«دنیای اقتصاد» بررسی می‌کند؛ چرا بانکهای offshore در ایران شکل نگرفته‌اند؟
حصار بانک برون‌مرزی
«حجت‌الله عبدالملکی»، دبیر شورای عالی مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران اخیرا از صدور مجوز و موافقت اصولی ایجاد بانکهای برون‌مرزی در مناطق آزاد ایران به‌عنوان یکی از طرح‌های زیرساخت نرم‌افزاری، از سوی بانک مرکزی ایران خبر داده است. به گفته او وجود شرکای خارجی یکی از شروط بانک مرکزی برای صدور مجوز فعالیت بانک برون‌مرزی بوده است و در حال حاضر نیز شرکای خارجی قابل توجهی در این خصوص اعلام آمادگی کرده‌‌‌اند.
به گفته عبدالملکی، این اقدام بخشی از پروژه توسعه مناطق آزاد است و هدف آن نیز اصلاح فضای حقوقی و قانونی حاکم بر مناطق آزاد و ویژه اقتصادی ایران عنوان شده است. او همچنین تاکید کرده است که اصلاح بخشی از این قوانین در لایحه برنامه هفتم توسعه از طریق نمایندگان مجلس پیگیری خواهد شد و اصلاح مابقی نیز در قالب قانون، جداگانه یا به صورت لایحه در دولت بررسی می‌‌‌شود.
تشکیل بانکهای آفشور همواره یکی از اهداف ثابت در برنامه‌‌‌‌‌‌های توسعه‌‌‌ای مناطق آزاد بوده است. آفشور بانک، به عملیات بانکی گفته می‌‌‌شود که توسط یک بانک مستقر در یک منطقه غیر از منطقه اصلی با اشخاص غیر بومی و با ارز خارجی در مقیاس وسیع انجام می‌‌‌پذیرد. به عبارتی دیگر، واحد بانکداری فراساحلی یا آفشور، یک شعبه بانکی است که در مرکز مالی بین‌‌‌المللی دیگری واقع شده است. همچنین به طور کلی حساب‌‌‌های بانکی آفشور به حساب‌‌‌های بانکی گفته می‌‌‌شود که به آنها هیچ مالیاتی تعلق نخواهد گرفت و با داشتن حساب بانکی آفشور می‌‌‌توان نسبت به جابه‌‌‌جایی وجوه سنگین اقدام کرد.
معضل تحریم
اما سوال اصلی اینجاست که چرا طی سال‌‌‌های گذشته این برنامه محقق نشده و چه موانعی بر سر راه آن قرار داشته است؟ در همین رابطه یوسف کاووسی، کارشناس بانکی در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» گفت: آفشور به معنی فعالیت خارج از مرز یک شعبه از یک بانک است که همه عملیات‌‌‌ها را با نظارت انجام می‌‌‌دهد و پولی که در حساب آفشور ذخیره می‌‌‌شود، از مشکلات داخلی کشورها در امان است. همچنین کسانی که قصد دارند به کشور دیگری مهاجرت کنند، می‌‌‌توانند با استفاده از بانکداری آفشور پیش از مهاجرت به آن کشور حساب بانکی باز کنند.
کاووسی ادامه داد: درآمد بسیاری از بانکهای آفشور از انجام تراکنش‌‌‌های بین‌‌‌المللی است که در آن، مقدار زیادی پول جابه‌‌‌جا می‌‌‌شود. این بانک‌‌‌ها خدمات مالی دیگری همچون سرمایه‌‌‌گذاری و حساب‌‌‌های کارگزاری و خدمات مدیریت سرمایه ارائه می‌‌‌دهند که درآمدی بیش از بانکداری برای این موسسه‌‌‌های مالی به ارمغان می‌‌‌آورد. امروزه به‌‌‌لطف وجود اینترنت، هرکسی می‌‌‌تواند به‌‌‌راحتی درباره هر بانک آف‌‌‌شوری تحقیق کند و پول خود را به بهترین بانک انتقال دهد؛ البته با فرض نبود تحریم!
این کارشناس درباره تجربه سایر کشورها از بانکداری آفشور ادامه داد: کشورهای بسیاری بانکداری آفشور دارند. برخی از کشورهای مشهور برای بانکداری آفشور، کشورهایی هستند که بهشت مالیاتی به‌‌‌شمار می‌‌‌روند. این کشورها یا حوزه‌‌‌های قضایی مستقل، مالیات بسیار کم یا صفر از افراد و شرکت‌‌‌ها اخذ می‌‌‌کنند. کشورهایی مانند سوئیس و پاناما و کشورهای دارای جزایر یا مناطق آزاد از این دسته هستند. به گفته کاووسی اردیبهشت۱۴۰۱، در ایران نیز اولین بانک آفشور مجوز تاسیس در جزیره کیش را دریافت کرد ولی به دلیل موانعی از جمله تحریم و FATF هنوز به مرحله عملیاتی نرسیده است و در مرحله جذب سرمایه قرار دارد.
او همچنین ادامه داد: چندین سرمایه‌‌‌گذار خارجی برای سرمایه‌‌‌گذاری در آن اعلام آمادگی کرده‌‌‌اند که البته شرط آنها نبودن تحریم است. اما تاکنون خروجی قابل ملاحظه‌‌‌ای نداشته است. همچنین، بانک مرکزی اعلام کرده است که به درخواست تاسیس بانکهای آفشور در مناطق آزاد تجاری - صنعتی رسیدگی خواهد کرد. البته در زمان قبل از تحریم‌‌‌ها در مناطق آزاد بانک آفشور داشتیم که باتشدید تحریم‌‌‌ها و تسری قوانین داخلی به مناطق آزاد جمع شد.
تهدید یا فرصت؟
مهرداد سپه‌‌‌وند، کارشناس دیگر بانکی با تاکید بر اینکه طی سال‌‌‌های گذشته همواره مسوولانی که اداره مناطق آزاد را در دست می‌‌‌گیرند؛ اهداف بلندپروازانه‌‌‌ای را در راستای گسترش این مناطق مطرح می‌‌‌کنند، ادامه داد: متاسفانه مناطق آزاد ما به دلیل سیاست‌‌‌های کلی که تاکنون اتخاذ شده نتوانستند گسترش چندانی نسبت به کشورهای منطقه داشته باشند. کشورهایی مثل امارات و قطر می‌‌‌بینید که چقدر موفق عمل کردند و توانستند جایگاه خود را از هاب‌‌‌هایی که عمدتا متمرکز بر تبادلات هستند به هاب‌‌‌های مالی ارتقا دهند.
او ادامه داد: برای کشور ما با توجه به تحریمهایی که وجود دارد این موضوع امکان‌‌‌پذیر نیست و حتی به‌رغم آن‌‌‌چیزی که در مورد مشارکت چین ادعا شده است در بحث بانکهای فراساحلی به نظر نمی‌‌‌رسد که چینی‌‌‌ها علاقه چندانی به این موضوع داشته باشند و عمدتا این موضوع ممکن است از طرف شریک‌‌‌های روسی مطرح شود. به گفته سپه‌‌‌وند، با توجه به اینکه سرمایه‌‌‌گذاران روس، در حال حاضر در سراسر دنیا هم فرصت و هم تهدید محسوب می‌‌‌شوند؛ باید دید با حضور در چنین پروژه‌‌‌هایی چه چیزی را می‌‌‌توانند همراه خود بیاورند. او همچنین تاکید کرد: اساسا چنین موضوعی هم می‌‌‌تواند گسترش کسب‌‌‌وکارها در این مناطق را تسهیل کند و هم می‌‌‌تواند مشکل‌آفرین باشد. این به سیاستی که در مقابل شرکا اتخاذ می‌‌‌شود و اینکه کشور ما تا چه میزان بتواند خودش را از تهدیدها دور کند بستگی دارد و متاسفانه به نظر می‌‌‌رسد تنها بین ایران و روسیه امکان‌‌‌پذیر باشد.
این کارشناس افزود: متاسفانه روس‌‌‌ها از لحاظ تکنولوژی چندان چیز قابل عرضه‌‌‌ای ندارند و اگر ما بخواهیم گسترش کسب‌‌‌وکارها در مناطق آزاد را با هدف دسترسی به تکنولوژی‌‌‌های جدید داشته باشیم همین ارتباط با روس‌‌‌ها خودش می‌‌‌تواند تبدیل به یک مشکل شود زیرا کشورهایی که دسترسی بیشتری به تکنولوژی دارند چندان علاقه‌‌‌مند نیستند که با سرمایه‌‌‌گذاران روسی طرف شوند. در مجموع به نظر می‌‌‌رسد این اقدام بیشتر جنبه تبلیغاتی داشته باشد تا اینکه بتواند از لحاظ کسب‌‌‌وکاری توجیه اقتصادی درستی براساس منافع ملی ما داشته باشد.
