روایت شش‌ساله از نسبت تعهد و تولید خودروسازان
در این راستا، دور نخست فروش خودرو در این سامانه در اواخر اسفند پارسال به اجرا درآمد و عرضه‌کنندگان خودرو متعهد به تامین حدود ۹۵۰هزار دستگاه خودرو برای ثبت‌نام‌‌کنندگان شدند. حدودا سه ماه بعد و در خرداد امسال، مرحله دوم فروش خودرو از مسیر سامانه یکپارچه به اجرا درآمد و طبق آمارهای غیر‌رسمی، ظاهرا این بار نیز حدود یک‌میلیون تقاضا بر دوش عرضه‌کنندگان خودرو گذاشته شده است. بنابراین با در نظر گرفتن تاریخ فروش قبلی - اواخر اسفند- در مجموع عملا حدود دومیلیون تعهد برای خودروسازان کشور ایجاد شده که آنها باید طی امسال و بخشی از سال آینده، این تعهدات را رفع کنند. برای امسال، بار اصلی تعهدات بر دوش ایران‌خودرو قرار دارد، شرکتی که تعهدی حدودا ۸۰۰هزار دستگاهی را به اجبار سیاستگذار بر عهده گرفته و اتفاقا نشانه‌های عدم‌تناسب بین تولید و تعهدات این خودروساز نیز اخیرا بروز کرده است.
نکته دیگر اینجاست که با وجود برنامه‌ریزی وزارت صمت مبنی‌بر تولید یک‌میلیون و ۷۰۰هزار دستگاه خودرو در سال جاری، خودروسازان طی چند ماه گذشته روندی نزولی در تولید داشته‌اند. کمبود نقدینگی ناشی از قیمت‌گذاری دستوری در کنار دیگر چالشها از جمله تحریم، روند تولید خودروسازان را کند کرده است. از همین رو در صورت عدم‌رفع چالشها و مشکلات، نه‌تنها تولید ۷/ ۱میلیونی محقق نخواهد شد، بلکه احتمال سقوط تیراژ نسبت به سال گذشته هم وجود دارد. بنابراین هیچ بعید نیست نسبت تعهد به تولید در خودروسازی کشور، طی امسال یا سال آینده بر هم بخورد، کما اینکه خودروسازان همین حالا نیز با تعهدات معوق مواجه هستند.
در این بین البته اوضاع در بخش خصوصی صنعت خودرو بهتر است، چه آنکه به دلیل وجود قیمت‌های بالا، تقاضا برای محصولات آن افت کرده، د‌رحالی‌که روند تولیدشان مناسب است. در مورد خودروسازان وابسته به دولت، تا وقتی شرایط مالی آنها بهبود پیدا نکند، جهش پایدار تولید رخ نخواهد داد. اما طبق نموداری که وزارت صمت منتشر کرده، طی شش سال گذشته بهترین نسبت موجود بین تولید و تعهد خودروسازان، در سال ۱۳۹۶ به دست آمده است. طی سال ۹۶ خودروسازان در مقابل تولید یک‌میلیون و ۳۱۵هزار دستگاهی، کمتر از ۶۰۰هزار دستگاه تعهد داشته‌اند. پس از آن، بهترین نسبت به سال ۱۴۰۱ مربوط می‌شود.
در سال ۱۴۰۱ تولید حدود یک‌میلیون و ۱۰۰هزار دستگاه بوده، اما تعهدات به زیر ۵۰۰هزار دستگاه رسیده است. در سال قبل‌‌تر یعنی ۱۴۰۰، خودروسازان با تولید بالغ بر ۸۰۰هزار دستگاهی و تعهدات بیش از ۶۵۰هزار دستگاهی مواجه بوده‌اند. همچنین در سال ۹۹ خودروسازان در برابر تولید ۸۵۶ هزار دستگاهی، بالغ بر ۷۸۰ هزار دستگاه تعهد داشته‌اند. در سال ۹۸ بدترین نتیجه بازه زمانی شش‌ساله به دست آمده است. در این سال، تعهدات از تولید پیشی گرفته، به نحوی که آنها بیش از ۷۲۷هزار دستگاه تولید داشته‌اند، اما تعهدات آنها از ۸۴۴هزار دستگاه گذشته است. طی سال۹۷ اما فاصله‌ای ۱۰۵هزار دستگاهی بین تعهدات و تولید خودروسازان (به‌نفع تولید) برقرار بوده است.
