بخش دوم
جاده جدید امپراتور
رویکرد «شی» نه از سوی جغرافیا و نه حتی با گستردگیاش محدود میشود. از زمان اعلام، این ابتکار به قطب شمال، فضای سایبری و فضای بیرونی هم کشیده شده است. فهرست مشارکتکنندگان به بیش از ۱۳۰ کشور رسیده است. این فهرست نهتنها شامل همسایگان چین که شامل بیشتر کشورهای آفریقایی و حتی کشورهایی در آمریکای لاتین هم میشود. پس از آنکه «جری براون»، فرماندار کالیفرنیا، در ژوئن ۲۰۱۷ از چین دیدار کرد، رسانه دولتی چین با شیطنت اعلام کرد که کالیفرنیا هم میتواند به این ابتکار ملحق شود. همان نیروهایی که ظهور شهابسنگی چین را باعث شدند اکنون در ابتکار مذکور وارد شده و آن را به آن سوی مرزهای چین هدایت میکنند. اندکی بیش از یک دهه، چین از یک کشور فاقد راهآهن پرسرعت به کشوری تبدیل شد که بیش از هر کشور دیگری در دنیا راهآهن پرسرعت دارد. به طور روزافزونی، شرکتهای چینی، شرکتهای ژاپنی، اروپایی و شرکتهای دیگر اقتصادهای توسعهیافته را برای برخی پروژهها در بازار جهانی به چالش میکشند. ابتکار کمربند و جاده همچنین «باندی» برای شرکتهای متورم دولتی در چین به دست میدهد تا آنها به پرواز درآمده و با چتر نجات به بازارهای جدید بپرند. چین در فاصله ۲۰۱۱ تا ۲۰۱۳، بیش از ایالاتمتحده در کل قرن بیستم سیمان مصرف کرد و توانایی این کشور برای ساختوساز فراتر از نیازهای داخلیاش است. این کشور میزبان ۷ شرکت از ۱۰ شرکت بزرگ ساختوساز در دنیاست و چین بهشدت نیاز دارد تا حقوق و دستمزد میلیونها کارگر خود را تضمین کند. ابتکار کمربند و جاده، شبکه ایمنی آنهاست. ابتکار کمربند و جاده چیزی بیش از سیاست یا خطمشی سیاسی است؛ این یک «برند» است. با در دسترس بودن چنین حجم عظیمی از سرمایهگذاری، دولتهای مرکزی و محلی، شرکتهای خصوصی و سازمانهای غیرانتفاعی ترغیب میشوند که کار و بار خود را حول این ابتکار از نو شکل دهند. بیش از یکصد اندیشکده چینی خود را وقف مطالعه این طرح کردهاند. در چین نمایشهای مد، فستیوالهای موسیقی و نمایشگاه آثار هنری «کمربند و جاده» شکل گرفته است. ماراتن سالانه بلگراد به مجموعههای ماراتن کمربند و جاده افزوده شد. این مسابقه متفاوت بود. یک سازماندهنده میگوید: «این مسابقه بر سطح رقابت متمرکز نبود بلکه بیشتر بر دوستی، تبادل فرهنگی و ارتقای رشد اقتصادی متمرکز بود.» اما با وجود تمام توجهی که «ابتکار کمربند و جاده» دریافت میکند شناخت درستی از آن وجود ندارد. یک چالش مهم این است که برچسب BRI از طبقهبندی گریزان است. هیچ تعریف رسمی در مورد آنچه بهعنوان پروژه BRI شناخته میشود، وجود ندارد. پروژههایی با تامین مالی چین در کشورهای غیرمشارکتکننده وجود دارد که با بسیاری از این ویژگیها اشتراک دارد. پروژه کمربند و جاده رسما در سال ۲۰۱۳ کلید خورد اما پروژههایی که سالها قبلتر آغاز شدند اغلب بهحساب آورده میشوند. وام دادنهای چین مبهم است و باعث شده بسیاری از ناظران تکههای اطلاعات منابع عمومی را کنار هم بگذارند و بسیاری از جزئیات را مخفی نگاه دارند. این تلاش به شکل غیرقابلانکاری جسورانه است و با xieyi مقایسه شده که یک سبک نقاشی سنتی چینی است که از ضربات گسترده قلممو برای توصیف احساسات و عواطف بهجای جزئیات ریز استفاده میکند. در سال ۲۰۱۸، در سخنرانیای به مناسبت پنجمین سالگرد BRI، «شی» خواستار حرکت از آن سبک به سبک gongbi شد که تکنیک رئالیستی است که نقاشیهای دقیق تولید میکند. این روشی هوشمندانه برای تصدیق این بود که هنوز باید روی بسیاری از جزئیات کار کرد. وقتی به BRI از نزدیک نگریسته شود، تمرکز خود را از دست میدهد.
در جستوجوی راهحل
همچون تمثیل مرد کور و فیل، ناظران تلاش کردهاند تا BRI را توصیف کنند زیرا هر کسی از ظن خود به قسمتی از این پروژه میپردازد. برخی آن را بهمثابه اسب پیشکشی مینگرند و راضیاند که آن را با نقایصش بپذیرند. بسیاری از کشورهای شریک چین گزینههای اندکی برای برآورده ساختن نیازهای سرمایهگذاریشان دارند. فقط توسعه آسیا به ۲۶ تریلیون دلار در زمینه سرمایهگذاریهای زیرساختی تا سال ۲۰۳۰ نیاز دارد تا رشد حفظ شده و با تغییرات اقلیمی نیز سازگاری صورت گیرد. چین نمیتواند آن نیازها را برآورده سازد، اما جسورانه وارد بازارهایی میشود که دیگران کمتر جرات ورود به آنها را دارند. برخی آن را جانوری سنگین میبینند؛ نیرویی برای کشیدن برنامههای خودشان. موسسات چندجانبه آن را فرصتی برای توسعه جهانی و فرصتی برای افزایش بودجههای خودشان مینگرند. در گردهمایی کمربند و جاده، سازمان تجارت جهانی توافقنامهای را با چین امضا کرد ،چنانکه بانک جهانی، سازمان بهداشت جهانی و دیگر نهادهای بینالمللی چنین کردند. مقامهای عالی سازمان ملل از BRI استقبال کرده و اعلام کردند که این ابتکار حامی برنامه توسعه ۲۰۳۰ سازمان ملل است و حتی کارتونی ساختند که در مورد مزیتهای آن اغراق میکرد.
برخی آن را غازی طلایی حس میکنند. مدیرعامل شرکت آلمانی «زیمنس» ابتکار کمربند و جاده را «سازمان تجارت جهانی بعدی» نامیده است. «هربرت اسمیت فری هیلز»، یک شرکت حقوقی بینالمللی برجسته، یک گروه کاری متشکل از بیش از ۸۰ وکیل را برای پروژههای BRI جمع کرده است. شرکت مدیریت مشاوره «مککینزی» فرصتهایی در هر دو سوی میز مذاکره یافته است. این شرکت هم به شرکتهای دولتی چینی مشاوره میدهد و هم به کشورهای فعال در تعاملات مهم. موسسه HSBC و دیگر موسسات مالی مهم تیمهای BRI را برای تعامل و یافتن دوستانی در پکن تشکیل دادهاند.