بد و بیراه به شاملو در تلویزیون در سالمرگ شاعر
سروش بامداد- شبکۀ سوم سیما در اقدامی بی‌سابقه و در شامگاه دوم مرداد ۱۳۹۸ به مناسبت نوزدهمین سالمرگ احمد شاملو – نویسنده، مترجم، شاعر، روزنامه‌نگار ، فعال مدنی و فرهنگ‌نویس فقید و پرآوازۀ ایرانی (۲۱ آذر ۱۳۰۴- ۲ مرداد ۱۳۷۹)- یک ویژه برنامه پخش کرد و آن همانا مستند «قدیس» ساخته «حسین لامعی» بود.
«بی سابقه» از این رو که در صدا و سیما یا از احمد شاملو یاد نمی‌شود یا به سبک برنامۀ «هویت» در دهۀ ۷۰ آمیخته با اتهام و به قصد تخریب است و در وجه مثبت، نهایت این بوده که برخی از نویسندگان و برنامه‌سازان البته بی ذکر نام و با ظرافت، شعری از او را آورده‌اند یا آن سخن چنان همه‌گیر شده که قابل سانسور نبوده و البته در برخی از سالگردهای درگذشت هم باز بی ذکر نام شعر یا ترانه ای بر اساس شعر او از رادیو آوا یا رادیو پیام خوانده شده است. مشهور ترین نمونه هم پخش «گنجشکک اشی مشی» با صدای فرهاد مهراد از رادیو آواست.
از این رو اعلام پخش مستندی از شبکه سه آن هم در دوره مدیریت جدید با سلیقه‌ای که حتی عادل فردوسی پور را هم برنمی‌تابد و حذف می‌کند و می کوشد شبکه سه را به ایدئولوژیک ترین شبکه ایدئولوژیک ترین تلویزیون غیر خصوصی دنیا تبدیل کند و در سالگرد درگذشت شاعر معاصر توجه‌ها را به خود جلب کرد اگرچه پیشاپش قابل حدس بود که چه هدفی در کار است : تلاش برای تخریب یک چهرۀ فرهنگی دیگر از تلویزیون.
با این حال آنها که مستند «قدیس» را دیده بودند می‌گفتند هر چند کارگردان خواسته خودی نشان بدهد و با نگاه روزنامه‌نگارانه یکی از مهم‌ترین نمادهای روشن‌فکری معاصر را نقد کند اما دست‌کم، هم این که نام دیگرانی چون نیما و فروغ و ابراهیم گلستان و خیلی‌های دیگر از تلویزیون شنیده می‌شود، نیکوست. منتها گویا این اتفاق هم نیفتاد چون با فاصله کوتاهی از پخش این فیلم، حسین لامعی کارگردان این مستند واکنش نشان داد و در «کافه سینما» نوشت:
«من حسین لامعی، تهیه‌کننده و کارگردان مستند «قِدّیس»، این متن را از سر خشم می‌نویسم. امشب، مستند «قِدّیس»، در شرایطی از شبکه ۳ سیما پخش شد که هیچ گونه شباهت با مستندی که من ساختم نداشت. «قِدّیس» بنده، ۷۳ دقیقه بود اما مستندِ پخش شده، ۵۰ دقیقه است! حدود ۲۳ دقیقه‌اش را سانسور که نه، سلاخی کرده‌اند. قلع و قمع کرده‌اند. نابود کرده‌اند.
نسخه درست و کامل مستند «قدّیس»، (که هم‌اکنون در سایت‌های فیلیمو، فیلمنت، سینمامارکت و... موجود است) سرشار از عشق به فروغ فرخ زاد است. سرشار از عشق به ابراهیم گلستان است. سرشار از عشق به موسیقی و عشقِ به نیمای بزرگ است. سرشار از عشق به شعر و ادبیات و خاطره است.
مستند قدّیس، نسخه‌ی درست و کاملش، سرشار از ارادت به تاریخِ ادبیات است. در ابتدایش، تقدیم‌اش کرده‌ام به نیما یوشیج و ابراهیم گلستان. در نسخه شبکه ۳ اما، همه‌اش نابود شده. حذف شده. سانسور شده. ۲۳ دقیقه‌اش را پلان به پلان حذف کرده‌اند. تنها تکه‌های مورد پسندشان در کار مانده. تنها تکه‌های مغشوش و بی‌ربط و بی‌معنا در کار مانده. حتی گرافیک کار را عوض کردند! حتی تصاویر مستند را حذف کردند! حتی عکس‌ها را تغییر دادند!
نسخه‌ی کامل مستند «قدیس» را می‌توانید هم‌اکنون در سایت فیلیمو، فیلمنت، سینمامارکت و... ببینید. این را برای تبلیغ نمی‌گویم، می‌گویم تا بدانید آن نسخه، کارِ من است و پایش می‌ایستم، پای نقدهایم به شاملو هم می‌ایستم؛ اما نسخه پخش شده در شبکه ۳، ضدّ من است و ضدّ اندیشه من است و بی‌شک، با خشم، به دشمنی‌اش برخواهم خواست.»
البته هنوز روشن نیست که در قرارداد خرید این مستند آمده بوده که تلویزیون هر قدر از مستند را بخواهد می تواند پخش کند یا نه و اگر این گونه باشد توضیح مستند‌ساز را یا چنانچه در ابتدای یادداشت بالا آورده می‌توان «از سر خشم» دانست یا با هدف رها شدن از موج حملات وانتقاداتی که در فضای مجازی متوجه او شده است.
چون در نگاه اول خیلی ها فکر کردند صدا و سیما به ۲۰ سال قبل بازگشته و دوباره به «هویت»سازی روی آورده است و این کارگردان جوان برای این پروژه انتخاب شده است.
هویت البته برنامه‌ای بود که به تخریب و تهمت‌زنی به امثال شاملو و روشن‌فکران مشهور به چپ بسنده نکرد و سراغ اندیشه‌ورزان کلاسیک و حتی چهره‌ای در اندازه و آوازۀ دکتر عبدالحسین زرین‌کوب هم رفت و سعی کرد به یک عمر کارنامه فرهنگی او هم لجن بپاشد و پژوهش‌گر نامدار و یگانه را در دوران بیماری و پیری سخت آزرد.
بعدها البته در صدد جبران و عذرخواهی برآمدند و رییس وقت صدا وسیما نیز بابت این فقره خاص عذرخواهی کرد.
خنده دارترین اتفاق اما شاید آنجا باشد که رسانه رسمی که موسیقی دستگاهی ایران را به حاشیه رانده و نه ساز نشان می دهد و نه به بزرگان موسیقی چنان که باید و شاید بها می‌دهد بخش هایی از مستند شاملو را بیشتر پسندیده که شاعر، موسیقی دستگاهی و سنتی ایران را به تندی نقد می‌کند تا او را از چشم هواداران موسیقی ایرانی بیندازد. شاعری که خود شیفتۀ موسیقی بود اما به خاطر نگاه خاص و علاقه به شورانگیزی و هیجان آفرینی در سخنانی خصوصی تعبیر «موسیقی سیاه» را برای موسیقی دستگاهی به کار برده بود.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
ارسال نظر