صالحی: افزایش 30 درصدی تقاضای انرژی جهانی تا ۲۰۴۰

علی اکبر صالحی در پیامی که به دومین کنفرانس ملی پیشرفت‌های نوین در حوزه انرژی و صنایع نفت و گاز ارسال کرده است و توسط اصغر زارعان دستیار و مشاور وی قرائت شد، آورده است:

«انرژی جزئی غیرقابل تفکیک از زندگی انسان در جوامع مدرن است. این مولفه تمام ابعاد زندگی اجتماعی، اقتصادی و ارتباطی انسان‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در طول تاریخ انسان همواره از اشکال مختلف انرژی استفاده کرده اند، به طوری که زندگی بدون آن قابل تصور نیست.

روند وابستگی به انرژی به شرایطی رسیده که هم اکنون جوامع انسانی براساس دسترسی به شبکه های انرژی و اطلاعات شکل گرفته، توسعه می یابند و می توانند رفاه مردم خود را تامین کند. برآوردها نشان می دهد تقاضای انرژی جهانی تا سال ۲۰۴۰ به میزان ۳۰ درصد افزایش خواهد یافت. انرژی و دسترسی مطمئن به آن یکی از عوامل اصلی توسعه بوده که با لحاظ کردن عوامل زیست محیطی به روش های تولید، می توان پایداری آن را نیز تضمین کرد. برای پیشگیری از بروز چالش در سیستم عرضه انرژی و به تبع آن پیشگیری از آسیب رسیدن به بخش های اقتصادی و اجتماعی، کشورها تهیه و اجرای برنامه های بلند مدت و یکپارچه انرژی را به عنوان یکی از راهبردهای اصلی توسعه مدنظر قرار داده و تلاش می کنند با متنوع سازی سبد انرژی از عرضه مطمئن و پایدار انرژی اطمینان حاصل کنند. از این رو است که انرژی، امنیت تولید و عرضه آن به مهمترین مساله استراتژیست ها و کشورها تبدیل شده است.

مطالعات نشان می دهد که روند رو به رشد مصرف انرژی بدلیل بالا بودن شدت انرژِی و پایین بودن بهره وری در بخش های تولید و مصرف کشور در آینده نه چندان دور می تواند ایران را از صادر کننده انرژی به وارد کننده آن تبدیل کند. بدین رو در شرایط موجود برنامه ریزی جامع انرژی برای کشور نقشی بسیار حیاتی دارد. بدون تردید وابستگی شدید کشور به منابع سوخت فسیلی تبعاتی مانند تشدید آلودگی های زیست محیطی و تغییر اقلیم را در پی داشته و دارد.

ایران یکی از کشورهای غنی از نظر منابع زیرزمینی نفت و گاز محسوب می شود. اکثریت سبد انرژی کشور را گاز و محصولات نفتی تشکیل می دهد. حدود ۹۸ درصد از انرژی اولیه و حدود ۹۳ درصد از برق تولیدی در کشور از سوخت های فسیلی تامین می شود. مقایسه سرانه مصرف نهایی انرژی در کشور، با شاخص های جهانی نشان می دهد که آمار مصرف در کشور چند برابر متوسط دنیاست. یکی از دلایل اصلی این موضوع اختصاص یارانه دولتی برای مصرف انرژی در کشور است که سبب شده تا فرهنگ و الگوی مناسب مصرف شکل نگیرد. به گونه ای که به لحاظ مصرف انرژی برای تولید کالا و خدمات وضعیت مطلوبی نداشته و جزو کشورهای با شدت انرژی بسیار بالا محسوب می شود. علاوه بر آن راندمان نامناسب نیروگاه ها، پایین بودن ضریب بازیافت در برداشت از مخازن نفت و گاز، بالا بودن عمر پالایشگاه ها و نیروگاه ها به همراه به روز نبودن فناوری های مورد استفاده، بهره وری پایین، تلفات غیرقابل قبول در شبکه های انتقال و توزیع انرژی و موارد بسیاری که در این مجال نمی گنجد از چالش های حوزه انرژی کشور است.

اتکاء بیش از حد به منابع فسیلی سبب شده متوسط انتشار آلاینده های محیطی کشور بالاتر از متوسط جهانی باشد و براساس گزارش های موجود ایران جزو ۱۰ کشور اول از نظر این شاخص است. تغییرات اقلیمی به عنوان موضوعی بین المللی در قطعنامه پاریس ( COP۲۱ ) مورد توجه جدی و ضروری است. سیاستگذاران، پژوهشگران و محققان ایرانی توجه ویژه ای به آن داشته باشند. اکنون جهانیان به دنبال آن هستند که تا ۵۰ سال آینده میزان تولید کربن ناشی از سوخت ها را به صفر برسانند و انرژی مورد نیاز را از منابع پاک تامین کنند. هدفی که بسیار چالش زا بوده و دستیابی به آن را با توجه به تغییرات سیاست برخی کشورهای صنعتی دست نیافتنی می کند.

در دنیای امروز بدلایل متعدد مانند محدودیت ذخایر فسیلی و نوسانات شدید قیمت آنها، این منابع در زمره منابع پایدار و مطمئن تامین انرژی تلقی نمی شوند. از طرف دیگر توسعه برق آبی ها در کشور به دلیل محدودیت شدید منابع آبی تقریبا غیرممکن شده است. بیش از ۳۰ درصد از انتشار آلاینده ها در کشور ناشی از تولید برق در نیروگاه های حرارتی با سوخت فسیلی است. در این وضعیت راه حل دیگری به غیر از تغییر سیاست ها و راهبردهای انرژی در کشور وجود ندارد. ارزیابی روند توسعه فناوری های مربوط به انرژی های پاک مانند تجدیدپذیرها شامل خورشیدی، بادی، زمین گرمایی و انرژی هسته ای و شرایط و تجارب کشور در استفاده از آنها می تواند در این تغییر رویکردها به ما کمک کند که تصمیمات راهبردی مناسب تری اتخاذ شود.

نکته دیگری که تمایل دارم بدان اشاره کنم برقی شدن بیشتر جهان است. امروزه سرعت افزایش مصرف برق بسیار بیشتر از سرعت افزایش مصرف سایر حامل‌های انرژی است. این وضعیت به دلیل عوامل مختلفی مانند استفاده بیشتر از سیستم‌های سرمایشی، دیجیتالی شدن ارائه خدمات و سرویس‌ها و در نهایت گسترش خودروهای الکتریکی پدید آمده است. علاوه بر آن سهولت انتقال و استفاده از حامل انرژی الکتریکی و عدم آلایندگی در زمان مصرف از موارد دیگری است که در این افزایش مصرف نقش دارند. این تغییرات باید در تدوین اهداف انرژی کشور در بلند مدت مورد توجه قرار گیرند. فناوری‌های مورد استفاده در حوزه انرژی هم در بخش تولید و هم در بخش مصرف بحث بعدی است. شکی نیست که فناوری توانسته بخشی از نیازهای بشر برای تامین انرژی را برطرف کند اما مسئله آن است که برای تغییر سیستم‌های رایج، نیازمند فناوری های جدیدتر هستیم.

به طور نمونه ذخیره‌سازی انرژی الکتریکی بسیار هزینه‌بردار بوده و نیاز به ظهور و توسعه فناوری‌های جدید دارد. نگاهی به ۳۰ سال گذشته نشان می‌دهد که در آن زمان سوخت‌های فسیلی ۸۱ درصد از سبد انرژی جهان را تشکیل می‌داد. در این مدت بسیاری از کشورها در جهت اصلاح برآمدند تا با پدید آمدن فناوری‌های جدید بهره‌وری انرژی را افزایش و انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر را توسعه دهند. اما پس از ۳۰ سال سهم عدالت انرژی‌های فسیلی و انرژی جهان هنوز ۸۰ درصد است. نگاه به آینده نشان می‌دهد که جهان همچنان تا سال‌های متمادی حتی فراتر از سال ۲۰۵۰ میلادی وابسته به سوخت‌های فسیلی خواهد بود. بنابراین نمی‌توان پاسخگویی به همه نیازها را به فناوری محول کرد. برای ایجاد تغییرات باید سیاست‌های دولت را به عنوان یکی از ابزارهای تاثیرگذار با اهداف توسعه پایدار در حوزه انرژی هماهنگ کرد. البته چالش کلان و اصلی مشخص نبودن سهم منابع مطلوب در سبد انرژی کشور بویژه برای تولید برق در آینده است. برای انجام این امر اقدامات بسیاری باید صورت گیرد که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اصلاح تعرفه خرید برق از منابع انرژی پاک، متناسب کردن قیمت سوخت تحویلی به نیروگاه‌ها و تضمین بیشتر خرید برق از منابع انرژی پاک برای تشویق سرمایه‌گذاران اشاره کرد.

در خاتمه تمایل دارم به طور مختصر عملکرد نیروگاه اتمی بوشهر را در صنعت برق کشور بیان کنم. واحد یکم در سال ۱۳۹۲ تحویل بهره‌بردار ایرانی شد و تولید تجاری را شروع کرد این واحد ظرفیت تولید ۱۰۰۰ مگاوات برق را دارد. در سال گذشته سهم برق هسته‌ای ۱.۳ دهم درصد از ظرفیت و ۲.۳ دهم درصد از تولید انرژی الکتریکی کشور بوده است. اکنون با تجارب کسب شده توسط نیروهای انسانی آموزش دیده ۱۰۰ درصد فعالیت‌های بهره برداری و بیش از ۸۵ درصد فعالیت‌های تعمیر و نگهداری و تعویض سوخت توسط شرکت بهره‌برداری نیروگاه اتمی بوشهر به همراه شرکت‌های زیرمجموعه و دیگر شرکت‌های ایرانی انجام می‌شود. در مجموع این سالها واحد یکم بیش از ۲۸ تراوات ساعت برق تولید کرده که حدود ۲۶ تراوات ساعت را به شبکه برق تحویل داده است. نکته قابل توجه آن است که اگر این میزان برق توسط نیروگاه‌های سوخت فسیلی تولید می‌شد باید بیش از ۴۵ میلیون بشکه معادل نفت خام مصرف می‌شد و حدود ۲۶ میلیون تن هم بیشتر آلاینده‌های زیست‌محیطی انتشار می‌یافت. در راستای اهداف تدوین شده عملیات اجرایی احداث دو واحد نیروگاهی هرکدام به قدرت ۱۰۵۷ مگاوات الکتریکی در ساختگاه بوشهر از ۱۵ ماه پیش آغاز شده و اقدامات مناسب هم طبق برنامه صورت گرفته است. برق هسته ای جزو آن دسته از انرژی‌های پاک است که علاوه بر دارا بودن مزیت‌های زیست محیطی انرژی‌های تجدید پذیر محدودیت‌های مربوط به این نوع انرژی ها را نیز ندارد. در مجموع تولید برق از نیروگاه‌های هسته‌ای هم از نظر اقتصادی رقابت پذیر بوده و هم می‌تواند الزامات زیست محیطی را برآورده کند.

اینجانب معتقدم که برگزاری چنین کنفرانس‌هایی می‌تواند طریق یک حرکت فراگیر برای سازگارکردن بهره‌مندی از علوم و فنون جدید برای ساختن آینده مطلوب کشور با حفظ و حراست از منابع طبیعی کشور باشد. امید است در آینده نزدیک شاهد به ثمر رسیدن این رویکرد خردمندانه و خداپسندانه در سطح ملی باشیم.»

دومین کنفرانس ملی پیشرفت‌های نوین در حوزه انرژی و صنایع نفت و گاز به همت موسسه آموزش عالی انرژی ساوه با حضور برخی مقامات سازمان انرژی اتمی ایران، اساتید دانشگاه و دانشجویان و جمعی از مسئولان محلی در این موسسه آموزش عالی برگزار شد.

اخبار مرتبط