«دنیای اقتصاد» شامخ دیماه وسایل نقلیه و قطعات وابسته را بررسی کرد
عبور از رکود خودرو ؟
بــــر اســـاس نظرســنجی از مدیران صنعت خودرو و صنایع وابسته مانند قطعه‌سازی، شامخ دیماه به ۵۲.۸۴واحد رسیده است. این در حالی است که این رقم در آذرماه ۴۷.۵واحد بوده، بنابراین در این مدت شامخ کل گروه خودرو ۵.۳۴واحد رشد را ثبت کرده و مهم‌تر از آن، مرز ۵۰ را نیز پشت سر گذاشته است. یعنی وضعیت خودروسازان و صنایع وابسته در دیماه رو به بهبود رفته است. این در حالی است که طبق آمار و اطلاعات شامخ، روند رکودی صنعت خودرو که از خردادماه امسال شروع شد، در مهر اوج گرفت، اما در آبان‌ماه با کمی رشد همراه بود و در آذر نیز باز هم به صورت بسیار محدود رشد را ثبت کرد. البته با وجود این رشد، همچنان شامخ کل گروه خودرو و صنایع وابسته در آذر نیز کمتر از مرز ۵۰واحد بود که نشان می‌داد وضعیت همچنان در ماه پایانی پاییز رکودی بود. وضعیتی که حالا شامخ دیماه نشان می‌دهد احتمالا نقطه پایان بر آن گذاشته شده و در این ماه شاهد رشد فاکتورهای این شاخص اقتصادی بوده‌ایم.
البته همچنان نمی‌‌‌توان گفت که رشد محقق‌شده در مورد این شاخصها به علت اقدامات مثبت و قابل‌توجه در دی بوده است، بلکه وضعیت چند ماه گذشته شامخ خودرو به حدی نشانگر رکود بوده که کمی افزایش در برخی فاکتورها یا کاهش سرعت بدتر شدن وضعیت نیز می‌تواند اعداد و ارقام شامخ را افزایشی نشان دهد؛ به طوری که شامخ گروه خودرو در مهرماه به کف یک‌ساله خود رسیده بود و در آبان نیز چندان وضعیت بهتری نداشت. در آذر نیز ۶ فاکتور مورد بررسی زیر مرز ۵۰ بودند که نشانگر رکود بوده‌اند. البته باید توجه کرد که در شامخ دیماه نیز چهار فاکتور همچنان کمتر از مرز ۵۰ قرار دارند. با این وجود ممکن است تاثیر روانی دو خبری که در دیماه اوج گرفته بود، عملکرد خودروسازان را بهبود بخشیده باشد. یکی از اخبار خروج شورای رقابت از قیمت‌گذاری خودرو بود که خودروسازان را امیدوار کرد با تصدی‌گری سازمان حمایت مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بتوانند قیمت‌های جدیدی برای محصولات خود بگیرند. البته این موضوع بیشتر می‌تواند روی امید به آینده خودروسازان تاثیرگذار باشد.
از طرف دیگر در دیماه خودروسازان امیدوار بودند که بتوانند بخشی از محصولات خود را به قیمت حاشیه بازار به فروش برسانند. آذرماه امسال خودروسازان و قطعه‌سازان به توافق رسیده بودند که 120هزار خودرو را به قیمت حاشیه بازار (پنج‌درصد کمتر از قیمت بازار) به فروش برسانند که البته در اواخر دیماه این موضوع به دلیل حواشی ایجادشده، کان‌لم‌یکن شد. ممکن است خودروسازان به امید این اتفاقات تولید و فروش خود را افزایش داده باشند. البته فاکتور «انتظارات تولید آینده» که بهنوعی نشانگر امید خودروسازان نسبت به آینده است مهر تایید چندان محکمی به این فرضیه نمی‌زند، چراکه این فاکتور از معدود مواردی بوده که در شامخ دیماه با افت همراه بوده و از 57.41واحد به 55.17واحد رسیده است، البته همچنان بالای مرز 50 است که نشان می‌دهد امید آنها گرچه با آهنگ کندتر اما درحال افزایش است.
اما خودروسازان جدا از امید به تولید آینده سعی داشتند که محصولات بیشتری را تولید کنند، قطعه‌سازان نیز سعی کردند که قطعات مورد نیاز را هر طور که شده تامین کنند تا تولیدکنندگان خودرو بتوانند با تولید 120هزار دستگاه مازاد بر تعهدات خود و فروش آن به قیمت حاشیه بازار، بدهی قطعه‌سازان را پرداخت کنند؛ اما با ملغی شدن این طرح، این خودروها صرف تعهدات قبلی شده و سرعت انجام و تحویل سفارش را افزایش داد.
اتاق بازرگانی ایران، به عنوان مرجع انتشار شامخ، این شاخص اقتصادی را این‌‌‌‌‌‌‌‌‌طور توصیف می‌کند: «شامخ یکی از شاخصهای اقتصادی است که مورد پذیرش بیشتر کشورهای توسعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌یافته است. درحال‌‌‌حاضر شاخص شامخ برای حدود ۲۹هزار بنگاه بخش خصوصی در بیش از ۴۰کشور جهان محاسبه و منتشر می‌شود. این شاخص براساس پایش پرسش‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌‌‌‌ای به دست می‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آید و بینش آنی و تصویر سریعی از شرایط اقتصاد کلان، به‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ویژه وضعیت رونق و رکود در بخش‌‌‌‌‌‌‌‌‌های صنعت و خدمات، ارائه می‌دهد. درواقع شامخ تصور تولیدکنندگان از وضعیت تولیدی بوده و بهنوعی نشان از میزان امید آنها به آینده دارد.»
فراز و فرود شامخ
همان‌طور که اشاره شد تعداد قابل‌توجهی از شاخصهای مورد بررسی در شامخ دیماه با رشد همراه بوده‌اند. در این بین بیشترین رشد محقق‌شده مربوط به فاکتور «موجودی محصول در انبار» است که از 37.04واحد در آذرماه به 48.28واحد رسیده که نشان از رشد 11.24واحدی دارد. البته همان‌طور که مشخص است همچنان این فاکتور کمتر از 50 است که نشان می‌دهد گرچه رشد قابل‌توجهی رخ داده اما همچنان انبار خودروسازان در حال خالی شدن است و تنها از سرعت آن کاسته شده است. این موضوع به دلیل ماهیت آهنگی شامخ است. درواقع پایین‌تر از رقم ۵۰ در شامخ نشان از وضعیتی نامطلوب دارد. بر این اساس عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده چنانچه زیر ۵۰ باشد، اما از عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده ماه قبل بیشتر باشد، نشان می‌دهد سرعت بدترشدن وضعیت کاهش یافته است. در مقابل، چنانچه عدد محاسبه‌‌‌‌‌‌‌‌‌شده بالای ۵۰، اما از عدد ماه قبل کمتر باشد، نشان می‌دهد که سرعت بهبود وضعیت در مقایسه با ماه قبل کاهش یافته است.
«موجودی مواد اولیه» فاکتور دیگری است که در شامخ دیماه با رشد قابل‌توجهی همراه بوده است. این شاخص که در آمار و اطلاعات مربوط به آذرماه روی 42.59واحد ایستاده بود در دی به 51.72واحد رسید تا ضمن عبور از مرز 50، رشد 9.13واحدی را ثبت کند. این در صورتی است که در این ماه خودروسازان شدیدا تحت تاثیر تورم بوده‌اند. فاکتور «قیمت خرید مواد اولیه» به‌خوبی نشانگر سایه تورم بر تولید خودرو و قطعه است. این فاکتور که در آذرماه رقم 59.26 را ثبت کرده بود در ماه ابتدایی پاییز با 9.71واحد رشد به 68.97 واحد رسید؛ بنابراین خودروسازان در این ماه مجبور بوده‌اند که برای خرید مواد اولیه خود هزینه بیشتری بپردازند. آن‌طور که آمار و اطلاعات شامخ نشان می‌دهد، «میزان تولید محصولات» صنعت خودرو و صنایع وابسته نیز با رشد همراه بوده است.
این شاخص که در آذرماه روی مرز 50 ایستاده بود در دیماه با 8.62واحد رشد به 58.62واحد رسید. با این وجود آمارنامه دیماه تولید خودرو که توسط وزارت صمت منتشر می‌شود، رشد تولید خودرو را تایید نمی‌کند؛ به طوری که طبق آمار این وزارتخانه خودروسازان در ماه ابتدایی زمستان 117هزار و 460 دستگاه تولید داشته‌اند که نسبت به آمار 118هزار و 817دستگاهی آذرماه هزار و 357 دستگاه کمتر شده است. بنابراین رشد تولیدی را که شامخ نشان می‌دهد تنها می‌توان به رشد تولید قطعه نسبت داد که احتمالا با هدف تولید و فروش 120هزار دستگاه مذکور و پرداخت بخشی از بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان بوده است.
همچنین شاخص «میزان فروش محصولات» در این صنعت رشد داشته و از 46.3واحد با 3.7واحد رشد به مرز 50 رسیده است. این بدان معناست که روند کاهشی فروش متوقف شده و فروش دیماه مشابه آذرماه بوده است. همچنین در کنار رشد فروش، خودروسازان و قطعه‌سازان سفارش‌های خود را با سرعت بیشتری تحویل داده‌اند به طوری این فاکتور با 1.6واحد رشد، از 51.85واحد به 53.45واحد رسیده است.
«میزان سفارش‌های جدید» نیز از فاکتورهایی بود که در شامخ دهمین ماه از سال با رشد همراه بوده و با عبور از مرز 50، از 48.15واحد به 53.45واحد رسید. از آنجا که فروش جدیدی در سامانه یکپارچه برای محصولات داخلی در دیماه ثبت نشده احتمالا این مورد نیز مربوط به سفارش قطعه باشد. بهرغم اینکه قیمت فروش خودرو در دیماه هیچ تغییری نداشته اما فاکتور مربوط به آن در شامخ این ماه نشانگر کاهش است. به‌طوری‌که در این ماه این شاخص روی 48.28 واحد ایستاده که نسبت به رقم ثبت‌شده آذر یعنی 50 به میزان 1.72واحد افت را نشان می‌دهد که احتمالا تنها نشانگر نارضایتی مدیران خودروسازی‌ها از قیمت محصولاتشان است اما در عمل کاهشی در قیمت نداشته‌ایم.
«میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» نیز با افزایش همراه بوده و از 42.59واحد به 44.83واحد رسیده است که البته همچنان کمتر از 50 است و نشان می‌دهد استخدام در این شرکت‌ها گرچه با سرعت کمتری اما در حال کاهش است. بهرغم وضعیت رکودی، خودروسازان در آبان استخدام زیادی داشتند که به نظر می‌رسد این روند را در آذر و دی متوقف کرده باشند. «میزان صادرات» شاخص دیگری است که در شامخ ماه ابتدایی زمستان با رشد همراه بوده اما همچنان زیر مرز 50 مانده است. این شاخص که در دهمین ماه از سال به 48.28واحد رسیده، در آذرماه رقم 44.44 را ثبت کرده بود. میزان «مصرف حامل‌‌‌‌‌‌‌‌‌های انرژی» آخرین شاخصی است که در شامخ دیماه خودروساز‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها مورد بررسی قرار می‌‌‌‌‌‌‌‌‌دهیم. این شاخص در این ماه از 61.11واحد به 60.34واحد رسیده است که نشان از ثبات نسبتی آن دارد.
