در چنین شرایطی بیکار شدن شمار زیادی از کارگران ساده در دنیایی که به‌دلیل دیجیتالی شدن صنعت و اقتصاد ایجاد شده، امری غیرقابل اجتناب است و به همین دلیل است که ارائه آموزش به این افراد بیکار شده برای ورود به بازارهای تازه، یکی از وظایف مهم دولت‌ها در عصر دیجیتال است.

برخی برآوردها از کاهش ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون فرصت شغلی در موج اول دیجیتالی شدن اقتصاد در ۲۰ سال آینده حکایت دارد. رقم بسیار قابل‌توجهی که به‌نظر نمی‌رسد جهان به لحاظ شرایط اجتماعی کشورها، آمادگی این تغییرات عمده را داشته باشد. اما شیوع بیماری کرونا این تحولات را تسریع کرده است.

اهمیت کرونا در انقلاب اقتصادی

در جریان همه‌گیری کرونا و نگرانی از انتقال ویروس در صورت تجمع شمار زیادی از افراد در محیط‌های بسته، ضرورت استفاده از روبات‌ها بیشتر حس شد، زیرا با به‌کارگیری آنها دیگر بدون نگرانی از بیمارشدن افراد یا انتقال بیماری، کار در کارخانه‌ها می‌تواند ادامه داشته باشد. به همین دلیل است که در گزارش‌ها از نقش مهم همه‌گیری کرونا در حرکت دنیا به سمت چهارمین انقلاب صنعتی که ناشی از توسعه تکنولوژیکی و به‌کار‌گیری تکنولوژی در انجام کار است، صحبت شد.

اکونومیست در مورد وضعیت کارخانه‌های تولیدی در سال‌های آتی نوشته است: «در نتیجه دیجیتالی شدن اقتصاد، تولید به‌طور کلی متحول می‌شود. در کارخانه‌ها دیگر انسان‌ها دیده نمی‌شوند و روبات‌ها و ماشین‌ها بخش زیادی از کار را انجام می‌دهند و تعداد کمی از افراد نظارت بر عملکرد ماشین‌ها را بر عهده دارند. در نتیجه در اقتصاد دیجیتال دیگر نیروی کار ساده ارزشی ندارد و امتیاز به مهارت و توانمندی‌های فکری و ذهنی داده می‌شود.»

می‌توان این طور بیان کرد که تولید در دنیای دیجیتال تکنولوژی محور و سرمایه محور خواهد بود و نیروی کار سهم کمی در تولید خواهد داشت. اما این تغییر چه اهمیتی برای اقتصادهای دنیا دارد؟

پایان مزیت رقابتی کشورهای درحال توسعه

طبق گزارش‌های موجود زمانی که روبات‌ها جایگزین انسان‌ها در کارخانه‌های تولیدی و صنعتی شوند و کامپیوترها و ماشین‌ها در صنایع حضور پررنگ‌تری داشته باشند، مزیت رقابتی کشورهای درحال توسعه در حوزه تولید از بین می‌رود. این مساله فشار بزرگی به اقتصاد این کشورها و سطح رفاه مردم وارد می‌کند. هم اکنون وجود نیروی کار ارزان‌قیمت و زیاد در کشورهای درحال توسعه باعث شده است تا بسیاری از کارخانه‌های تولیدی و صنعتی غربی به این کشورها منتقل شوند و به تولید در این کشورها بپردازند.

همین سیاست بستر رشد اقتصادی کشورهای درحال توسعه را فراهم کرده است و افزایش ارزش تولید ناخالص داخلی این کشورها و افزایش شمار کالاهای تولید این کشورها در بازار جهانی به‌دلیل سیاست استفاده از نیروی کار ارزان آنها بود.

ولی در سال‌های آتی شرایط تغییر خواهد کرد و فعالیت کارخانه‌های صنعتی در کشورهای درحال توسعه مزیتی برای آنها نخواهد داشت زیرا سهم نیروی کار در هزینه‌های تولید به شدت کاهش پیدا می‌کند. در نتیجه انتقال کارخانه‌های تولیدی از کشورهای درحال توسعه به کشورهای صنعتی که از تکنولوژی بالاتری برخوردار خواهند بود اتفاق می‌افتد و قدرت رقابت‌پذیری اقتصادی کشورهای صنعتی بازهم بیشتر می‌شود.

این موضوع به معنای بیکاری گسترده در نیمه درحال توسعه جهان و افزایش تصاعدی شکاف اقتصادی در جهان خواهد بود. اتفاقی که اگر به درستی مدیریت نشود، می‌تواند زمینه‌ساز بحران و تنش‌های دنباله‌دار شود.

جایگاه ایران در اقتصاد دیجیتال

برخی کارشناسان معتقدند کرونا روند دیجیتالی شدن اقتصاد در ایران را نیز تسریع کرده و اهمیت آن را برای تصمیم‌سازان حاکمیتی بیش از پیش آشکار کرده است. مهدی مهدیانی کارشناس اقتصاد دیجیتال گفته است: هرچند آمار در دنیا خیلی دقیق نیست چراکه مولفه‌های مختلفی در این بحث دخیل و از نظر کارشناسان هم گوناگون است؛ اما کارشناسان متفق‌القول هستند؛ یک تا چهار درصد از اقتصاد دیجیتال در سراسر دنیا سهم ایران است که البته طبق برنامه تا سال ۱۴۰۴ قرار است این سهم به ۱۰ درصد برسد.

اخبار مرتبط