بزرگ‌ترین مانع برقراری روابط عربستان و اسرائیل چیست؟
ایران؛ قطعه گمشده پازل عادی سازی
به گزارش المانیتور، مساله‌‌‌ای که تاکنون به آن پرداخته نشده این است که صلح کامل در این حوزه احتمالا منوط به پیشرفت یا بهبود روابط با ایران است؛ یعنی مهم‌تر و فراتر از رویکرد میانجی‌‌‌گرانه چین در ارتباط با ایران و سعودی که اوایل سال‌جاری به آن دست یافته شد. ابتدا به مساله فلسطین بپردازیم؛ هفته گذشته، در اولین دیدار از این دست توسط یک مقام سعودی حداقل از سال ۱۹۶۷، نایف بن بندر السدیری، سفیر عربستان در فلسطین و سرکنسول عربستان در شهر بیت‌المقدس از رام الله بازدید و بر تعهد عربستان به تشکیل کشور فلسطینی تاکید کرد.
این دیدار در خلال موج دیپلماسی میان واشنگتن، ریاض و رام‌الله انجام شد. ولیعهد سعودی با همکاری نزدیک با دولت بایدن، پیشنهاد داده که در صورتی که تشکیلات خودگردان فلسطین بتواند گروههای مسلح رادیکال در کرانه باختری را سرکوب کند، کمک به محمود عباس را از سرخواهد گرفت. در مقابل، تشکیلات خودگردان تمایل دارد در صورتی که اسرائیل از کنترل برخی شهرهای کرانه باختری دست بردارد و شهرک‌‌‌سازی‌‌‌ها را متوقف کند، با عادیسازی همراهی کند.
اینها همه اقدامات درستی هستند که نشان‌دهنده احساس فوریت در مورد وخامت اوضاع برای فلسطینیان در کرانه باختری و نوار غزه دارد. راه نجات بالقوه عربستان زمانی به وجود می‌آید که محمود عباس به سمت آغاز تغییر کادر رهبری فلسطینی از رهگذر ادغام با نسل جوان حرکت کند، اما عدم‌محبوبیت او مانند همیشه بالاست. ممکن است برای تسلط روزافزون عباس بر کرانه باختری، به‌ویژه در نابلس و جنین، به عنوان مراکز جدید مقاومت، خیلی کم و دیر باشد. تقاضا از تشکیلات خودگردان برای سرکوب گروههای مسلح رادیکال شده هم با توجه به عدم‌اعتماد بسیاری از فلسطینیها، هزینه‌هایی را به همراه خواهد داشت. این مساله ما را به اسرائیل می‌‌‌برد، جایی که به نظر میرسد هر قدم کوچکی به سوی راهحل دو کشوری به بن‌‌‌بست میرسد. بن کاسپیت می‌نویسد: امتیازات لازم اسرائیل به فلسطینیها برای بسیاری از اعضای ائتلاف چند حزبی بنیامین نتانیاهو که خواستار اقدامات یکجانبه برای دفن یک بار برای همیشه چشمانداز تاسیس یک کشور مستقل فلسطینی هستند، نمی‌تواند مشروع باشد. همان‌طور که کاسپیت توضیح میدهد، تنها راهحل این است که تقاضای سعودی‌‌‌ها برای تشکیل کشور فلسطینی متوقف شود، یا بنی‌گانتس، وزیر دفاع سابق و رئیس کنونی حزب مخالف وحدت ملی، بتواند به نحوی به سمت یک دولت ائتلافی اصلاح‌‌‌شده اسرائیل حرکت کند. اولی با توجه به انتظاراتی که تا به امروز، از جمله بیانیههای متعدد سعودی وجود دارد، ناامید کننده خواهد بود و دومی تقریبا یک معجزه است، اگر واشنگتن بتواند آن را انجام دهد.
رویکرد عربستان نسبت به عادیسازی روابط با اسرائیل همیشه به دلیل حضور ایران با یک مانع همراه بوده است. در این بین درخواست‌‌‌های ریاض از ایالات متحده از جمله حمایت از برنامه هسته‌‌‌ای‌‌‌اش، یک معاهده دفاعی و داشتن سیستم‌‌‌های تسلیحاتی بسیار پیشرفته، همگی معطوف به نقش ایران است. اگر بخواهیم به برنامه هسته‌‌‌ای عربستان بپردازیم، اخیرا جک داتون گزارش داد که ریاض هفته گذشته اعلام کرده به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) دسترسی وسیع‌تری برای بازدید از تاسیسات خود میدهد که این امر باعث تقویت تلاش‌‌‌هایش برای جلب حمایت هسته‌‌‌ای آمریکا خواهد شد. تلاش ریاض برای داشتن انرژی هسته‌‌‌ای، از جمله غنی‌‌‌سازی اورانیوم، فقط با هدف توسعه یک منبع انرژی جایگزین جدید نیست. بلکه ایران در هسته محاسبات عربستان قرار دارد.MBS به فاکس نیوز گفت: «اگر ایران بمب هسته‌‌‌ای بسازد، عربستان سعودی هم باید بمب داشته باشد.» مفهوم همچنین این است که اگر ایران «حق غنی‌‌‌سازی» خود را داشته باشد و به پروتکل الحاقی پایبند نباشد، عربستان سعودی نیز استاندارد دیگری نخواهد داشت.
ولیعهد سعودی همچنین باید ارزیابی کند که اگر روابط با ایران به شکست منتهی شود، چه سطحی از تضمین‌‌‌های امنیتی آمریکا کافی است. بعد از حمله دو سال پیش هواپیماهای بدون سرنشین به آرامکو، در سپتامبر ۲۰۲۱، محاسبات عربستان به هم ریخت. دولت دونالد ترامپ به‌رغم سیاست دیرینه آمریکا موسوم به دکترین کارتر، برای استفاده از نیروی نظامی در صورت لزوم، برای دفاع از منافع ملی خود در منطقه، هیچ کاری انجام نداد. چشمانداز عربستان سعودی برای قرار گرفتن به عنوان یک متحد بزرگ غیرناتویی آمریکا، یک گام رو به جلو خواهد بود، اما خود ریاض چندان خوش‌بین نیست. توانمندی‌‌‌های موشکی و پهپادی ایران که در حال حاضر بسیار پیشرفته است، به زودی گسترش خواهد یافت. در ماه اکتبر، طرف‌‌‌های برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) در آستانه «روز انتقال» نشستی خواهند داشت؛ در روز انتقال قرار است تحریم‌‌‌های واردات و صادرات فناوری موشکی و پهپادی ایران برداشته شود. البته احتمالا طرف‌‌‌های اروپایی برجام و انگلیس تحریم‌‌‌هایی را در این راستا دوباره اعمال خواهند کرد. با این فرض که هیچ یک از طرف‌‌‌های برجام (به احتمال زیاد UK) اسنپ بک را فعال نکنند. طبق گزارش جرد سوبا، ایالات متحده و عربستان سعودی اوایل ماه جاری مانور نظامی مشترک ضد پهپادی انجام دادند. ایران در حال حاضر در بیانیههای رسانه‌‌‌ای و سیاسی خود از نزدیکی با عربستان سعودی استقبال می‌‌‌کند، اما پادشاهی سعودی، خواهان اقدامات بیشتری فراتر از صحبت است. سفر هفته گذشته رهبران حوثی به عربستان سعودی گام بزرگی در دیپلماسی برای پایان دادن به جنگ یمن به کمک تهران بود.
شاید گویاترین و دلگرم‌‌‌کننده‌‌‌ترین نشانه برای عربستان سعودی این باشد که اخیرا امواج‌‌‌نیوز گزارش داد که مقامات عالی ایران با مذاکرات مستقیم هسته‌‌‌ای تهران و واشنگتن موافقت کرده‌‌‌اند. چشمانداز مذاکرات ایران و آمریکا می‌تواند مکمل روندهای منطقه‌‌‌ای به سمت کاهش تنش باشد.
بی‌‌‌اعتمادی زیادی بین طرفین وجود دارد و فرآیند اعتمادسازی زمان می‌‌‌برد. دولت بایدن با عادیسازی روابط عربستان و اسرائیل و به دست آوردن نوعی توافق هسته‌‌‌ای با ایران، در خاورمیانه به پیشرفت بزرگی خواهد رسید.
جو بایدن، رئیس‌‌‌جمهور ایالات متحده، پس از شروع پرچالش روابط خود با عربستان سعودی، متوجه شد که دستیابی به یک پیشرفت بزرگ مانند عادیسازی اسرائیل و عربستان، حمایت از راهحل دو کشوری، پایان دادن به جنگ در یمن و بازدارندگی در برابر ایران مستلزم نزدیکی و مشارکت با پادشاهی عربستان است و هیچ راهحل دیگری وجود ندارد.
باوجود فوریت آشکار عادیسازی عربستان و اسرائیل برای آمریکا، اما موانع بر سر راه صلح کامل بین طرفین زیاد است؛ هم از منظر مساله فلسطین و هم از نظر درخواست‌‌‌های عربستان از ایالات متحده. با این حال، تمام این گفت‌وگوها باید انجام گیرد زیرا منطقه را به سمت دیپلماسی و یکپارچگی سوق می‌‌‌دهند. اگر نتانیاهو می‌تواند اقدامات مورد نیاز را درباره فلسطینیها انجام دهد که گام بزرگی خواهد بود، قطعه گمشده و نهایی آن ایران است. در نهایت نیز محمد بنسلمان تضمین‌‌‌های ایالات متحده را در برابر خطرات احتمالی از سوی ایران بعد از پروژه عادیسازی مورد ارزیابی قرار خواهد داد.
