مزیت‌‌‌های مشارکت اقتصادی تهران-تاشکند
در حوزه توسعه صنعتی نیز شاهد تحولات عمیقی در ازبکستان بوده‌‌‌ایم. میانگین رشد تولیدات صنعتی در این کشور از سال 2018 تا آوریل 2023 بالغ بر 6/ 6درصد بوده است. در حوزه تجارت نیز با رشد سریع در ازبکستان مواجه بوده‌‌‌ایم. در سال 2022 مجموع تجارت خارجی این کشور با عبور از مرز 50 میلیارد دلار رشد 6/ 18 درصدی را تجربه کرد. درعین‌‌‌حال شاخص باز بودن تجاری ازبکستان نیز با یک جهش سریع از 19/ 29 در سال 2016 به 88/ 63 در سال 2021 رسیده است که به وضوح این رشد سریع در تجارت خارجی را توضیح می‌دهد. تمام این شرایط به وضوح نشانگر نقش ارتقا یافته ازبکستان در روندهای اقتصادی و تجاری منطقه است.
این شرایط بر روابط اقتصادی و حتی سیاسی با ایران نیز حاکم بوده است. پس از اتخاذ سیاست درهای باز توسط دولت جدید ازبکستان، روابط با جمهوری اسلامی ایران نیز به طور محسوسی ارتقا یافت. در حالی که از 1992 تا 2016 به ندرت دیدار در سطح مقامات عالی‌‌‌رتبه دو کشور صورت می‌‌‌گرفت، از 2017 تاکنون بیش از 6 دیدار در سطح روسای جمهور صورت گرفته و تهران هم‌‌‌اکنون در آستانه میزبانی از اولین سفر رسمی شوکت میرضیایف است. انجام این سفر در آستانه برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در ازبکستان در تاریخ 9 جولای نشانگر سطح اهمیت تهران در سیاست خارجی ازبکستان است.
در حوزه مبادلات تجاری نیز دو کشور رشد بیش از 100 درصدی را در سال 1400 تجربه کردند و با عبور مبادلات از مرز 500 میلیون دلار، هدف‌‌‌گذاری تجارت 2 میلیارد دلاری بین دو کشور تعیین شده است. این رشد در شرایطی صورت گرفته که همچنان موافقت‌‌‌نامه تجارت ترجیحی بین دو کشور اجرایی نشده و تعرفه‌‌‌ها همچنان مانع جدی برای تجارت دوجانبه هستند. ازبکستان همچنین شرایط تسهیل شده و بسترهای قانونی بازی را برای سرمایه‌گذاری و انواع فعالیت‌‌‌های اقتصادی شرکت‌های ایرانی فراهم آورده است. این شرایط مطلوب سبب شده تا شرکت‌های ایرانی فعال در ازبکستان نیز در این مدت افزایش قابل‌توجهی یابد.
نکته دیگری که در این میان قابل‌توجه است، ماهیت مکمل اقتصادی- تجاری ایران و ازبکستان است. نگاه به جداول صادرات و واردات ایران و ازبکستان نشانگر سطوح قابل‌توجه اشتراک است که بنا بر مزیت‌‌‌هایی نظیر نزدیکی جغرافیایی، دسترسی مستقیم ریلی و جاده‌‌‌ای، شکل‌‌‌گیری شبکه‌‌‌های ارتباطات تجاری، وجود بسترهای گردش سرمایه و نیز در آینده نزدیک اجرایی شدن موافقت‌‌‌نامه تجارت ترجیحی قابلیت تامین متقابل دارند.گذار از نگاه صرفا صادرات‌محور به تقویت مبادلات تجاری محرک جهش‌‌‌های کلیدی در این مبادلات خواهد بود.
چنین حجمی از مبادلات تجاری منطق سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌های راهبردی در حوزه‌‌‌های نرم‌‌‌افزاری و سخت‌‌‌افزاری را تقویت کرده و می‌تواند موج‌‌‌های جهش دیگری را بازتولید کند. درعین‌‌‌حال ازبکستان به جهت موقعیت خاص و منحصر به فرد در مرکزیت جغرافیایی و حتی اقتصادی آسیای مرکزی می‌تواند پایگاهی برای تقویت و توسعه راهبرد اقتصادی ایران در آسیای مرکزی باشد که از ظرفیتی بالغ بر 8 تا 10 میلیارد دلار برخوردار است و در حال حاضر تنها کمتر از 20درصد آن فعال است. ازبکستان دارای مرزهای مشترک با هر چهار جمهوری آسیای مرکزی و افغانستان بوده و حضور اقلیت‌‌‌های بزرگ ازبک‌‌‌تبار نیز در این کشورها شکل‌‌‌دهی به شبکه‌‌‌های تجاری و اقتصادی درون‌‌‌منطقه‌‌‌ای را تسهیل کرده است.
لازمه فعال‌‌‌سازی چنین فرصت‌‌‌هایی شکل‌‌‌دهی به کنسرسیوم‌‌‌های اقتصادی- تجاری بین شرکت‌های ایرانی و ازبکستانی است. این کنسرسیوم‌‌‌ها علاوه بر موارد فوق‌‌‌الذکر، از قابلیت توسعه در زمینه تامین کالاهای اساسی ازبکستان با استفاده از شرکت‌های ایرانی مستقر در بنادر جنوبی نیز برخوردار خواهد بود. ایران و ازبکستان در حوزه ژئواکونومیک نیز درصدد برقراری پیوندهای عمیق و وثیقی هستند. ایران یکی از کریدورهای اصلی دسترسی ازبکستان به آب‌‌‌های آزاد در جنوب است. دولت شوکت میرضیایف اگرچه ابتکارهای مختلفی از جمله کریدور ترانس افغان (ازبکستان- افغانستان- پاکستان) را طرح‌‌‌ریزی کرده یا در طرح کریدور میانی (قزاقستان- آذربایجان- گرجستان) نیز مشارکت فعالی داشته است، اما همچنان ایران را جزو مسیرهای فعال ترانزیتی در نظر گرفته است.
از طرف دیگر نیز با تکمیل کریدور ریلی ازبکستان- قرقیزستان- چین می‌توان شاهد دسترسی کوتاه و مستقیم ریلی ایران به چین از طریق این کریدور (با مشارکت ترکمنستان) بود. همچنین ازبکستان در طول سال‌های اخیر محرکِ فعال شدن کریدورهایی همچون موافقت‌‌‌نامه عشق‌‌‌آباد (ازبکستان- ترکمنستان- ایران- عمان) یا حتی کریدور ازبکستان- ترکمنستان- ایران- ترکیه در چارچوب سازمان کشورهای ترک‌‌‌زبان بوده است. اولین قطار باری در این مسیر در دسامبر 2022 از سواحل مدیترانه در ترکیه به ازبکستان رسید.
چنین نقش‌‌‌هایی به وضوح اثبات می‌کند که روابط اقتصادی و مبادلات تجاری تهران و تاشکند از قابلیت ارتقا به سطح ژئواکونومیک نیز برخوردار است. در صورت شکل‌‌‌گیری چنین همکاری‌‌‌‌‌‌هایی، با توجه به دینامیسم میان‌‌‌منطقه‌‌‌ای که ازبکستان از طریق ائتلاف‌‌‌های دوجانبه با کشورهایی همچون پاکستان، ترکیه، امارات متحده عربی و عربستان سعودی برقرار کرده است، می‌توان شاهد شکل‌‌‌گیری روندهای جدید تجاری و ژئواکونومیک در جنوب غرب آسیا، آسیای جنوبی و آسیای مرکزی بود. چنین دینامیسمی در میان‌مدت به وضعیت وابستگی متقابل ژئواکونومیک منجر می‌شود که می‌تواند سبب فعال شدن مکانیزم‌‌‌هایی همچون اکو و نیز کاهش هزینه‌‌‌های ناشی از رقابت اقتصادی در منطقه شود. درعین‌‌‌حال با تقویت روندهای درون منطقه‌‌‌ای می‌تواند به شکل‌‌‌گیری ژئواکونومی جدید آسیایی بعد از جنگ اوکراین نیز یاری رسانده و در زمینه برقراری ثبات و توسعه اقتصادی افغانستان نیز موثر باشد. ایران در جنوب غرب آسیا و ازبکستان در آسیای مرکزی نقطه کلیدی این تحولات خواهند بود.
