سرمایه‌گذاری از کدام مسیر و با چه سیاستی جذاب می‌شود؟
سرنخ «معمای سرمایه»
سال ۱۴۰۴ شمسی به‌عنوان سال«سرمایه‌گذاری برای تولید» نامگذاری شد. این موضوع نشان از به رسمیت شناختن اهمیت سرمایه‌گذاری در فرآیند رشد اقتصادی دارد. به گفته اقتصاددانان با توجه به ساختار اقتصادی کشور، رشد اقتصادی در ایران سرمایهبر است و تشکیل سرمایه نقش بسزایی در رشد اقتصادی دارد، با این‌حال تقویت سرمایه‌گذاری در اقتصاد یک کشور، در گرو ثبات در اقتصاد کلان و جذب سرمایه‌گذاری خارجی است.
بررسی‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد در سال‌های اخیر، نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به تولید ناخالص داخلی با کاهش روبه‌رو شده‌است. به این ترتیب سهم سرمایه‌گذاری از کل اقتصاد کشور کاهش‌یافته‌است. در این شرایط، می‌توان گفت بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصاد کلان و رویکردهای سیاست خارجی، سرمایه‌گذاری در کشور و رشد اقتصادی را با کاهش روبه‌رو کرده‌است. روندی که در صورت عمل به شعار سال، باید با تغییرات جدی روبه‌رو شود.
اهمیت سرمایه‌گذاری در رشد اقتصادی
سال ۱۴۰۴ شمسی با عنوان «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» از سوی مقامات کشور نامگذاری شده‌است، اقدامی که نشان‌دهنده اهمیت ویژه سرمایه‌گذاری در فرآیند رشد اقتصادی و توسعه پایدار است. این نامگذاری، نه‌تنها به رسمیت شناختن نقش کلیدی سرمایه‌گذاری در اقتصاد ایران را به‌دنبال دارد، بلکه بر ضرورت بازنگری در سیاست‌ها و راهبردهای موجود برای تقویت این بخش تاکید می‌کند. رشد اقتصادی به‌عنوان یکی از شاخص‌های اصلی توسعه، به عوامل متعددی از جمله سرمایه‌گذاری، نیروی کار، فناوری و بهره‌‌‌‌‌وری وابسته است، با این‌حال در بسیاری از اقتصادها، به‌ویژه در کشورهای درحال‌توسعه مانند ایران، سرمایه‌گذاری نقش محوری دارد. تشکیل سرمایه ثابت ناخالص(GFCF) که شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، ماشین‌آلات و فناوری است، به افزایش ظرفیت تولید کمک می‌کند و در بلندمدت رشد اقتصادی را تسریع می‌کند. به گفته اقتصاددانان، در ایران، به دلیل ساختار اقتصادی متکی بر منابع طبیعی و محدودیت‌های تکنولوژیک، رشد اقتصادی به‌شدت سرمایهبر است. این بدان معناست که بدون افزایش قابل‌‌‌‌‌توجه سرمایه‌گذاری، دستیابی به رشد اقتصادی پایدار دشوار خواهد بود.
با این حال، بررسی‌‌‌‌‌ها نشان می‌دهد؛ در سال‌های اخیر، نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به تولید ناخالص داخلی(GDP) در ایران کاهش‌یافته‌است. این کاهش می‌تواند به عوامل مختلفی از جمله بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصاد کلان، نوسانات ارزی، تورم بالا و محدودیت‌های ناشی از تحریم‌ها و رویکردهای سیاست خارجی نسبت داده‌شود. در چنین شرایطی، نامگذاری سال۱۴۰۴ به‌عنوان «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» می‌تواند یک نقطه‌عطف باشد و سیاست‌ها و اقدامات عملی برای تحقق این هدف طراحی و اجرا شوند.
به گفته کارشناسان، نسبت هزینه مصرف خصوصی به تولید ناخالص داخلی، در سال‌های اخیر روندی افزایشی داشته‌است. همگامی این روند با مسیر نزولی طی شده توسط نسبت تشکیل سرمایه ثابت ناخالص به تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد اقتصاد کشور در سال‌های اخیر، تکیه بیشتری بر مصرف دارد و سرمایه‌گذاری نقش کوچک‌تری در آن ایفا می‌کند.
تجربه جهانی
برای درک بهتر اینکه چه نوع سرمایه‌گذاری‌هایی می‌توانند رشد اقتصادی را تقویت کنند، نگاهی به تجربه کشورهای موفق در این زمینه ضروری است. تجربه کشورهای جنوب‌شرق آسیا، مانند چین، مالزی و ویتنام، نشان می‌دهد؛ ایجاد محیطی باثبات اقتصادی و حقوقی می‌تواند جذب سرمایه‌گذاری خارجی را افزایش دهد. این کشورها با کاهش ریسک‌های سیاسی و اقتصادی و ارائه مشوق‌‌‌‌‌های مالیاتی، توانسته‌‌‌‌‌اند سرمایه‌گذاران خارجی را جذب کنند. در ایران، بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصاد کلان و عدم‌اطمینان در سیاست خارجی، از موانع اصلی جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. علاوه‌بر این، تا زمانی‌که ارتباطات اقتصادی با جهان به‌صورت عادی شکل نگرفته‌است و سیگنال‌های قیمتی غیر‌دستوری در کشور ایجاد نشده، مزیت‌های نسبی و مطلق در اقتصاد مشخص نخواهد شد؛ در نتیجه تا زمانی‌که ارتباط اقتصادی گسترده با دنیا شکل نگرفته باشد؛ حتی رشد اقتصادی شکل‌گرفته نیز نمی‌تواند پایدار باشد.
چالش‌های ایران و راهکارها
با توجه به شعار سال1404 و شرایط کنونی اقتصاد ایران، چند چالش کلیدی وجود دارد که باید برطرف شوند تا سرمایه‌گذاری بتواند به بهبود رشد اقتصادی منجر شود. نوسانات ارزی، تورم بالا و عدم‌اطمینان در سیاست‌های پولی و مالی، سرمایه‌گذاران را از سرمایه‌گذاری بازمی‌‌‌‌‌دارد. برای حل این مشکل، لازم است سیاست‌های انضباطی مالی و پولی اجرا شوند، نرخ تورم کنترل شود و ثبات در بازار ارز ایجاد شود. رویکرد متخاصم در سیاست خارجی و تحریم‌های اقتصادی، نه‌تنها سرمایه‌گذاری خارجی را محدود کرده، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی را نیز کاهش داده‌است. دیپلماسی اقتصادی فعال و تلاش برای کاهش تنش‌ها می‌تواند فضای بهتری برای سرمایه‌گذاری فراهم کند. با توجه به محدودیت‌های بودجه‌‌‌‌‌ای دولت، جذب سرمایه‌گذاری خارجی و داخلی ضروری است. گام برداشتن در راستای رفع تحریم‌ها برای جذب سرمایه‌گذاری در این راستا، از اهمیت زیادی برخوردار است. نامگذاری سال1404 به‌عنوان «سال سرمایه‌گذاری برای تولید» فرصتی منحصربه‌‌‌‌‌فرد برای بازسازی ساختار اقتصادی ایران فراهم می‌کند. تجربه جهانی نشان می‌دهد؛ سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، فناوری، آموزش و جذب سرمایه‌گذاری خارجی می‌تواند رشد اقتصادی را بهبود بخشد، با این‌حال برای موفقیت در این راه، ایران باید چالش‌های داخلی مانند بی‌‌‌‌‌ثباتی اقتصاد کلان، سیاست خارجی را برطرف کند.
شروط آشتی سرمایه‌گذاران با تولید
«جذب پول در صنایع»؛ چگونه؟
کلید «قفل تولید»
عدم ثبات اقتصادی؛ مانع اصلی سرمایه‌گذاری در تولید
«سرمایه‌گذاری برای تولید» در گرو خروج قهرمانانه دولت از اقتصاد
