عربستان و روسیه سر این بازار شمشیر را از رو بستند/ جهان به دنبال راهی برای پیشگیری از سقوط قیمت‌ها
طلای سیاه که در آخرین روزهای کاری سال ۹۸ با افت شدید قیمت‌ها همراه شد، در نوروز ۹۹ نیز به افت همراه با نوسان خود ادامه داد تا با ورود به سطوح کمتر از ۲۵ دلار رکورد کمترین قیمت طی ۱۸ سال اخیر را به ثبت برساند. با این حال رئیس‌جمهور آمریکا که اولین واکنشش به افت قیمت نفت ابراز خوشحالی برای مصرف‌کنندگان بنزین بود، این روزها به هر اهرمی از تهدید و فشار تا پا درمیانی بین عربستان و روسیه دست می‌زند تا بلکه راهی برای افزایش قیمت‌ها و نجات صنعت نفت این کشور بیابد. اعمال فشار ترامپ نیز در نهایت عربستان و روسیه را پای میز مذاکره کشانده است، سعودی‌ها روز جمعه درخواست نشست اضطراری دادند و در همان روز مقرر شد که نشست اضطراری اوپک‌پلاس دوشنبه هفته‌جاری(فردا) برگزار شود.
با این حال اختلافات همچنان به‌جای خود باقی است به‌طوری‌که برگزاری نشست اوپک‌پلاس در روز دوشنبه، به‌دلیل اینکه دو طرف روس و سعودی دیروز یکدیگر را مقصر شرایط کنونی بازار دانستند، در هاله‌ای از ابهام فرورفته است. در کنار این موضوع آخرین اظهارات ترامپ نیز نشان داد که این کشور یا شرکت‌های تولیدکننده نفت آمریکایی قصد همکاری با اوپک‌پلاس برای متعادل کردن بازار نفت را ندارند. اختلافات بین بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت درحالی اوج می‌گیرد که درخصوص اثرگذاری توافقی بزرگ و بیسابقه برای کاهش ۱۰ میلیون بشکه در روز از عرضه جهانی نفت تردید وجود دارد. ترامپ روز پنج‌شنبه در صفحه توییتر خود از انتظارش برای کاهش ۱۰ میلیون بشکه از عرضه نفت جهان توسط عربستان و روسیه خبر داد و گفت سران دو کشور با یکدیگر در این‌خصوص گفت‌وگو کرده‌اند. به فاصله کمی او مجددا اعلام کرد که ممکن است سطح کاهش تولید تا ۱۵ میلیون بشکه در روز برسد. این اظهارات رئیس‌جمهور آمریکا کافی بود که به سرعت قیمت‌ها در مسیر صعودی قرار بگیرد، به‌طوری‌که روز پنج‌شنبه بهای نفت بیش از ۲۰ درصد رشد را به ثبت رساند. خبر نشست مجازی اوپک‌پلاس در روز دوشنبه موجب شد که رشد قیمت‌ها روز جمعه از سر گرفته شود و برنت به مرز ۳۵ دلار بر بشکه نزدیک شود. بر این اساس، امیدواری به توافق بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت برای کاهش عرضه ظرف دو روز معاملاتی گذشته موجب شده که بهای نفت برنت بیش از ۱۰ دلار معادل ۴۰ درصد رشد کند؛ نفت‌خام آمریکا نیز طی این دو روز با ۸ دلار رشد معادل ۳۹ درصد به بیش از ۲۸ دلار بر بشکه رسید. با این حال قیمت نفت همچنان در سطوح بسیار پایینی نسبت به ابتدای سال‌جاری میلادی معامله می‌شود. قیمت‌ها درحال‌حاضر بیش از نیمی از ارزش خود را نسبت به ابتدای سال از دست داده‌اند. در عین حال کشورها اگر امروز موفق نشوند اختلافات خود را برای برگزاری نشست در روز دوشنبه حل کنند و همان‌طور که بلومبرگ روز گذشته خبر داد، این نشست به تعویق بیفتد، احتمالا فردا به‌عنوان اولین روز بازگشایی بازارهای بین‌المللی در هفته، قیمت نفت مجددا در مسیر کاهشی قرار خواهد گرفت.
ویروسی که بازار را به‌هم ریخت
خبر شیوع ویروسی از خانواده کرونا در چین در اواخر ماه دسامبر منتشر شد، با این حال تا حدود یک ماه نگرانی چندانی در این خصوص وجود نداشت. اما از ۲۰ ژانویه با اعلام قرنطینه در برخی استان‌ها و شهرهای چین، این ویروس به بزرگ‌ترین نگرانی بازار نفت بدل شد. در آن زمان این نگرانی وجود داشت که شیوع ویروس کرونا می‌تواند رشد تقاضا در چین به‌عنوان موتور محرکه رشد تقاضای جهان را تحت‌تاثیر قرار دهد. از این‌رو برآوردها از رشد تقاضای جهانی نفت در سال ۲۰۲۰ رو به کاهش گذاشت. با این حال براساس گزارش ماه فوریه آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی می‌شد که متوسط تقاضای جهانی نفت در سال‌جاری میلادی بیش از ۸۰۰ هزار بشکه رشد کند، هرچند که این رشد تقاضا کمترین سطح از سال ۲۰۱۱ بود. اما نگرانی‌ها از شیوع این ویروس زمانی شدت یافت که گزارش‌هایی از ابتلای افراد در دیگر کشورهای جهان منتشر شد. از این‌رو آژانس بین‌المللی انرژی بار دیگر برآورد خود از رشد تقاضا را کاهش داد و در گزارش ماه گذشته (مارس) اعلام کرد که برای اولین‌بار از سال ۲۰۰۹ یعنی از زمان بحران اقتصاد جهانی متوسط سالانه رشد تقاضا کاهشی خواهد شد، با این حال کاهش رشد تقاضا را حدود ۹۰ هزار بشکه در روز برآورد کرد.
اما طی یک ماهی که از آخرین گزارش ماهانه آژانس بین‌المللی انرژی از بازار نفت می‌گذرد، شرایط بسیار تغییر کرده و نگرانی‌ها به‌شدت افزایش یافته است. علاوه بر اینکه شیوع ویروس کووید-۱۹ به یک همه‌گیری جهانی رسیده و بیش از نیمی از جمعیت جهان را راهی قرنطینه کرده، توافق نفتی بین بزرگ‌ترین تولیدکنندگان سنتی نفت جهان در گروهی موسوم به اوپک‌پلاس فروپاشیده است. در آخرین نشست اوپک‌پلاس، عربستان خواهان کاهش بیشتر تولید شد، درحالی‌که روسیه بر تمدید توافق قبلی (برای کاهش ۹/ ۱ میلیون بشکه در روز) اصرار می‌کرد. در نهایت نیز توافق نفتی بعد از ۳ سال کاملا منتفی شد و عربستان با اعلام تخفیف قیمتی و افزایش بیش از ۲ میلیون بشکه‌ای تولیدات خود جنگ قیمتی به‌راه انداخت. افت تقاضا در کنار رشد عرضه موجب شدت گرفتن کاهش قیمت‌ها شد به‌طوری‌که در ماه گذشته میلادی (مارس) بهای نفت ۵۵ درصد کاهش یافت و با افت حدود ۷۰ درصدی قیمت‌ها در فصل اول سال‌جاری میلادی، بزرگ‌ترین کاهش فصلی نفت در تاریخ رقم خورد. از این‌رو درحال‌حاضر برآورد موسسات و کارشناسان از میزان تقاضا برای نفت بسیار بدبینانه‌تر از یک ماه پیش شده است، بسیاری بر این باورند که کرونا حدود یک‌سوم از تقاضای جهانی نفت را در فصل دوم سال ۲۰۲۰ را (که تنها چند روز از آغاز آن می‌گذرد) به خاموشی خواهد کشاند. به‌طور مثال بانک آمریکایی گلدمن‌ساکس برآورد کرده است که در ماه گذشته میلادی تقاضای جهانی برای نفت‌خام روزانه ۵/ ۱۰ میلیون بشکه کاهش یافته و این رقم در ماه جاری(آوریل) به ۷/ ۱۸ میلیون بشکه میرسد. شرکت تجاری ترافیگورا نیز پیش‌بینی کرده است که تقاضای جهانی برای نفت در آوریل بیش از ۳۰ میلیون بشکه در روز کاهش یابد که معادل یک‌سوم از مصرف روزانه جهانی نفت به‌شمار می‌رود چراکه در بخش‌هایی از اروپا و آمریکا، ترافیک درون‌شهری ۱۰ درصد حد معمول است و حمل‌ونقل هوایی در آمریکا در مقایسه با سال گذشته ۹۰ درصد کاهش یافته است.
یک بام دو هوای آمریکایی
اولین اظهارنظر ترامپ درباره سقوط قیمت نفت به ابراز خوشحالی او برای مصرف‌کنندگان بنزین باز می‌گردد. با این حال ادامه کاهش قیمت‌ها که بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده نفت شیل در آمریکا را در آستانه ورشکستگی قرار داده و میزان بیکاری در این کشور را به ۶ میلیون رسانده است موجب شد که ترامپ نظر خود را در این خصوص تغییر دهد. او جنگ قیمتی عربستان و روسیه را مسوول شرایط کنونی قیمت‌ها در بازار نفت دانست و با تهدید به اینکه می‌تواند از ابزار سختی علیه این کشورها استفاده کند، از آنها خواست که به توافق کاهش تولید باز گردند.
در کنار مذاکرات پشت پرده دولت آمریکا با مقامات روس و سعودی، شرکت‌های نفتی این کشور نیز مذاکراتی را با تولیدکنندگان سنتی نفت آغاز کردند تا بلکه راهی برای پایان دادن به سقوط قیمت‌ها بیابند. رایان سیتون کمیسر کمیسیون راه‌آهن و تنظیم‌کننده صنعت نفت و گاز تگزاس با محمد سانوسی بارکیندو، دبیرکل اوپک و همچنین الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه برای همکاری در بازار نفت خبر داده است. او درخصوص گفت‌وگو با نواک گفته بود: «درباره امکان کاهش تولید تولیدکنندگان روسیه و تگزاس برای کمک به ثبات بازار نفت و مهار افت شدید قیمت‌های جهانی و همچنین امکان ملاقات مقام‌های ارشد روسیه، عربستان سعودی و آمریکا بحث و گفت‌وگو کرده‌ایم.»با این حال به‌نظر میرسد ترامپ همچنان علاقه‌مند به ادامه رویه افزایش بیاعتمادی جهانی به این کشور است. در آخرین اظهارنظر که بعد از نشست با مدیران غول‌های نفتی این کشور در روز جمعه انجام شد، او اعلام کرد که در نهایت این بازار آزاد است که وضعیت را تعیین می‌کند و نشست اوپک‌پلاس را برای پایان دادن به جنگ قیمتی عربستان و روسیه دانست. او همچنین بار دیگر تهدید کرد «در صورتی که با ما (صنعت نفت آمریکا) منصفانه برخورد نشود، از ابزار بسیار سختی استفاده خواهیم کرد.» اعمال تعرفه بر واردات نفت به آمریکا و همچنین تشدید تحریم صنعت نفت روسیه دو ابزار سخت احتمالی ترامپ علیه ریاض و مسکو است.
شمشیرها از رو بسته شده است
درحالی‌که واکنش اولیه کرملین به توییت ترامپ درخصوص توافق عربستان و روسیه برای کاهش ۱۰ میلیون بشکه‌ای تولید، تکذیب بود اما در ادامه روز جمعه ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه به توییت ترامپ چراغ سبز نشان داد. روز جمعه، پوتین در کنفرانس ویدئویی با مقامات دولت و تولیدکنندگان نفت روسیه کاهش تولید حدود ۱۰ میلیون بشکه در روز معادل ۱۰ درصد از تولید جهانی را پیشنهاد کرد. او در عین حال عربستان را مقصر افت قیمت نفت دانست و گفت: «متاسفانه شرکای ما از عربستان سعودی با تمدید پیمان محدودیت عرضه فعلی موافقت نکرده و با خروج از توافق نفتی و تخفیف‌های چشمگیری در قیمت نفت خود در شرایطی که تقاضا به‌شدت کاهش یافته، موجب کاهش شدید قیمت‌ها شدند.» پوتین همچنین تلویحا خواهان همکاری آمریکا در توافق کاهش تولید شد و گفت: «روسیه آماده همکاری با آمریکا به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت جهان است، کشوری که در گروه اوپک‌پلاس حضور ندارد.» او همچنین اعلام کرد که مسکو با قیمت نفت ۴۲ دلار در هر بشکه مشکلی ندارد و هرگونه کاهش تولید باید براساس سطح تولید سه ماهه اول باشد.
براساس گزارش بلومبرگ، قیمت نفت اورال روسیه به‌عنوان نفت شاخص این کشور درحال‌حاضر کمتر از ۲۰ دلار بر بشکه است و این کشور با کسری بودجه‌ای معادل ۲درصد تولید ناخالص داخلی خود مواجه است. اما اظهارات پوتین از سوی سعودی‌ها واکنش شدیدی را به همراه داشت که بلومبرگ این واکنش‌‌ها را آغاز مجدد اختلافات دو کشور دانسته که می‌تواند به تعویق نشست اوپک‌پلاس منجر شود. شاهزاده فیصل بن‌فرحان آل‌سعود، وزیرخارجه عربستان صبح روز گذشته گفت: اظهارات پوتین درخصوص خروج عربستان از توافق نفتی عاری از حقیقت است و این روسیه بوده که از این پیمان خارج شده است. شاهزاده عبدالعزیز بن‌سلمان، وزیر انرژی این کشور نیز روز جمعه در بیانیه‌ای اعلام کرد که وزیر انرژی روسیه نخستین کسی بود که به رسانه‌ها اعلام کرد تمامی کشورهای مشارکت‌کننده در توافق نفتی محدودیت عرضه اوپک‌پلاس از اول آوریل از تمامی تعهداتشان آزاد خواهند شد.در کنار این موضوع به نظر میرسد، تغییر مواضع آمریکا برای همکاری با اوپک‌پلاس یکی دیگر از مشکلات کنونی این گروه به خصوص روسیه باشد. چراکه درخصوص اثرگذاری توافقی برای کاهش تولید ۱۰ تا ۱۵ میلیون بشکه از عرضه نفت تردید وجود دارد. در چنین شرایطی عدم همکاری تولیدکنندگان شیل می‌تواند احتمال اثرگذاری پیمان کاهش تولید را بیش از پیش مبهم کند. به گزارش رویترز، فاتح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی گفته است که کاهش تولید ۱۰ میلیون بشکه در روز، معادل ۱۰ درصد از عرضه جهانی خواهد بود، درحالی‌که افت تقاضا ۲۵ درصد از میزان مصرف خواهد بود. از این رو حتی با کاهش تولید ۱۰ میلیون بشکه‌ای، حجم ذخایر نفتی در سه ماه دوم سال‌جاری میلادی به میزان ۱۵ میلیون بشکه در روز افزایش می‌یابد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
