پاکستان به‌جای آمریکا به چین نزدیک شده است
کارت استراتژیک امپراتور
مقام‌های چینی بارها اعلام کرده‌اند که طرح کمربند و جاده یک طرح کاملا اقتصادی است با اهداف صلح‌آمیز. اما با طرحی که چین برای پاکستان ریخته، برای اولین بار است که چینی‌ها آشکارا کمربند و جاده را به امیال نظامی‌شان گره می‌زنند. این مساله موجب نگرانی و سوءظن مجموعه‌ای از کشورها شده که از این نگرانند که این طرح زیرساختی واقعا به قدرت نظامی چین کمک می‌کند. پاکستان به‌عنوان همسایه استراتژیک چین که مسلح به سلاح هسته‌ای هم هست نمونه مهمی از نحوه استفاده چین از پروژه‌هایش را به‌دست می‌دهد که «نفع» و «اهرم»های لازم را در میان مشتریانش به این کشور می‌دهد. از زمان آغاز به‌کار طرح کمربند و جاده در سال ۲۰۱۳، پاکستان گل سر سبد این برنامه بوده و چینی‌ها تاکنون ۶۲ میلیارد دلار در به اصطلاح کریدور چین- پاکستان سرمایه‌گذاری کرده‌اند. در این فرآیند، چین پول‌های زیادی در برهه‌های بحران و رکود اقتصادی به پاکستان تزریق کرده و همین موجب نزدیکی بیش از حد روابط دو کشور شده است. به دلیل سردی روابط با آمریکا، پاکستانی‌ها مشتاقانه به سوی رابطه با چین گرویده‌اند و پیوندهای خود را با این کشور عمیق‌تر کرده‌اند. برخی مقام‌های پاکستانی نگرانند که استقلال و حق حاکمیت شان را به یک متحد آسیایی «جیب گنده» واگذار کنند که همه چیز را برای خود می‌خواهد اما نوع روابط دو کشور به گونه‌ای است که «پاکی‌ها» گزینه‌های اندکی دارند و چاره‌ای جز پیروی از چینی‌ها ندارند. حتی پیش از همکاری نظامی جدید پاکستان- چین، برخی از بزرگ‌ترین پروژه‌های چین در پاکستان پیامدهای آشکار استراتژیک داشت. بندر و البته منطقه ویژه اقتصادی در شهر «گوادر» در پاکستان به چین دست برتر در تجارت را می‌دهد زیرا مسیر سریع تری برای انتقال کالا به دریای عرب در اختیار چین قرار می‌دهد. این بندر همچنین کارت استراتژیک برای بازی در برابر هند و آمریکا به‌دست چین می‌دهد البته در صورتی که تنش‌ها میان دو کشور به نقطه محاصره دریایی برسد چراکه دو کشور به‌طور فزاینده‌ای در دریا علیه یکدیگر صف آرایی کرده‌اند.
گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید پاکستان نقش مهمی در سیستم ناوبری ماهواره‌ای Beidou چین ایفا می‌کند. پاکستان تنها کشوری است که دسترسی به خدمات نظامی این سیستم دارد و هدایت دقیق تری برای موشک‌ها، کشتی‌ها و هواپیماها به این کشور می‌دهد. این همکاری به این معناست که توسعه ناوبری ماهواره‌ای Beidou می‌تواند به دیگر کشورهای کمربند و جاده هم تسری یابد و عملا اتکای این کشورها به شبکه GPSنظامی آمریکا را پایان دهد. چینی‌ها معتقدند آمریکا این سیستم را رصد کرده و آن را دستکاری می‌کند. پاکستان متحدی خوب برای چین است که می‌تواند طیفی از پیشنهادها را به این کشور بدهد: مرزهای مشترک و تاریخی طولانی از همکاری؛ سدی در آسیای جنوبی در برابر هند؛ بازار بزرگ فروش تسلیحات و تجارت که پتانسیل چشمگیری برای رشد دارد و منابع فراوان زیرزمینی. در هر حال، «کریدور اقتصادی چین-پاکستان» یکی از مهم‌ترین پروژه‌های طرح «یک کمربند، یک جاده» چین است و از زمانی که استارت آن زده شد، به‌عنوان «تغییر دهنده بازی» در گفتمان ژئوپلیتیک منطقه‌ای در نظر گرفته شده است. اکثر کارشناسان پاکستان، کریدور اقتصادی پکن به پاکستان را یک کمک چشمگیر به اقتصاد این کشور می‌دانند. برای چین، این پروژه مشکل اتصال متقابل با منطقه خلیج‌فارس، آفریقا، اروپا و آسیای‌مرکزی را کاهش خواهد داد. کشورهای منطقه آسیای مرکزی به‌عنوان بخشی از یک منطقه محصور در خشکی اما دارای منابع غنی، خواستار دسترسی بهتر به بازارهای منطقه‌ای از جمله پاکستان، چین، هند و کشورهای غرب آسیا هستند. در این راستا، کریدور اقتصادی چین-پاکستان یک فرصت استراتژیک برای ترکمنستان، ازبکستان، قرقیزستان و تاجیکستان برای انتقال کالاهای خود به بازارهای منطقه‌ای و جهانی است. علاوه بر این، کریدور اقتصادی چین-پاکستان به‌عنوان فرصتی برای شکل‌گیری نظم اقتصادی و سیاسی در آسیای مرکزی با ارتقای شبکه‌های مسیرهای تجاری، همکاری‌های سیاسی و تبادل فرهنگی، ترسیم شده است. چین با متصل کردن کشورهای آسیای مرکزی به کریدور اقتصادی چین-پاکستان قصد دارد بازارهای جدیدی را در منطقه ایجاد کند که دارای پتانسیل قابل‌توجهی برای رشد و همکاری با کشورهای همسایه است. چین با این کار به ایجاد رونق اقتصادی در آسیای جنوبی و همچنین کاهش تهدیدات گروه‌های رادیکال در آسیای مرکزی کمک می‌کند. با وجود اینکه کریدور اقتصادی چین-پاکستان در مورد رشد اقتصادی آتی کشورهای درگیر در این پروژه امیدوار‌کننده است، مساله امنیت منطقه همچنان یک نگرانی عمده برای چین و کشورهای آسیای مرکزی است. اصلی ترین مانع در روابط چندجانبه بین آسیای مرکزی، چین و پاکستان بدتر شدن وضعیت در افغانستان است. مبادله کالاها و تحویل سوخت‌های فسیلی به پاکستان بستگی به روند عادی‌سازی در افغانستان دارد، زیرا این کشور کوتاه‌ترین مسیر حمل و نقل برای کشورهای آسیای مرکزی جهت برقراری ارتباط با گوادر در پاکستان است. پروژه کریدور اقتصادی چین-پاکستان تحت رهبری چین به منظور تقویت نه تنها ساختار اقتصادی پاکستان بلکه اقتصاد کشورهای آسیای مرکزی نیز تنظیم شده است.
اجرای این پروژه به کشورهای منطقه اجازه خواهد داد تا بخش‌ها و زیرساخت‌های قدیمی و نادیده گرفته شده انرژی خود را توسعه دهند. تا حد زیادی، موفقیت کریدور اقتصادی چین-پاکستان وابسته به توانایی اسلام‌آباد برای تامین امنیت و ثبات در طول مسیر برنامه‌ریزی شده است. کریدور اقتصادی چین-پاکستان می‌تواند انگیزه بیشتری در کشورهای پاکستان و آسیای مرکزی ایجاد کند تا تلاش‌های خود را برای حل بحران در افغانستان افزایش دهند که درحال حاضر مانع از ایجاد مسیرهای ترانزیت در سراسر منطقه می‌شود. گزارشگر نیویورک‌تایمز می‌افزاید اکنون چین با این اقدامات وارد جایی شده که روزگاری حیاط خلوت آمریکا بود. به عبارت دیگر، چینی‌ها می‌توانند تکنولوژی‌های نظارتی و امنیتی خود را در جایی مستقر کنند که یکی از متحدان آمریکا در منطقه است. در سال ۲۰۱۵ تحول دیگری رخ داد: چینی‌ها یک پروژه ۸۰۰ میلیون دلاری در گوادر تعریف کردند که شامل یک منطقه ویژه اقتصادی برای چین هم می‌شد. با توجه به اینکه بلوچستان پاکستان یکی از نقاط غیرامن برای جاده‌سازی، ریل‌سازی و حمل و نقل است، چینی‌ها می‌کوشند با اتصال بندر گوادر به غرب چین شبکه‌ای از راه‌ها و ریل‌ها را به وجود آورند که از بلوچستان می‌گذرد. رسیدگی به زیرساخت‌های این منطقه می‌تواند از شدت خصومت‌های آنها علیه پروژه‌های دولتی بکاهد. چین از طریق پاکستان می‌تواند کالاهای خود را به کشورهای دیگر بفرستد و دیگر نیازی ندارد از مسیرهای آسیایی که در کنترل متحدان آمریکا قرار دارد عبور کند.
اگر در داخل پاکستان در مورد هزینه‌های پنهانی کریدور اقتصادی چین- پاکستان نگرانی‌هایی وجود دارد در خارج از کشور نیز سوءظن شدیدی در مورد تعاملات نظامی پنهان میان این دو کشور وجود دارد. چینی‌ها در سال‌های اخیر در مناطقی از آسیا و اقیانوس هند متمرکز شده و مبادرت به ساخت و توسعه زیرساخت‌ها در سریلانکا، بنگلادش و مالزی کرده‌اند که به نوعی محاصره هند محسوب می‌شود. به هر روی، چینی‌ها اصرار دارند که بنادر پاکستانی نظامی نخواهند شد. اما تحلیلگران در مورد ادعاهای چین تردید دارند و معتقدند این کشور به قلمروهای دریایی همچون یک دارایی نظامی مهم می‌نگرد. با وجود نگرانی‌هایی که در کشورهای واقع در مسیر کمربند و جاده به وجود آمده اما چینی‌ها به آهستگی درحال گره زدن منافع اقتصادی خود با امیال و آرزوهای نظامی و دریایی خود هستند.
ارسال نظر