وضعیت مالی بانک‌ها بررسی شد
بیلان سود و زیان بانک‌های ایرانی
زیان‌ده‌های دولتی و خصوصی
در میان ۱۲ بانک زیانده مورد بررسی ۶ بانک ملی، سپه، کشاورزی، مسکن، توسعه صادرات و توسعه تعاون دولتی و ۶ بانک آینده، سرمایه، شهر، ایران زمین، دی و پارسیان خصوصی هستند. صورتهای مالی پایان سال ۹۹ بانک ملی حاکی است، این بانک دولتی با ۶۷هزار و ۵۲۴ میلیارد تومان در بین بانک‌های دولتی رتبه نخست زیاندهی را دارد. پس از آن بانک سپه بعد از ادغام با بانک‌های نظامی زیان انباشته ۳۵هزار میلیارد تومانی را در صورتهای مالی خود به ثبت رسانده و رتبه دوم بانک‌های دولتی زیانده را از آن خود کرده است. بانک کشاورزی هم به عنوان سومین بانک دولتی زیانده، زیان انباشته ۷هزار و ۸۴۱میلیارد تومانی را در کارنامه خود تا پایان سال ۹۹ دارد. بانک مسکن چهارمین بانک دولتی است که در صورتهای مالی سال۹۹ سه‌هزار و ۲۰۰میلیارد تومان زیان انباشته گزارش کرده است. بانک تخصصی توسعه صادرات هم تا پایان سال گذشته ۱۲۵۱میلیارد تومان زیان انباشته به ثبت رسانده تا پنجمین بانک دولتی زیانده باشد و بالاخره بانک توسعه تعاون به عنوان ششمین بانک دولتی زیانده ۹۴۹ میلیارد تومان زیان انباشته بر جای گذاشته است. همان‌طور که اشاره شد بانک خصوصی آینده با زیان انباشته حدود ۸۲هزار میلیارد تومان رکورددار بانک‌های زیانده دولتی و خصوصی است. در میان بانک‌های خصوصی پس از بانک آینده، بانک سرمایه از جمله بانک‌های غیر‌دولتی است که بر اساس صورتهای مالی ۹ ماهه امسال زیان انباشته آن به رقم ۳۸ هزار و ۵۰۳ میلیارد تومان رسیده تا رتبه دوم بانک‌های خصوصی و رتبه سوم ۱۲ بانک زیانده را از آن خود کند. گزارش حسابرس این بانک حاکی است: مانده مطالبات غیر جاری بانک سرمایه در ۶ماه نخست امسال معادل ۹۰درصد کل تسهیلات پرداختی است. همچنین طبق گزارش حسابرس، مانده بدهی بانک سرمایه به بانک مرکزی بابت اضافه برداشت در پایان ۶ماهه سال جاری بیش از ۲۷هزار و ۷۲۳میلیارد تومان بوده است. در حال حاضر زیان انباشته این بانک معادل ۹۶ برابر سرمایه آن است. پس از بانک سرمایه در بین بانک‌های خصوصی بانک شهر با زیان انباشته ۲۳هزار و ۸۵۶ میلیارد تومان در ردیف سوم قرار گرفته و بانک ایران زمین با ۲۰هزار میلیاردتومان در رتبه چهارم قرار دارد. بانک خصوصی پارسیان هم با ۱۱هزار و ۳۸۲میلیارد تومان رتبه پنجم بانک‌های خصوصی زیانده را به خود اختصاص داده و بالاخره بانک دی با ۷هزار و ۷۰۰ میلیارد تومان ششمین بانک خصوصی زیانده کشوراست.
۱۵ بانک با سود انباشته
بررسی صورتهای مالی بانک‌های کشور نشان می‌دهد بین ۲۷ بانک بررسی‌‌شده در پایان سال ۱۳۹۹ و ۹ ماه نخست امسال، ۱۵ بانک دارای سود انباشته هستند.
بانک ملت با سود انباشته ۱۵هزار و ۳۵۰ میلیارد تومانی در رتبه اول، پاسارگاد با نزدیک به ۱۴هزار میلیارد تومان دوم، صادرات با نزدیک به ۵/ ۲ هزار میلیارد تومان سوم، تجارت و سامان هرکدام با نزدیک به ۶/ ۱ هزار میلیارد تومان چهارم و پنجم، مهرایران با ۱۵۰۰ میلیارد تومان ششم و اقتصادنوین با ۱۳۰۰ میلیارد تومان هفتم است. خاورمیانه، کارآفرین، سینا، رسالت، بانک صنعت و معدن، پست‌‌بانک، رفاه و گردشگری نیز به ترتیب با ۱۱۲۲ میلیارد تومان، ۱۰۲۴ میلیارد تومان، ۷۱۴ میلیارد تومان، ۶۵۸ میلیارد تومان، ۶۵۳ میلیارد تومان، ۴۳۷ میلیارد تومان، ۳۷۵ میلیارد تومان و ۱۰ میلیارد تومان در رتبه‌های هشتم تا پانزدهم قرار دارند.
دلایل زیاندهی بانک‌ها
نسبت مطالبات غیرجاری بانک‌ها نقش مهمی در تراز‌نامه بانک‌ها دارد. مطالبات معوق از یک‌‌سو یکی از علت‌‌های مهم زیاندهی بانک‌هاست و ازسوی دیگر بر کیفیت دارایی، ریسک اعتباری و کارآیی تخصیص منابع به بخش‌های تولیدی نیز تاثیر می‌‌گذارد. افزایش در مطالبات غیرجاری تاثیر مستقیمی بر کاهش نرخ رشد وام‌‌‌دهی بانک‌ها در کوتا‌‌مدت و بلندمدت دارد که اثرات بلندمدت آن به‌‌مراتب شدیدتر است. درواقع افزایش مطالبات غیرجاری، قدرت وام‌‌‌دهی بانک‌ها را کاهش می‌دهد. بررسی آمارها نشان می‌دهد مطالبات غیرجاری بانک‌ها از ابتدای سال۱۳۹۸ با نوسانات زیادی همراه بوده، اما در تابستان۱۴۰۰ برای دومین فصل متوالی به روند افزایشی خود ادامه داده و به ۲۳۵هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم نسبت به بهار۱۴۰۰ با افزایش ۴/ ۴درصدی و در مقایسه با تابستان۱۳۹۹ حدود ۱۹درصد افزایش یافته است. طبق آمارهای بانک مرکزی در سال۱۳۹۹، نسبت تسهیلات غیرجاری بانک‌ها به مانده کل تسهیلات ۷/ ۶درصد بوده که این رقم در مقایسه با بسیاری از کشورهای توسعه‌‌یافته و درحال توسعه رقم بالایی محسوب می‌شود. براساس استانداردهای بانکداری بین‌المللی این رقم بین ۲ تا ۵درصد است. طبق آمارهای بانک مرکزی، نسبت تسهیلات غیرجاری ریالی به کل تسهیلات در تابستان امسال ۷/ ۵درصد و برای تسهیلات ارزی ۷/ ۱۰درصد بوده است. با نگاهی به آمار مطالبات معوق بانک‌های کشورهای همسایه و مجاور نیز وضعیت ایران در نسبت مذکور در مقایسه با برخی کشورها همانند عربستان‌‌سعودی، گرجستان و ترکیه مطلوب نیست. نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات این کشورها با توجه به آمارهای بانک جهانی در سال۲۰۲۰ به ترتیب ۲/ ۲درصد، ۳/ ۲درصد و ۹/ ۳درصد است. در سطح جهان نیز نسبت مطالبات غیرجاری به کل تسهیلات بانکی در آمریکا ۱/ ۱درصد و در چین ۸/ ۱درصد است.
درباره میزان مطالبات معوق بانک‌های کشور ابهامات زیادی وجود دارد. در دوره‌های مختلف این رقم ازسوی مسوولان متفاوت اعلام شده است که به نحوه محاسبه آن بازمی‌‌گردد. ازسوی دیگر مدیران بانکی برای گریز از این شرایط با پرداخت تسهیلات جدید، شرایطی را برای بدهکاران بزرگ خود برای تسویه‌‌حساب تسهیلات معوق فراهم می‌کنند، به همین دلیل رقم واقعی این تسهیلات غیرجاری در هاله‌‌ای از ابهام قرار دارد. این وضعیت در بخش توضیحات صورتهای مالی بانک‌ها به‌‌خوبی قابل مشاهده است. بخش زیادی از تسهیلات غیرجاری (سررسید گذشته، معوق و مشکوک‌‌الوصول) در طبقه غیرجاری نیامده و مدیران بانک‌ها این ارقام را با امهال و تمدید به بخش جاری منتقل کرده‌‌اند. کارشناسان اقتصادی دلایل متعددی را برای زیاندهی بانک‌ها مطرح می‌کنند که عمده آنها عبارتند از: مطالبات از دولت، غیرمولد بودن دارایی‌‌ها، وجود املاک ملکی و تملیکی پرشمار، تسهیلات تکلیفی، نرخ سود دستوری، مطالبات غیرجاری از بخش خصوصی، نرخ تسعیر ارز و فساد مالی. بررسی‌‌ها نشان می‌دهد دلیل زیاندهی در بانک‌های دولتی و خصوصی کمی متفاوت از یکدیگر است؛ چراکه در بانک‌های دولتی مطالبات بانک‌ها از دولت یکی از دلایل اصلی زیاندهی بانک‌هاست که زیان پنهانی را به آنها تحمیل می‌کند. اما در بانک‌های خصوصی تامین منافع شخصی است که بانک‌ها را در مسیر خطرناکی قرار می‌دهد. درباره بانک‌های دولتی، بررسی صورتهای مالی سال۹۹ بانک نشان می‌دهد مانده بدهی دولت به بانک‌ها در پایان اسفند۹۹ به رقم ۱۲۰هزار میلیارد تومان رسیده است. این رقم در تاریخ یادشده در بانک‌های خصوصی‌‌شده صادرات، ملت و تجارت رقم ۱۱۰هزار میلیارد تومان را نشان می‌دهد. این رقم حدود ۹درصد دارایی‌‌های این بانک‌ها را شامل می‌شود. درحالی این مطالبات در صورتهای مالی بانک‌ها ثبت شده که نه‌‌تنها سودی از آن نصیب بانک‌ها نمی‌شود، بلکه پرداخت اصل آن نیز با ابهام مواجه است. همین بررسی روی صورت مالی یک سال اخیر بانک ملی حکایت از منفی‌‌بودن حاشیه سود این بانک دارد.
