سهم صنعت سیمان از مصرف برق
اخیرا احسان صدر، رئیس انجمن نیروگاه‌های کوچک مقیاس، صراحتا اعلام کرده است: صنعت برق به شرایطی دچار شده که به جای تمرکز بر توسعه، با بسته متنوعی از مشوق‌ها و پاداش‌ها به سراغ صنایع می‌رود و خواهش می‌کند تا در ساعاتی تولید را متوقف و مصرف برق را کم کنند تا وزارت نیرو بتواند مصرف برق پایدار خانگی را تامین کند.
از سوی دیگر غلامعلی رخشانی‌مهر، معاون هماهنگی توانیر با اذعان به اینکه تابستان بسیار سختی پیش روست، اعلام کرده است: استفاده غیرمجاز از برق برای استخراج رمز ارز نیز از جمله عواملی است که باعث شده تراز تولید و مصرف به هم بخورد و منفی باشد.
هر چند رئیس‌جمهور در روزهای اخیر دستور خاموشی ماینرها را صادر کرده است، اما به نظر میرسد خطر قطع برق همچنان از سر صنایع کم نشده است، چرا که در اولین اقدام عملی شرکت سهامی برق منطقه‌ای در نامه‌ای خواستار کاهش مصرف صنایع شده است.
طبق آخرین آمارهای ارائه شده ۸۰درصد از گاز کشور و ۵۰درصد از برق تولیدی کشور در بخش خانگی و تجاری مصرف می‌شود و حالا استخراج رمزارزها، در قامت میهمانی ناخوانده بحران را در حوزه مصرف انرژی در ایران پیچیده‌تر از قبل کرده است. شاید کمی عجیب باشد، اما یکی از مهم‌ترین گلوگاههای بحران در بخش صنعت، اتفاقا به حوزه انرژی بازمی‌گردد. ایران با دارا بودن مقادیر عظیم ذخایر نفت و گاز در صدر فهرست دارندگان منابع انرژی در جهان قرار دارد و اتفاقا انرژی ارزان‌قیمت یکی از مزایای مهم ایران تلقی می‌شود. همین مزیت یعنی انرژی ارزان و در دسترس، شرایط را برای استخراج‌کنندگان ارز در ایران مطلوب ساخته، اما استناد به چند آمار کوتاه نشان می‌دهد عدم سیاست‌گذاری درست در حوزه انرژی تا چه میزان صنعت ایران را با مشکل روبه‌رو کرده است.
آمارها نشان می‌دهد مصرف برق کل کشور ۳۷۸/ ۲۸۷ میلیون کیلووات ساعت است. از این میزان مصرف برق صنعتی کشور ۱۰۴۲۹۶ میلیون کیلووات ساعت برآورد می‌شود. به این ترتیب سهم ۲۶۲ هزار مشترک صنعتی در ایران از کل مصرف برق کشور ۳/ ۳۶ درصد است. در سال ۱۳۹۹، حدود ۷۹۲۰ میلیون کیلووات ساعت برق در صنعت سیمان مصرف شده است که این مقدار برابر با ۷۶/ ۲ درصد از کل برق مصرفی کشور و ۶/ ۷ درصد از کل برق مصرفی بخش صنعت بوده است.
همین آمار اهمیت انرژی الکتریکی در فرآیند تولید سیمان را نشان می‌دهد. به بیان ساده‌تر نتیجه کاهش حجم تولید در اثر قطع برق، افزایش قیمت‌ها در بازار آزاد است آن هم در شرایطی که کارخانه‌های سیمان به صورت رسمی قیمت را افزایش نمی‌دهند و این چنین است که فعالان این صنعت وارد بازی دو سر باخت می‌شوند. گرانی قابل توجه قیمت سیمان در بازار آزاد به رغم رعایت قیمت مصوب از سوی کارخانه‌ها دلیل این مدعاست. در زمستان سال گذشته از تاریخ بیست و سوم دی تا هجدهم بهمن، با محدودیت و گاه با قطعی کامل برق مواجه بود و همین امر سبب شد ۵ میلیون تن سیمان تولید نشود و بازار سیاه در کشور شکل بگیرد. بحران برق در حالی به صورتی جدی، صنایع کشور از جمله صنعت سیمان را نشانه رفته است که قیمت گاز نیز در سال‌جاری افزایش ۱/ ۲ برابری را تجربه کرده است. مصوبه کمیسیون تلفیق مجلس شورای اسلامی نیز در واپسین روزهای سال گذشته، بهای گاز مصرفی برای صنایع را از مترمکعبی ۱۱۹ تومان به ۲۵۰ تومان افزایش داده است.
این به آن معنی است که با توجه به مصرف روزانه در حدود ۲۳ میلیون متر مکعب گاز در صنعت سیمان، بهای گاز مصرفی صنعت سیمان از روزانه حدود ۲میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان به بیش از ۵میلیارد و ۷۰۰میلیون تومان افزایش می‌یابد. در کنار این عامل، افزایش حقوق و دستمزد نیز هزینههای تولید را افزایش داده است. از این رو پیش‌بینی می‌شود با قطع برق صنعت و ایجاد اختلال در فعالیت صنعت سیمان، هزینههای تولید بیش از پیش افزایش یابد. نکته مهم اینجاست که قطع برق در سال جاری تاثیری به مراتب مخرب‌تر از سال گذشته بر بازار سیمان بر جا خواهد گذاشت.
در سال گذشته، در زمان قطع برق، شرکت‌ها کلینکر دپو شده حاصل از تولیدات سال‌های قبل را در اختیار داشتند و توانستند با تبدیل آن به سیمان در روزهای قطع گاز از بروز بحران‌های شدید در بازار پیشگیری کنند هر چند باز هم بازار سیاه سیمان در کشور شکل گرفت اما در سال جاری به واسطه کمتر شدن موجودی کلینکر، قطع برق می‌تواند بازار سیمان را بیش از پیش تحت‌تاثیر قرار دهد. با توجه به وضعیت کنونی پیشنهاد می‌شود ۷۰درصد دیماند خریداری‌شده از سوی شرکت‌های سیمانی در ساعات اوج مصرف در اختیار آنها قرار گیرد و ۳۰ درصد باقی‌مانده در ساعات غیر اوج مصرف تخصیص یابد تا با عدم قطع برق، بحرانی متوجه صنعت و بازار سیمان نشود.
تهدید اشتغال به واسطه استخراج رمزارزها
صنعت سیمان ایران هم‌اکنون نیم‌درصد از تولید ناخالص ملی و ۳/ ۳ درصد از ارزش افزوده کل صنعت و بیش از ۲ درصد از اشتغال شاغلان کارگاههای بالاتر از ۱۰ نفر را به خود اختصاص داده است.
این صنعت در شرایط فعلی برای ۲۵ هزار نفر به طور مستقیم و برای بیش از ۱۵۰هزار نفر هم به طور غیرمستقیم شغل ایجاد کرده است. این در حالی است که اشتغال در بخش استخراج ارزهای رمزنگاری‌شده بسیار اندک است. بنا بر اعلام رئیس کارگروه بلاک‌چین کمیسیون اقتصاد دیجیتال اتاق بازرگانی، نیروی کار مورد نیاز برای یک مزرعه ۳هزار دستگاهی استخراج ارز دیجیتال تنها ۶ تا ۹ نفر است.
از سوی دیگر طبق اعلام مقامات وزارت نیرو بخش مهمی از استخراج‌کنندگان به صورت غیرقانونی نسبت به استخراج ارز دیجیتال اقدام میکنند. بررسیها نیز نشان می‌دهد در اغلب کشورهای جهان استخراج‌کنندگان رسمی مزارع ارز دیجیتال را نزدیک به سدها و نیروگاه‌های برقابی و بادی و… قرار می‌دهند تا برق مصرفی برای استخراج ارز دیجیتال از انرژی‌های پاک باشد، این در حالی است که در ایران حتی این نکته نیز چندان مدنظر قرار نگرفته است. طبق آخرین برآوردهای صورت گرفته بیش از ۷۴ درصد انرژی برای کاوش ارزهای رمزنگاری شده در دنیا از انرژی‌های تجدیدپذیر است در حالی که در ایران تنها به میزان ۸ درصد از انرژی‌های تجدیدپذیر استفاده می‌شود.
وقتی برق تبدیل به مانع می‌شود
نکته مهم اینجاست که اقتصاد ایران در آستانه رشدی دوباره قرار دارد و انتظار می‌رود در این دوران جدید برق موردنیاز برای رشد و توسعه صنعت در کشور فراهم شود. بدون تردید با پایان پاندمی کرونا از یک سو و همچنین بهبود وضعیت اقتصادی از سوی دیگر رشد بخش صنعت از جمله صنعت سیمان گریزناپذیر است، اما موتور محرکه برای این رشد اکنون در دستان صنعت برق است. رشد اقتصادی ایران در ۹ ماه آخر سال ۱۳۹۹ طبق آمار ارائه شده از سوی بانک مرکزی در بخش بدون نفت برابر با ۹/ ۱درصد بوده است. تردیدی نیست که اقتصاد ایران برای دستیابی به رشدی بیش از این میزان خیز بردارد، اما متاسفانه کمبود برق می‌تواند همچون مانعی جدی در این حوزه خودنمایی کرده و قطع برق صنایع عملا، حرکت چرخ‌های صنعت ایران را کند خواهد کرد.
