فعالان سیاسی به پرسش «دنیای‌اقتصاد» پاسخ دادند
چگونه روزنه‌گشایی کنیم؟
آن‌قدر که دیگر نمایش اتحاد هم نمی‌تواند این کشتی چند تکه را به ساحل اتحاد‌های نمایشی برساند. سوی دیگر نیز اصلاح‌طلبان قرار دارند که اگرچه همچنان بر حرکتشان در قالب جبهه اصلاحات تاکید می‌کنند، اما مواضعشان در قبال انتخابات مجلس در عمل آنها را به دو بخش اقلیت (طرفداران حضور در انتخابات) و اکثریت (طرفداران مشارکت مشروط در انتخابات) تقسیم کرده است. در این میان البته باید بخش سوم یا همان «روزنه‌گشاها» را اضافه کرد که چندی پیش در بیانیه‌ای که به امضای ۱۱۰نفر از اصلاح‌طلبان رسید، خطاب به دغدغه‌مندان توسعه و مردم‌سالاری در ایران خواستار روزنه‌گشایی احزاب و نیروهای سیاسی و مدنی در انتخابات مجلس دوازدهم از طریق حمایت از ائتلافی از نامزدهای میانه‌رو، توسعه‌گرا و اصلاح‌گر در حوزه‌هایی که نامزدی برای رقابت مانده، شدند.
موضوع این گزارش نیز همین بخش سوم اصلاح‌طلبان است که معتقدند درغیاب نامزدهای مورد نظرشان باید از نامزدهای باقی مانده که تایید صلاحیت شده‌اند، با هدف جلوگیری از پروژه خالص‌سازی از سوی جریانی خاص شرکت کرد و در چنین فضایی با «رای روزنه‌گشا» با اهداف و انتظارات حداقلی، «رأی اعتراضی مثبت» (شامل «رأی به لیست جایگزین»، «رأی به لیست ناقص» و «تک‌رأی») و «رأی اعتراضی منفی» (شامل «رأی منفی تاکتیکی» و «رأی باطله» از جمله «رأی سفید») در انتخاباتی که کاملا آزاد نیست و بخش بزرگی از شهروندان، فاقد نامزدهای باکیفیت مورد قبول خود هستند، به عنوان مصداق‌های حضور با پرنسیبِ اصلا‌ح‌گرانه عمل کرد.
آنها در این بیانیه که ۲۱بهمن ماه منتشر شد تاکید کردند که چنین حضوری (حتی بدون کسب اکثریت) می‌تواند خیری بیش از تحریم و کناره‌گیری و شری به مراتب کمتر از آن داشته باشد. آنها همچنین براین عقیده‌اند که «حق رأی ما و داشتن هر تعداد – ولو در حد اقلیتی کوچک – نماینده زندگی‌دوست و توسعه‌گرا از جمله این امکانات است که نباید آن را واگذار کرد.»
روزنه‌گشاها در بیانیه خود تصریح کرده‌اند «با رأی اعتراضی و روزنه‌گشا می‌توان کوشید نامزدهای افراطی زندگی‌‌ستیز و ضدتوسعه به مجلس بعدی راه نیابند تا از تاثیر منفی مجلس بر زندگی مردم کاسته و بر نقش مثبت آن افزوده شود و برای خیرهای بزرگ‌تر در سالهای پیش‌رو زمینه بسازد.» این بیانیه بخش دیگری هم دارد که در آن به تشکیل یک «اقلیت خوب» و موثر در برهه‌ای که تشکیل اکثریتِ اصلاح‌گر در مجلس دست‌نیافتنی شده است می‌پردازد. این همان موضوعی است که بخش اقلیت اصلاحات نیز بر آن تاکید می‌کند و از همین‌رو به حمایت از تک چهره‌ها در شرایطی که از ارائه لیست انتخاباتی ناتوان شده روی آورده است. موضعی که به نظر می‌رسد از سوی اعتدالیون و حتی علی لاریجانی نیز در پیش گرفته شده تا آنجا که طی روزهای گذشته رئیس اسبق مجلس را نیز به حمایت از دو تک‌چهره انتخاباتی سوق داد تا شاید از ورای حضور این افراد کم‌شمار اما موثر بتوان از تصویب طرح‌هایی که در تضاد با منافع عمومی باشد، جلوگیری کرد.
به عبارتی همه این چهرههای سیاسی حتی آنها که بیانیه روزنه‌گشایی را امضا نکرده‌اند در یک چیز با «روزنه‌گشاها» هم‌صدا هستند و آن این نکته است که «اقلیت‌های خوب، هم در تاریخ پارلمان ایران و هم در تجربه سایر جوامع توانسته‌اند نخست از شدت آسیب‌های تصمیم‌های نامطلوب در مجلس و میزان «سیاست‌ها و نهادهای بد» بکاهند، دوم نقش تعیین‌کننده در برخی مصوبات کارساز و تمهید «سیاست‌ها و نهادهای خوب» و زمینه‌سازی اصلاحات ریشه‌ای ایفا کنند، سوم صدای عقلانیت و کارآمدی و شهروندان محذوف شوند و چهارم راهی باز کنند و زمینه‌ساز گشایش‌‌های پساانتخاباتی و تشکیل اکثریت‌های موثر در انتخابات‌های بعدی شوند.» موضوع دیگری که میان روزنه‌گشاها و دیگر چهرههای اعتدالی و میانه‌رو درخصوص حضور در انتخابات مشترک است این نکته است که: با وجود همه محدودیت‌ها، با تشکیل یک اقلیت خوب و موثر، صداهای ضد زندگی در مجلس بعد کمتر و مصوباتی که در خدمت زندگی بهتر ایرانیان است بیشتر می‌شود.»
چرا باید از روزنه‌گشایی حمایت کنیم؟
تاکید بر حضور در انتخابات روز جمعه در شرایطی است که بنا بر خبرها و آن‌طور که روز گذشته روزنامه هم‌میهن نیز در گزارشی منتشر کرد، تنها ۱۰۳ نامزد میانه‌رو در سراسر کشور تایید صلاحیت شده‌اند. نامزدهایی که اگر در خوش‌بینانه‌ترین حالت تعدادی از آنها نیز وارد مجلس شوند می‌توانند فراکسیون اقلیت یا فراکسیون منتقدین در مجلس تشکیل دهند. موضوعی که به نظر می‌رسد تنها راهکار موجود برای آینده پیش‌رو باشد. در چنین فضایی فردا دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی برگزار خواهد شد. مجلسی که حالا بخشی از اصلاح‌طلبان و میانه‌روها به حضور موثر مردم برای تشکیل فراکسیونی اقلیت در آن چشم دوخته‌اند.
به باور آنها چنانچه این فراکسیون در مجلس آتی شکل بگیرد می‌تواند با همراهی بخشی از نمایندگانی که وابسته به جریان اکثریت مجلس هستند، اما عقل‌گرایی را پیشه راه خود کرده‌اند، دست به تشکیل ائتلاف‌های عملگرایانه در جهت تصویب مصوباتی برای زندگی بهتر مردم بزنند. در این خصوص می‌توان به عملکرد برخی از نمایندگان مجلس یازدهم از جمله عملکرد غلامرضا نوری‌قزلجه، نماینده فراکسیون مستقلین مجلس در زمان بررسی لایحه عفاف و حجاب در مجلس اشاره کرد که در مخالفت با تقاضای بررسی لایحه حمایت از فرهنگ عفاف و حجاب به صورت اصل ۸۵ اعلام کرد که این لایحه حتی به حوزه دانش‌آموزی نیز ورود کرده است و می‌توان به موجب آن یک دانش‌آموز ۱۰ سالهای را به کلانتری تحویل داد.
موضعی که واکنش رئیس مجلس را دربرداشت و موجب اصلاح این بخش از لایحه شد. این همان موضعی بود که روزنه‌گشاها هم در بیانیه خود بر آن تاکید کرده‌اند: «مسکوت کردن و عدم تصویب طرح‌ها و لوایح پرآسیب (که ذیل عناوین فریبنده‌ای چون صیانت و خانواده و سامان‌دهی و عفاف و امنیت طرح می‌شوند)، تمهیدِ آزادی اینترنت و کاهش فقر و نابرابری، رفع تحریم‌ها، مصوبات و بودجه‌های کارشناسانه‌تر و توسعه‌گراتر، کاهش حامی‌پروری و ویژه‌پروری و فساد، بسط آزادی‌های سیاسی و اجتماعی و در یک کلام تضعیف زندگی‌ستیزان و تقویت زندگی‌دوستان از جمله اهدافی است که می‌توان حتی با یک «اقلیت خوب» (در ائتلاف‌های مساله‌محور با بخشی از مستقل‌ها و محافظه‌کاران توسعه‌گرای مجلس) به سمتش گام برداشت.»
استراتژی تاثیرگذاری
اما با گذر از انتخابات مجلس دوازدهم به دوران پسا‌انتخابات می‌رسیم که موعد تصمیم‌گیری‌های اساسی برای کشور است. روزهایی که اکثریت مجلس طرح‌هایی را در حوزه عمومی روی میز خواهند گذاشت که از همین حالا موجب نگرانی بسیاری از چهرههای سیاسی شده است. از همین‌رو «روزنه‌گشاها» به تشکیل فراکسیون اقلیت برای تاثیرگذاری براین طرح‌ها درقالب بیانیه و نطق امید بسته‌اند تا با استراتژی تاثیرگذاری چنین طرح‌هایی را از دستورکار خارج کنند. این همان نکته‌ای است که روز گذشته مسعود فراستخواه نیز در گفت‌وگو با روزنامه هم‌میهن از آن تحت عنوان «کنشگری مرزی» یاد کرد و گفت: «همیشه شرایط کنشگری مرزی وجود دارد. اگر یک شهروند و فردی می‌تواند با نمایندگی بخشی از انحصارات را محدود کند، برای حق و حقوق مردم در مجلس بحث کند، در پای طرح‌ها و لوایح که برخلاف حق و حقوق بشری این شهروندان است، بایستد، مگر دکتر محمود صادقی که بود؟ ایشان که از آسمان نیفتاده بود، از دل انتخابات بیرون آمد و یک جاهایی ایستاد و از حقوق مردم دفاع کرد.»
تاثیر حرکت‌های کند در آینده کشور
دنیای اقتصاد در همین ارتباط با محمد مهاجری و منصور حقیقت‌پور در مورد چرایی نیاز به «رای روزنه‌گشا» به گفت‌وگو نشسته است. محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به بیانیه روزنه‌گشایی گفت: موضوع روزنه‌گشایی و حتی مقولاتی مانند رای سفید یا رای اعتراضی را سیگنال‌هایی می‌دانم برای دوری از غفلتی که در سالهای اخیر راجع به اصل انتخابات شده است. البته تعداد کاندیداهای جریان اعتدالی ممکن است قابل اعتنا نباشد و حتی از این تعداد به دلیل اینکه بدنه رای‌شان چندان قائل به انتخابات نیست، خیلی موفق به حضور در انتخابات نشوند. او با بیان اینکه با افرادی که بیانیه روزنه‌گشایی را امضا کرده‌اند، صحبتی نکرده‌ام و ۹۹ درصد آنها را هم نمی‌شناسم، اظهار کرد: برداشتم از بیانیه روزنه‌گشایی این است که آنها معتقد نبودند که در انتخابات به نتیجه درخشانی برسند، بلکه بیشتر به دنبال این بودند که بگویند قهر با انتخابات و اتخاذ هر روشی جز روش مسالمت‌آمیز و اصلاح‌طلبانه راهبردی نیست که به مقصد برسد.
آنها این را فهمیده بودند که جریان خالص‌ساز و جریان تندرو اتفاقا علاقه‌مند به عدم مشارکت همه چهرههای مخالف خودشان و غیر خودشان است. این فعال سیاسی اصولگرا ادامه داد: بنابراین امضا‌کنندگان بیانیه روزنه‌گشایی با این بیانیه دو موضوع را به اطلاع حاکمیت رساندند، یک اینکه همه جریانات منتقد دولت و حاکمیت اهل قهر با انتخابات و تحریم انتخابات نیستند؛ و دوم آنکه به حاکمیت بگویند ظرفیت‌هایی که در اختیار جریان منتقد دولت و حاکمیت گذاشتید چقدر محدود است. به نظرم تا همین اندازه جریان روزنه‌گشا در نقش و هدفی که برای خودشان تعریف کرده موفق بوده است. مهاجری تصریح کرد: اگر جریان روزنه‌گشا بتواند فراکسیون اقلیتی در مجلس دوازدهم تشکیل دهد، یک گل بیشتر زده و در بازی جلوتر است. او با اشاره به تاثیرگذاری نمایندگان در مجلس تاکید کرد: گاهی حتی یک نماینده هم می‌تواند در مجلس تاثیرات شدید بگذارد. اگر فراکسیون اقلیتی در مجلس دوازدهم تشکیل شود و این ظرفیت را داشته باشد که افکار عمومی جامعه را با خود همراه کند در آن صورت خواهید دید که توفیقات زیادی نصیبش می‌شود.
برای مثال طرح صیانت که در مجلس یازدهم مطرح بود با فشار تعداد کمی از نمایندگان به راحتی به خارج از مجلس منتقل شد و در فضای رسانه‌ای و مجازی پیچید و عملا موضوع را نیمه تعطیل باقی گذاشت و اجازه نداد جریان صیانت‌خواه کار را به نتیجه نهایی برساند. این فعال سیاسی اصولگرا خاطرنشان کرد: ممکن است فراکسیون اقلیت در خیلی از موارد نتواند در تصمیمات حاکمیت تاثیرگذار باشد و چیزی را تغییر دهد. اما اگر بتواند افکار عمومی را با خود همراه کند در دو سال آینده و در انتخابات ۱۴۰۴ و حتی در انتخابات ۱۴۰۶ در شوراها و در ریاست‌جمهوری و مجلس بعدی حتما می‌تواند منشأ آثار بزرگی باشد. کار سیاسی و فعالیت سیاسی حرکت تند و انقلابی ندارد و گاهی حرکت‌های کند در آینده تاثیرگذار است.
مهاجری گفت: اگر جریان روزنه‌گشا بتوانند وارد مجلس شوند یک دستور کار دارند و اگر نتوانند وارد مجلس شوند، دستورکار دیگری دارند. اگر جریان روزنه‌گشا وارد مجلس شوند با ایجاد یک فراکسیون می‌توانند طرح‌های جدیدی ارائه بدهند و اگر جناح اکثریت با آنها مخالفت کند می‌توانند با فشار افکار عمومی آن طرح‌ها را به نتیجه برسانند. یا اینکه با کارهایی که جریان اکثریت در مجلس انجام می‌دهد مخالفت کنند و یقین داشته باشید همان‌طور که در خیلی از کشورها به این شکل است و جناح اقلیت می‌تواند تاثیر بر رای اکثریت بگذارند می‌توانند افکار عمومی را به سمت خودشان جلب کنند. او افزود: اما اگر جریان روزنه‌گشا رای نیاورند باز هم بازنده این بازی نیستند چون در فضای سیاسی کشور توانسته‌اند ترم سیاسی نویی را جا بیندازند.
روزنه تغییر با فراکسیون اقلیت
منصور حقیقت‌پور، مشاور علی لاریجانی نیز در گفت‌وگو با «دنیای اقتصاد»، با اشاره به بیانیه روزنه‌گشایی گفت: بیانیه را یک گروه ۱۱۰ نفره دادند و باید در این خصوص از آنها سوال کرد و من با آنها آشنا نیستم. البته به آنها احترام می‌گذارم چون این گشایش است و مردم را به انتخابات دعوت می‌کنند و می‌گویند ما با انتخابات قهر نیستیم و این مساله بسیار مهمی است. اما اینکه منظور و هدفشان چیست، چون من ارتباطی با آنها ندارم نمی‌توانم اظهارنظری کنم. او در پاسخ به اینکه آیا می‌توان امیدوار به تشکیل فراکسیون اقلیتی از معتدلین در مجلس دوازدهم بود، تصریح کرد: حتما در مجلس آتی اقلیتی تشکیل خواهد شد. اما این اقلیت اندازه اکثریتی که همه‌چیز دستشان است، نخواهد بود. معتدلین را رد صلاحیت کردند. اما همه افراد طرف مقابل را تایید صلاحیت کردند و همه آمدند. آنها صداوسیما، کیهان و فضای مجازی و برخی از نهادهای نظارتی را دارند و جلو می‌روند.
نبرد، نبرد نامتقارنی است، اما کاش این‌طور می‌شد که همه با عوامل کافی خودشان شرکت می‌کردند. وی تاکید کرد: از سوی دیگر کاش در وزن‌کشی، شورای ائتلاف با پایداری یکی نمی‌شد. بلکه جدا جدا می‌آمدند تا مشخص شود که اینها چقدر وزن دارند و چند رای دارند. ما دوست داشتیم پایداری مستقل بیاید. حقیقت‌پور با اشاره به اظهارات اخیر حداد عادل مبنی بر اینکه «خط قرمز ما برای انتخاب کاندیداها، مخالف دولت نبودن است» گفت: تیم آقای قالیباف و آقای حداد عادل هم که می‌خواهد از دولت حمایت کند و ما تاکنون ندیده بودیم که مجلس دنباله‌روی دولت باشد و آقای حداد عادل اخیرا گفت که مجلس دنباله دولت است. این به چه معنا است؟ یعنی از الان می‌خواهند بگویند ما باید وکیل‌الدوله باشیم! باید اجازه بدهند مجلس استقلال داشته باشد و آقای حداد عادل با این اظهارات استقلال مجلس را نادیده گرفتند. او در خصوص اینکه فراکسیون اقلیت در مجلس دوازدهم چه دستور کاری را باید دنبال کند، گفت: در مجلس دوازدهم فراکسیون اقلیت باید ایجاد روزنه تغییر، روزنه رفتار بر پایه عقلانیت، روزنه شایسته‌گزینی، روزنه مقابله با فساد و روزنه سکوت نکردن در مقابل اشتباهات دولت را دنبال کند.
