ضعف در تولید تایر حملونقل باری و تاثیر آن بر شکاف قیمتی
براساس اطلاعات انجمن صنفی صنعت تایر، تولید تایرهای ناوگان حملونقل باری از سال ۱۳۹۸ تا سال ۱۴۰۱ تغییر چندانی نکرده و حتی تولید این اقلام در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ از نظر مقیاس حلقه حدود ۱۱درصد و از نظر تناژ حدود ۱۳درصد کاهش پیدا کرده است. عوامل مختلفی در سمت عرضه و تقاضا، بر عدم‌افزایش تولیدات این بخش اثرگذار بوده‌‌‌اند. در سمت عرضه مسائلی همچون تشدید تحریم‌‌‌‌‌‌ها، جهش قیمت ارز و در نتیجه افزایش هزینه تامین مواد اولیه تولید تایر، وجود تنها یک تولیدکننده تایر ناوگان حملونقل باری در کشور (تایرسازی بارز) و طبیعتا عدم‌تنوع محصولات آن کارخانه و در سمت تقاضا تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان این نوع تایر به سمت استفاده از تایرهای رادیال به‌جای بایاس به دلیل مسائل ایمنی، امنیتی و کیفیتی قابل اشاره هستند. همچنین به دلیل قیمت‌گذاری دستوری چندساله در این صنعت، سرمایه‌گذاران علاقه‌‌‌ای برای ورود به این صنعت ندارند. مجموع عوامل فوق در این سال‌ها سبب زیان‌‌‌ده شدن کارخانه‌‌‌های تایرسازی به‌خصوص در بخش تایر ناوگان حملونقل باری و عدم‌تمایل بانک‌ها برای سرمایه‌گذاری در طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای این صنعت شده است.
از طرف دیگر، اقدامات حمایتی دولت در سال‌های اخیر کفایت لازم برای توسعه این صنعت را نداشته است. به‌عنوان مثال، براساس تصمیمات وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال ۱۳۹۹، مقرر شده بود آن دسته از سرمایه‌گذارانی که متقاضی تولید تایر ناوگان حملونقل باری در کشور باشند، علاوه بر دریافت زمین رایگان در شهرک‌‌‌های صنعتی، از تسهیلات ریالی تبصره ۱۸ برخوردار شوند و منابع ارزی موردنیاز آنها تامین شود. همچنین قرار بود تولیدکنندگان با اجرای طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای خود در اولویت حمایت‌‌‌های ریالی و ارزی برای اجرای طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای قرار گیرند.
تامین ارز موردنیاز مواد اولیه تولید لاستیک، از دیگر تصمیمات در این زمینه بود. علاوه بر این، طی سال‌های گذشته، موافقت اصولی برای احداث چهار کارخانه تولید تایر سنگین در استان‌‌‌های لرستان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و کردستان، با نیاز سرمایه‌گذاری ۱۵۰ تا ۱۸۰میلیون دلار صادر شده بود؛ اما این تصمیمات به دلایل گوناگون اجرایی نشدند. به همین دلیل تولیدات داخلی تایر ناوگان حملونقل باری توانایی تامین بخش ناچیزی از تقاضای این نوع تایر در کشور را دارند و تایرهای وارداتی، در حال تامین نیاز رانندگان هستند که میزان قابل‌توجه اختلاف قیمت نیز به همین دلیل است. لازم به توضیح است که تایرهای عرضه‌شده در سامانه تخصیص تایر وزارت صنعت، معدن و تجارت به دو دسته ایرانی و خارجی تقسیم می‌‌‌شوند.
در حوزه تایرهای وارداتی با توجه به قیمت آنها، اختلاف نرخ تایر در سامانه و بازار آزاد بسیار کم است. برای مثال اگر قیمت تایر درجه یک چینی در سامانه حدود ۱۴میلیون (یک جفت تایر در بهمن‌‌‌ماه ۱۴۰۱) است، در بازار نیز نرخ آن به همین صورت است. در بخش تایرهای تولید داخل، به دلیل آنکه یارانه‌‌‌های متفاوتی که به تولیدکننده اعطا می‌شود، قیمت تمام‌‌‌شده برای یک جفت حدود ۸ تا ۹میلیون تومان در سال ۱۴۰۱ است؛ اما با توجه به اختلاف قیمت آن با تایرهای خارجی، قیمت آن در بازار حدود ۱۲ تا ۱۳میلیون تومان است.
برآورد شده است که در صورت حمایت دولت از افزایش تولید این نوع تایر در کشور، این صنعت خواهد توانست تا ۲۰درصد نیاز کشور را تامین کند. پیشنهاد می‌شود در وهله اول استفاده از ظرفیت‌‌‌های تولیدکنندگان فعال در زمینه تایر سواری برای راه‌‌‌اندازی خطوط تولید تایر ناوگان حملونقل باری و بهبود تنوع و کیفیت محصولات و همچنین کمک به تامین ماشین‌‌‌آلات و تجهیزات موردنیاز این تولیدکنندگان در دستور کار قرار گیرد. در میان‌مدت و بلندمدت نیز پیگیری طرح‌‌‌های توسعه‌‌‌ای شرکت‌های تولیدی برای راه‌‌‌اندازی خط تولید در مناطق کم‌برخورداری که به آنها اشاره شد قابل پیشنهاد است.
در صورت افزایش تولید داخلی این نوع تایر، می‌‌‌توان امیدوار بود که حتی صادرات این محصول و ارزآوری حاصل از آن امکان‌‌‌پذیر شود؛ به‌ویژه که بسیاری از مشکلات این صنعت ناشی از عدم‌‌ارزآوری برای حل مشکلات بخش تامین ارز واردات مواد اولیه به‌منظور تولید و در نهایت رسیدن به قیمت تعادلی محصول است. همچنین به دلیل تغییر الگوی تقاضای مصرف‌کنندگان تایرهای ناوگان حملونقل باری کشور از تایرهای رادیال -که سهم عمده تولید تایر داخلی از این نوع است- به سمت تایرهای بایاس به دلیل مسائل ایمنی، امنیتی و کیفیتی؛ لازم است به این تغییر الگوی تقاضا پاسخ داده شود. در پایان پیشنهاد می‌شود به دلیل زیان‌‌‌ده‌‌‌شدن واحدهای تولیدی تایر ناشی از قیمت‌گذاری دستوری، به آزاد شدن قیمت‌ها از طریق عرضه محصولات آنها در بورس‌کالا مبادرت شود.
