصت را از بین بردند... اخیرا در سپتامبر، زمانی که ما دوباره در آستانه بودیم، فکر میکردیم بازگشت متقابل به برجام محقق شده است، چون همه طرف‌‌‌های دیگر توافق کرده بودند. اما ایرانیها به جای اینکه ما را در موقعیتی قرار دهند که جلو برویم، عقب‌نشینی کردند.»
این اظهارات در حالی مطرح شد که جوزپ بورل، مسوول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و انریکه مورا، معاون وی، روز سه‌شنبه در حاشیه اجلاس سران بغداد با حسین امیرعبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران و علی باقری، معاون وزیر امور خارجه و رهبر مذاکره‌کننده هستهای ایران در امان، اردن دیدار کردند. بورل در توییتی نوشت: «توافق کردیم که باید ارتباطات را باز نگه داریم و بر اساس مذاکرات وین برجام را احیا کنیم.»مقامات آمریکایی گفتند که از تلاش‌‌‌های اروپا استقبال می‌کنند، اما گفتند که سوابق اخیر، آنها را نسبت به اینکه این دیدارها ممکن است نشانه‌‌‌ای از چشمانداز برای پیشرفت معنادار در دیپلماسی هستهای باشد، بدبین کرده است.
پرایس سخنگوی وزارت امور خارجه گفت: «یک سابقه برای این کار وجود دارد. سوابق کاری که در طول یک سال و نیم گذشته دیده‌‌‌ایم، گویای این واقعیت است که ایرانیها نتوانسته‌‌‌اند و ممکن است هرگز در موقعیتی نباشند که به جلو حرکت کنند... بارها و بارها، در موارد متعدد، فکر میکردیم نزدیک هستیم بقیه دنیا فکر میکردند ما به هم نزدیکیم... اما ایرانیها صرفا فرش را از زیر پای ما کشیدند.» پیش از این ترامپ در سال ۲۰۱۸ از توافق هستهای ایران خارج شد و تحریم‌های سختگیرانه‌ای را علیه ایران مجددا اعمال کرد، اگرچه ایران به تعهدات خود پایبند بود. ایران در واکنش به این اقدام از سال ۲۰۱۹ و در اعتراض به عدم‌کاهش تحریم‌‌‌ها به تدریج از محدودیت‌های هستهای برجام فراتر رفت. دولت بایدن مدت کوتاهی پس از روی کار آمدن در سال ۲۰۲۱ تلاش کرد تا توافق را احیا کند، اما از ماه سپتامبر نسبت به آمادگی ایران برای پذیرش بازگشت متقابل ابراز تردید کرده است.
شورای امنیت ملی آمریکا چه گفت؟
جان کربی، مشاور ارتباطات راهبردی شورای امنیت ملی، روز سه‌شنبه در گفت‌وگوی مجازی با خبرنگاران ادعا کرد: «ما تصور نمی‌کنیم که به این زودی‌‌‌ها توافقی حاصل شود، در حالی که ایران همچنان به سرکوب مردم ادامه می‌دهد و به روسیه پهپاد می‌‌‌فروشد.»کربی گفت: «در حال حاضر هیچ پیشرفتی در رابطه با توافق ایران حاصل نمی‌شود. ما هیچ پیشرفتی را در آینده نزدیک پیش‌بینی نمی‌کنیم. این دیگر در تمرکز ما قرار ندارد.»اظهارات او در حالی منتشر شد که روز گذشته ویدئویی در رسانه‌‌‌های ایرانی و شبکه‌های اجتماعی پخش شد که نشان می‌دهد فردی از رئیسجمهور بایدن در حاشیه یک رویداد سیاسی در نزدیکی سن دیگو، کالیفرنیا در ۴ نوامبر می‌خواهد که با دولت ایران معامله نکند.
این زن که در اینستاگرام خود را سودی فرخ نیا و یک دموکرات ایرانی آمریکایی در کالیفرنیا (IADCAL) معرفی کرده است، در ۴ نوامبر در این ویدئو از بایدن پرسید: «رئیسجمهور بایدن، لطفا اعلام کنید که برجام مرده است. » بایدن در حالی که دست دیگران را می‌‌‌فشرد و سعی می‌‌‌کرد صدای او را از میان موسیقی و سر و صدای قابل‌توجه بشنود، پاسخ می‌دهد: «نه. به دلایل زیادی. مرده است، اما ما آن را اعلام نمی‌کنیم. داستان طولانی است، اما ما مطمئن می‌شویم.»زن مداخله می‌کند و مدعی می‌شود: «ما هیچ معامله‌ای با دولت ایران نمی‌خواهیم. آنها نماینده ما نیستند.»بایدن ادعا کرد: «می‌دانم که آنها نماینده شما نیستند. اما آنها سلاح هستهای خواهند داشت که نماینده آن خواهند بود.»
فرخ نیا در اینستاگرام با اشاره به اینکه این ویدئو در ۴ نوامبر در کمپینی در جنوب کالیفرنیا گرفته شده است، نوشت: «دولت باید آنچه را که رئیسجمهور قبلا اذعان کرده است، دنبال کند.»برنامه‌‌‌های کاخ سفید نشان می‌دهد که بایدن، در سفری پیش از انتخابات میان دوره‌ای، در ۴ نوامبر در شرکت ارتباطات ViaSat در کارلزباد، کالیفرنیا، برای ترویج قوانینی که از ارتقای تولید داخلی نیمه‌‌‌رساناها حمایت می‌کند، صحبت کرد. پویا دایانیم، یک فعال ایرانی آمریکایی مقیم کالیفرنیا، گفت که مواجهه در این ویدئو در رویدادی در اوشن ساید، کالیفرنیا رخ داده است. دایانیم گفت: «جمعیت زیادی از آمریکایی‌های ایرانی تبار در مراسم شرکت کرده بودند و او در زمان‌‌‌های مختلف برنامه با آنها حرف می‌زد»
اعمال فشار آمریکا از طریق شورای امنیت
تشدید سرزنش ایران توسط آمریکا برای عدم‌احیای توافق در حالی صورت می‌گیرد که ایالات متحده ابراز تأسف کرده است که سازمان ملل با جدیت بیشتری درخواست‌‌‌های آمریکا، اروپا و اوکراین را برای انجام تحقیقات درباره ارسال صدها هواپیمای بدون سرنشین ایران به روسیه دنبال نکرده است. اتهام اصلی آمریکا نقض قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است که به موضوعات هستهای و منع اشاعه ایران مربوط می‌شود اما نه فقط توسط ایران، بلکه همچنین از سوی روسیه. رابرت وود، سفیر ایالات متحده و نماینده جایگزین برای امور ویژه سیاسی، در نشست شورای امنیت سازمان ملل در روز دوشنبه (۱۹ دسامبر) گفت: «ما متاسفیم که سازمان ملل برای انجام تحقیقات عادی در مورد این تخلف گزارش شده اقدامی نکرده است.»
وود گفت: «ما از اینکه دبیرخانه [سازمان ملل] ظاهرا در برابر تهدیدهای روسیه تسلیم شده و ماموریت تحقیقی خود را انجام نداده است، متاسف هستیم؛ما همچنین از عدم‌پوشش این تخلفات در گزارش تسهیل‌‌‌گر درباره اجرای قطعنامه ۲۲۳۱ دلسرد شدیم.»وود ادعا کرد: «اکنون، ماه‌‌‌ها پس از آن گزارش اولیه، هفته گذشته متوجه شدیم که روسیه استفاده از پهپادهای ایرانی را که برخلاف قطعنامه ۲۲۳۱ خریداری شده بودند، از سر گرفته است. با توجه به ادغام فزاینده ایران در بخش دفاعی روسیه، ما از نقض بیشتر در آینده بیم داریم. روسیه حتی ممکن است وسوسه شود که قطعنامه ۲۲۳۱ را با واردات کامل موشک‌های بالستیک از ایران نقض کند.»
باربارا وودوارد، سفیر بریتانیا در سازمان ملل متحد، به نمایندگی از E۳ - بریتانیا، فرانسه و آلمان- پس از نشست شورای امنیت در روز دوشنبه گفت: «ما به شدت به ایران نسبت به ارسال تسلیحات بیشتر به روسیه، بهویژه هرگونه موشک بالستیک کوتاه‌‌‌برد، که به تشدید تنش منجر شود، هشدار می‌‌‌دهیم و دبیرکل را تشویق می‌‌‌کنیم که هرگونه شواهدی مبنی بر انتقال این اقلام را بررسی و گزارش کند که با قطعنامه ۲۲۳۱ همخوانی ندارد.»زبان مقامات سازمان ملل متحد در این مورد کاملا رمزآلود و مبهم است.
رزماری دی کارلو، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد روز دوشنبه در نشست شورای امنیت گفت: «دبیرخانه در حال بررسی اطلاعات موجود است و هر گونه اطلاعات و یافته را در زمان مناسب به شورا گزارش خواهد کرد.»کربی از شورای امنیت ملی آمریکا سه‌شنبه شب گفت که ایالات متحده و متحدان و شرکای آن به پیگیری پاسخگو کردن ایران و روسیه ادامه خواهند داد. کربی روز گذشته ادعا کرد: «ما کاملا واضح بیان کرده‌ایم که این موارد نقض ۲۲۳۱ است. با نگاهی به زبان ۲۲۳۱ برای ما واضح است که ایران آن را نقض می‌کند... بهویژه در مورد ارائه هواپیماهای بدون سرنشین به روسیه.»
جاناتان پانیکوف، یک مقام سابق اطلاعاتی ایالات متحده که اکنون مدیریت پروژه استراتژی ایران را در شورای آتلانتیک بر عهده دارد، در مورد تعمیق همکاری دفاعی روسیه و ایران گفت «این همکاری‌ها رو به رشد است، آن هم به این دلیل که هر دو کشور در بخشی از جهان بهویژه غرب، چهره خوبی ندارند و بنابراین تکیه به یکدیگر آسان‌تر می‌شود. »وی ادامه داد: «فکر می‌‌‌کنم حتی افرادی مثل من که در ابتدا از توافق حمایت میکردند، با نگاهی به جهان امروز - به ناآرامی‌های ایران یا نگاهی به روابط بین روسیه و ایران - تلاش می‌کنند بفهمند چگونه دیگر می‌توانیم به توافق بازگردیم تا توانایی جلوگیری از ادامه مسیر هستهای ایران فراهم شود.»
