طرح جدید مصر برای بازگشت آتش‌بس در غزه
با گذشت حدود دو هفته از شروع موج جدید حملات رژیم صهیونیستی به نوار غزه، دولت مصر به عنوان یکی از میانجی‌گران اصلی در این مناقشه، طرح جامع و تازه‌ای را برای بازگشت به مسیر آتش‌بس تدوین کرده است. این ابتکار عمل قاهره در شرایطی صورت می‌گیرد که تنش‌ها در منطقه به شکل نگران‌کننده‌ای افزایش یافته و حملات گسترده ارتش رژیم صهیونیستی به مناطق مختلف نوار غزه ادامه دارد.
طرح پیشنهادی مصر که از حمایت تلویحی ایالات متحده آمریکا نیز برخوردار شده، دارای ابعاد گسترده‌ای است که می‌تواند زمینه‌ساز یک آتش‌بس پایدارتر در منطقه باشد. براساس اطلاعات به دست آمده از منابع دیپلماتیک مطلع، این طرح شامل سازوکار دقیقی برای آزادسازی اسرای صهیونیستی باقیمانده در نوار غزه است. جزئیات این طرح حاکی از آن است که در روز نخست اجرای آن، پنج اسیر زنده از بند حماس آزاد خواهند شد که یکی از آنها «ایدان الکساندر»، شهروند دوتابعیتی آمریکایی-اسرائیلی خواهد بود. پس از آن، در فواصل زمانی منظم هر هفت تا ده روز، پنج اسیر زنده دیگر آزاد خواهند شد تا روند تبادل اسرا به شکل تدریجی پیش برود.
کارشناسان معتقدند این سازوکار تدریجی، فرصت مناسبی برای هر دو طرف فراهم می‌کند تا اعتماد لازم برای پیشبرد توافق را ایجاد کنند و همزمان امکان نظارت بر حسن اجرای آن وجود داشته باشد. انتخاب ایدان الکساندر به عنوان یکی از اسیران روز اول آزادسازی نیز احتمالاً با هدف جلب رضایت آمریکا و افزایش فشار بر رژیم صهیونیستی برای پذیرش طرح صورت گرفته است. این موضوع از آن جهت اهمیت دارد که دولت آمریکا همواره نسبت به سرنوشت اتباع خود در این درگیری حساسیت ویژه‌ای نشان داده است
یکی از محورهای کلیدی در طرح ارائه شده توسط مصر، وضعیت نیروهای نظامی رژیم صهیونیستی در نوار غزه است. طبق این پیشنهاد، ارتش رژیم صهیونیستی باید به مواضعی که در مرحله اول آتش‌بس (که اوایل ماه جاری فروپاشید) داشت، عقب‌نشینی کند. در آن زمان، نیروهای اسرائیلی منطقه حائل داخل مرز غزه و کریدور فیلادلفیا را اشغال کرده بودند، اما از کریدور نتساریم که نوار غزه را به دو قسمت تقسیم می‌کند، عقب‌نشینی کرده بودند. این در حالی است که از زمان ازسرگیری درگیری‌ها در غزه در هفته گذشته، نیروهای زمینی ارتش رژیم صهیونیستی بخشی از کریدور نتساریم را مجدداً اشغال کرده‌اند.
کریدور فیلادلفیا در طرح مصر
طبق طرح مصر، طرفین همچنین باید بر سر عقب‌نشینی نیروهای اشغالگر صهیونیست از کریدور فیلادلفیا، که در امتداد مرز غزه با مصر قرار دارد، به توافق برسند. این نکته از اهمیت راهبردی ویژه‌ای برخوردار است، زیرا کریدور فیلادلفیا برای مصر به دلیل همجواری با مرزهایش و برای حماس به دلیل امکان کنترل عبور و مرور، یک منطقه حیاتی محسوب می‌شود. کنترل این منطقه می‌تواند بر معادلات امنیتی و سیاسی آینده غزه تأثیر بسزایی داشته باشد.
شاید بتوان مهم‌ترین دستاورد طرح مصر را تضمین انجام مذاکرات درباره مرحله دوم آتش‌بس دانست؛ موضوعی که تل‌آویو علی‌رغم توافق قبلی، همواره از پرداختن به آن طفره رفته است. در اواسط ماه ژانویه 2025، رژیم صهیونیستی و حماس به توافق آتش‌بس و تبادل اسیر-زندانی رسیدند که رسماً 42 روز به طول انجامید. در آن دوره، حماس 30 اسیر زنده و اجساد 8 اسیر کشته‌شده را آزاد کرد، در حالی که رژیم صهیونیستی قبل از پایان مرحله اول توافق، نزدیک به 2000 زندانی فلسطینی را در ازای آن آزاد کرد.
این توافق در ابتدا مرحله دومی را در نظر گرفته بود که پایان دائمی جنگ در ازای آزادی باقیمانده اسرای اسرائیلی و زندانیان امنیتی فلسطینی بیشتری را شامل می‌شد. اما تل‌آویو به مدت یک ماه، از ورود به مذاکرات درباره شرایط خاص مرحله دوم خودداری کرد، زیرا چارچوب کلی این مرحله مستلزم عقب‌نشینی کامل از غزه و موافقت با پایان دائمی جنگ است - شرایطی که با اهداف اعلامی نتانیاهو برای نابودی کامل حماس در تضاد آشکار قرار دارد
همچنین پس از خروج ایتامار بن گویر، وزیر امنیت عمومی رژیم صهیونیستی به دلیل برقراری آتش‌بس، انتظار می‌رفت بتصلائل اسموتریچ، دیگر وزیر راست افراطی نیز در صورت اعلام پایان رسمی از ائتلاف خارج شود. این تصمیم می‌توانست به فروپاشی کابینه نتانیاهو منجر شود. بنابراین زمینه برای چنین اقدامی اساساً در طرف اسرائیلی فراهم نبود، و همین عامل یکی از موانع جدی برای پیشبرد مذاکرات صلح بوده است.
واکنش‌ها
واکنش‌ها به طرح پیشنهادی مصر تاکنون متفاوت بوده است. بر اساس گزارش‌های منتشر شده، حماس این طرح را ابتکاری مثبت و قابل بررسی ارزیابی کرده است. منابع امنیتی همچنین اعلام کرده‌اند که دولت آمریکا با کلیات طرح مصر موافقت کرده و از آن حمایت می‌کند. این حمایت می‌تواند به افزایش فشارها بر رژیم صهیونیستی برای پذیرش این طرح بینجامد.
در مقابل، مقامات رژیم صهیونیستی در موضعی متناقض، دریافت چنین پیشنهادی را تکذیب کرده‌اند. یک مقام بلندپایه این رژیم در اظهاراتی مدعی شده که تل‌آویو هنوز در تلاش است تا حماس را به پذیرش طرح استیو ویتکوف، فرستاده ویژه آمریکا به خاورمیانه، راضی کند. لازم به ذکر است که طرح ویتکوف فاقد بند مهم عقب‌نشینی کامل نیروهای صهیونیستی از نوار غزه بود و همین موضوع باعث شده بود تا این طرح از سوی حماس رد شود.
پیشنهاد محدودتر ویتکوف که تاکنون مورد پذیرش حماس قرار نگرفته، صرفاً آتش‌بس را تا 19 آوریل تمدید می‌کرد و حماس را ملزم می‌ساخت پنج اسیر زنده را در ازای تعداد مشخصی از زندانیان امنیتی فلسطینی آزاد کند. رژیم صهیونیستی ادعا کرده بود که پیشنهاد ویتکوف را پذیرفته اما خواستار آزادی 11 اسیر زنده است، موضوعی که خود بیانگر اختلافات عمیق در مواضع طرفین است.
با این حال، برخی منابع آگاه اشاره می‌کنند که تیم‌های اسرائیلی سطح متوسط طی دو هفته گذشته چندین بار برای بحث درباره پیشنهاد مصر به قاهره سفر کرده‌اند؛ امری که با تکذیب رسمی دریافت چنین پیشنهادی از سوی مقامات صهیونیستی در تناقض آشکار قرار دارد. این تناقض می‌تواند نشان‌دهنده دوگانگی در سیاست‌های تل‌آویو و یا تلاش آنها برای مخفی نگه داشتن روند مذاکرات از افکار عمومی داخلی باشد.
در حال حاضر، بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی، از 18 مارس دستور از سرگیری حملات گسترده به نوار غزه را صادر کرده و در اظهارات خود مدعی شده است که این اقدامات نظامی زمینه را برای مذاکرات آتش‌بس بعدی آماده می‌کند. یک مقام ارشد صهیونیستی نیز در اظهارات تهدیدآمیزی اعلام کرده است که اگر حماس با شرایط مورد نظر تل‌آویو موافقت نکند، «ما به افزایش فشار نظامی ادامه خواهیم داد تا حماس در هم بشکند»، و حتی احتمال عملیات زمینی گسترده‌تر در سراسر نوار غزه را مطرح کرده است.
این موضع‌گیری سخت و غیرمنعطف مقامات صهیونیستی می‌تواند مانعی جدی بر سر راه اجرایی شدن طرح مصر باشد. این در حالی است که رویه حماس در ماه‌های اخیر نشان داده است که این گروه مقاومت فلسطینی علی‌رغم فشارهای نظامی گسترده، بعید است در برابر خواسته‌های غیرمنطقی رژیم صهیونیستی عقب‌نشینی کند و همچنان بر مواضع اصولی خود پافشاری می‌کند.
براساس آمارهای موجود، در حال حاضر حدود 59 اسیر صهیونیست در نوار غزه حضور دارند که این تعداد شامل 58 نفر از 251 نفری است که در 7 اکتبر 2023 توسط حماس به اسارت گرفته شدند. از این تعداد، پیکرهای حداقل 35 نفر است که مرگ آنها توسط ارتش رژیم صهیونیستی تأیید شده است. همچنین براساس برآوردهای نهادهای اطلاعاتی، احتمالاً حدود 25 نفر از اسرا همچنان در قید حیات هستند.
حماس تاکنون در چند مرحله اقدام به آزادسازی اسرا کرده است. در جریان آتش‌بس بین ژانویه و مارس 2025، این گروه 30 اسیر شامل 20 غیرنظامی اسرائیلی، 5 سرباز، و 5 شهروند تایلندی، همچنین اجساد 8 اسیر کشته‌شده در بمباران‌ها را آزاد کرد. پیش از آن نیز، حماس 105 غیرنظامی را در طول آتش‌بس یک هفته‌ای در اواخر نوامبر 2023 آزاد کرده بود، و چهار اسیر دیگر در هفته‌های اولیه جنگ آزاد شدند.
ناظران سیاسی بر این باورند که طرح مصر با توجه به ابعاد گسترده و جامع آن، می‌تواند فرصت مناسبی برای کاهش تنش‌ها در منطقه و بازگشت به مسیر دیپلماسی باشد. با این حال، موفقیت این طرح به میزان زیادی به انعطاف‌پذیری طرفین، به‌ویژه رژیم صهیونیستی، و همچنین فشارهای بین‌المللی برای پایان دادن به بحران انسانی در غزه بستگی دارد. آنچه مسلم است، ادامه وضعیت کنونی تنها به تشدید بحران انسانی در نوار غزه و افزایش بی‌ثباتی در کل منطقه خاورمیانه منجر خواهد شد.
بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.
