دونگاه متفاوت به ایران پلاست
حاشیهنگاری «دنیای اقتصاد» از مهمترین رویداد صنعت پتروشیمی
عکس: صبا طاهریان
از ویژگی‌‌‌های دیگر آن، حضور حداکثری شرکت‌های فعال در صنایع تکمیلی در این نمایشگاه بود که نشان می‌‌‌دهد از این پس باید بخش مهمی از توسعه ایران‌‌‌پلاست را از مسیر شرکت‌های فعال در صنایع پایین‌‌‌دستی تعقیب کرد. با توجه به اهمیت ارزش‌‌‌آفرینی در زنجیره تولید می‌توان گفت که بار حقیقی اجرای این نمایشگاه بر دوش صنایع پایین‌‌‌دستی است که از یکسو اشتغال بالایی دارد و از سوی دیگر، تحریم‌‌‌ناپذیر بوده و ارزش‌‌‌آفرینی را به اوج می‌‌‌رساند. نکته دیگر آنکه حضور حداکثری در این نمایشگاه موجب شد برای چندمین بار ازدحام در برابر بسیاری از غرفه‌‌‌ها ایجاد شود که ناخودآگاه به برخی نارضایتی‌‌‌ها انجامید. در هر حال جمعیت بالا در یک نمایشگاه می‌تواند مولفه‌‌‌ای از موفقیت آن به‌‌‌شمار رود.
در حاشیه ایران‌‌‌پلاست هفدهم خبرنگار دنیای اقتصاد در گفت‌وگو با یکی از بزرگان صنایع تکمیلی این‌‌‌گونه شنید که چندی پیش نمایشگاه میلان در اروپا برگزار شد که به جرات می‌توان گفت، از نظر تعداد شرکت‌کنندگان، ایران‌‌‌پلاست هفدهم از آن موفق‌‌‌تر بود، البته باید به این نکته نیز اشاره کرد که اقتصاد کشورهای اروپایی با محوریت بهای بالای سوخت و مواد غذایی، رنگ و بوی پیشین را ندارد و از یک عقب‌‌‌نشینی نسبی حکایت میکند، اما در کشور ما با توجه به تکانه‌‌‌های رشد بهای نفت خام و انتظار برای افزایش درآمدهای نفتی ایران و کشورهای همسایه این ظرفیت وجود دارد که موفقیت‌‌‌های بیشتری را در مقایسه با بسیاری از نقاط جهان ترسیم کنیم.
اما ایران‌‌‌پلاست ویژگی‌‌‌های دیگری هم دارد که باید به آن اشاره کرد؛ تعامل بخش خصوصی و خصولتی در این نمایشگاه بیش از پیش به چشم می‌‌‌آید که نشان‌‌‌دهنده آن است که بخش خصوصی در حال قدرت گرفتن در حوزه صنعت پتروشیمی است. این نکته از جلسات پیدا و پنهان حاشیه ایران‌‌‌پلاست برداشت می‌شود. به جرات می‌توان گفت وزن بخش‌خصوصی در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی با محوریت صنایع تکمیلی در فرآیندها، تصمیم‌‌‌سازی‌‌‌ها و توسعه افزایش جدی داشته است. این نکته مهم را می‌توان از حجم معاملات در بورس‌کالا رهگیری کرد، آن هم در شرایطی که حجم تولید ۵/ ۴میلیون تنی در آمارهای انجمن صنایع پلیمر ایران به تولید نزدیک به ۵/ ۶ میلیون تن محصول در بخشهای مختلف زنجیره منتهی شده است که دربرگیرنده مواد اولیه بازیافتی، مواد اولیه وارداتی، افزودنی‌‌‌ها و در نهایت مواد خریداری‌‌‌شده از بورس‌کالا از حوزه پلیمر است. این نکته که می‌تواند از اشتغال‌زایی بیش از یک میلیون نفری در این زنجیره تولید حکایت کند، به معنای آن است که ما در این حوزه با یک فرآیند بسیار قدرتمند در حوزه اقتصادی روبه‌‌‌رو هستیم که باید این ویژگی‌‌‌های مثبت را قدر دانست. نکته دیگر آنکه در رقابت با سایر کشورها زنجیره ارزش پتروشیمی ایران نیز موفقیت‌‌‌های بسیاری کسب کرده، به عنوان نمونه اگر حجم تولید در صنایع پایین‌‌‌دستی ترکیه و شکل‌‌‌دهی پلیمرها را رصد کنیم، رقمی بالاتر از ۹میلیون تن به دست می‌‌‌آید، اگرچه این رقم برای کشوری همچون آلمان، بیش از ۱۲میلیون تن است. این مطلب نشان می‌‌‌دهد که اهمیت بازار یک نکته بسیار مهم قلمداد می‌شود که ترکیه یا آلمان که می‌تواند از بازار امن و بزرگ اتحادیه اروپا استفاده کند یا از حمایت‌‌‌های اقتصادی و سهم بازار در اقصی نقاط جهان بهره ببرد، از این فرآیندها منتفع شده است. مهم آنکه کشوری همچون ترکیه نه‌‌‌تنها صنعت پتروشیمی ندارد، بلکه در بسیاری مواقع برای تامین مواد اولیه مورد نیاز خود نیز با مشکل روبه رو شده است. در هر حال آینده این صنعت را مهم باید ارزیابی کرد، زیرا بخشی از آینده اشتغال ایران به آن گره خورده است.
وزن تشکلهای خصوصی در ایران پلاست
علیرضا ترک، عضو انجمن ملی صنایع پلیمری در حاشیه نمایشگاه هفدهم به «دنیای اقتصاد» می‌‌‌گوید، در حالی که ذی‌نفعان و بازیگران اصلی این نمایشگاه بخش‌خصوصی و انجمنها بوده، وزن آنها در سیاستگذاری بسیار اندک بوده است. اما با این حال در سال‌جاری به دلیل اقبالی که شرکت ملی صنایع پتروشیمی به حضور تشکلهای تخصصی داشته است، بارقههای امیدی در بین نهادها برای برگزاری دقیق‌تر آن ایجاد کرده است.
در ادامه متن کامل گفت‌وگوی دنیای اقتصاد با علیرضا ترک را می‌‌‌خوانیم.
درباره ماهیت و اهمیت ایران پلاست و تفاوت آن با دیگر نمایشگاههای حوزه پلاستیک توضیح دهید.
وقتی در مورد ایران پلاست یا نمایشگاه تخصصی صنعت پلاستیک صحبت میکنیم منظور عرضه نمایشگاهی مواد اولیه، مواد میانی، مستربچ، کامپاند، رنگ‌‌‌ها، مستربچ‌‌‌های افزودنی و هرآنچه در حوزه مواد اولیه به علاوه ماشین‌آلات، تجهیزات تولید و قالب‌‌‌هاست. در دنیا وقتی در مورد نمایشگاه تخصصی پلاستیک صحبت میکنیم همین حوزه‌ها مراد می‌شود. در ایران نمایشگاه ایران پلاست ضمن اینکه این مفهوم را در دل خودش دارد، تولیدکنندگان مصنوعات پلاستیکی هم بر اساس سوابق قبلی در نمایشگاه ایران پلاست شرکت میکنند. می‌دانید ایران پلاست اکنون در دوره هفدهم خود قرار دارد. پلاستیک یک صنعت مادر محسوب می‌شود و محصولات این صنعت در حوزه‌‌‌های مختلف اعم از خودرو، تجهیزات پزشکی، بسته‌بندی و لوازم‌خانگی مصرف می‌شود، بنابراین در دنیا وقتی در مورد این صنعت صحبت میکنیم منظور مارکت‌هایی است که هر کدام نمایشگاه تخصصی حوزه خود را دارند یعنی وقتی صحبت از لوازم‌خانگی میکنیم، تولیدکنندگان محصولات پلاستیکی هم ذیل نمایشگاه لوازم خانگی تعریف می‌شوند. اما در ایران به دلیل اینکه نمایشگاه ایران پلاست سابقه بسیار دیرینه‌‌‌ای دارد، یعنی قبل از اینکه حتی نمایشگاههای منطقهای ایجاد شوند، برخی از محصولات پلاستیکی در نمایشگاه ایران پلاست هم حضور داشتند، چراکه در آن زمان هنوز نمایشگاههای تخصصی شکل نگرفته بود. بنابراین تفاوتی که نمایشگاه ایران پلاست با نمایشگاههای مشابه کشورهای دیگر دارد این است که هنوز حضور مصنوعات پلاستیکی در ایران نسبتا پررنگ هست ولی واقعیت این است که ما الان نمایشگاههای تخصصی قطعات خودرو، لوازم‌خانگی، تجهیزات پزشکی، بسته‌بندی داریم و بازیگران این بازارها بهتر است که در این نمایشگاه‌ها حضور یابند. جدا از این همچنان بخشهای مواد، مستربچ، کامپاند، ماشین‌آلات قالب و تجهیزات در نمایشگاه ایران پلاست هم وزن قابل‌توجهی دارد.
این نمایشگاه از نظر بین‌المللی چه جایگاهی کسب کرده است؟
واقعیت این است که نمایشگاه ایران پلاست عقبگرد جدی داشته است چون زمانی که ما ایران پلاست داشتیم در منطقه نمایشگاه‌هایی مثل عرب پلاست یا نمایشگاه اوراسیا که در واقع در ترکیه قرار دارد چندان جایگاهی نداشتند و به مراتب جایگاه ایران پلاست از آنها بالاتر بوده، اما هم به دلیل سیاستگذاری‌‌‌ها و هم به دلیل تحریمها، حضور بازیگرهای بین‌المللی بسیار کمرنگ شده است. به هر حال جایگاه یک نمایشگاه بین‌المللی به حضور بازیگران بین‌المللی مرتبط است و وقتی که بازیگران بین‌المللی محدودیت دارند این جایگاه افت میکند. ما الان سال‌هاست که درگیر تحریمها هستیم و تولیدکنندگان مواد اولیه و ماشین‌آلات دنیا در این نمایشگاه شرکت نمی‌‌‌کنند، حالا بگذریم از اینکه یکسری شرکت‌های دست چندم چینی و امثالهم در ایران پلاست شرکت میکنند و این وزن نمایشگاه را به شدت پایین می‌آورد. بخشی هم به دلیل سیاستگذاری‌هایی است که در این سال‌ها موجب شده جایگاه بین‌المللی نمایشگاه در مقایسه با نمایشگاههای منطقهای مثل عرب پلاس و اوراسیا به شدت تنزل یابد.
دوره هفدهم نمایشگاه ایران پلاست با سالهای گذشته چه تفاوتی دارد؟
تفاوت جدی نسبت به سالهای گذشته مشاهده نمی‌شود، تنها تفاوتی که وجود دارد این است که در این دوره وزن و حضور تشکل‌‌‌ها و انجمنهای کارفرمایی در ایران پلاست هفدهم پررنگ‌‌‌تر از سالهای گذشته است، با این حال باید بگویم که این اتفاق بسیار دیر افتاد. همان‌طور که می‌دانید ما انجمنهای بسیار متعددی داریم که در صنعت پلاستیک فعال هستند، اما عملا ذی‌نفعان اصلی ایران پلاست انجمن ماشینساز است. در واقع اکنون به شکل مشخص دو گروه و انجمن جدی داریم که در ایران پلاست فعال هستند؛ شرکت‌های پتروشیمی که به دلیل اینکه صاحب امتیاز نمایشگاه ایران پلاست شرکت ملی صنایع پتروشیمی (NPC) است حضورپررنگی دارند. بخش مصنوعات را هم انجمن ملی صنایع پلیمر ایران نمایندگی میکند. در این بخش به دلیل اینکه انجمن ملی یک انجمن بالادستی محسوب می‌شود و از سوی دیگر هم انجمن مستربچ و همین‌طور یکی از انجمنهای ماشینساز را نمایندگی میکند، وزن بالایی در این نمایشگاه دارد، بنابراین تنها تفاوتی که سال‌جاری نسبت به سالهای گذشته دارد همین امتیاز و وزن انجمنهای صنفی در نمایشگاه ایران پلاست امسال است، اما به دلیل اینکه این امر بسیار دیر اتفاق افتاد عملا برنامه جدی‌ای نتوانستند برای ایران پلاست هفدهم تدارک ببینند ولی بسیار جای امیدواری است اگر این رویکرد در سال‌جاری ادامه پیدا کند و ما بتوانیم یک شورای سیاستگذاری جدی که متشکل از انجمنهای یادشده است، برای سال آینده داشته باشیم. به هر حال برگزاری نمایشگاهی مثل نمایشگاه ایران پلاست و نمایشگاه تخصصی صنعت پلاستیک نیاز به یک برنامهریزی و رویکرد متداوم در طول سال دارد و اگر ان‌شاالله این رویکرد ادامه پیدا کند ما می‌توانیم بلافاصله بعد از نمایشگاه هفدهم برای دوره بعدی ایران پلاست برنامهریزی کنیم و امیدوار باشیم که سال آینده کم‌کم ثمرات و اثرات این تغییر رویکرد NPC که صاحب امتیاز نمایشگاه هست را نسبت به دوره قبل شاهد باشیم، هرچند این موضوع نیاز به زمان دارد و این فاصله جدی که ما با نمایشگاه منطقهای پیدا کردیم در طول یک یا دو سال قابل جبران نیست، به هر حال شرایط منطقهای و شرایط جهانی مثل تحریمها هم تاثیرگذار و یک محدودیت جدی است، اما می‌توانیم انتظار داشته باشیم که با تلاش بازیگران و ذی‌نفعان اصلی این صنعت بتوانیم وضعیت را نسبت به سالهای قبل بهبود ببخشیم.
برنامه انجمن کلی پلیمر برای حضور در این نمایشگاه چیست؟
انجمن ملی صنایع پلیمر در این دوره نمایشگاه یکسری برنامه‌‌‌های آموزشی روزانه در غرفه دارد. بیش از ۸ عنوان دوره آموزشی که بیشتر بر مباحث صادراتی و کشورهای هدف متمرکز است. ما از سال گذشته رویکرد جدیدی را از طریق ارتباطاتی که با نهادهای قانونی و دولتی و بالادستی داشتیم به عنوان میز خدمت ایجاد کردیم. در چهار روز نمایشگاه میز خدمت را داریم که در آن نماینده‌های وزارت صنایع، اتاق بازرگانی، سازمان توسعه تجارت و برخی دیگر از سازمان‌ها، پاسخگوی مسائل و مشکلات اعضا و کلیه بازیگران صنعت پلیمر بودند. همچنین مسوولان و مهمانان مختلف و اعضای هیات مدیره انجمن ملی که بالغ بر ۲۰ انجمن انجمن تخصصی را شامل می‌شود، حضور فعال داشتند ضمن اینکه ما برنامه مشخصی برای حضور نهادهای تاثیرگذار بر صنعت پلیمر شامل وزارت صنایع، سازمان توسعه تجارت، سازمان حمایت از مصرف‌کننده و تولیدکننده، بورس‌کالا و اتاق بازرگانی داریم.
این نمایشگاه در میان فعالان اقتصادی خرد و متوسط تا چه اندازه شناخته شده است و آیا برنامه‌‌‌ای برای پوشش گسترده صنعتگران خرد در دستور کار بوده است؟
شاید ایران پلاست در سطح بین‌المللی جایگاه خیلی پررنگی نداشته باشد، اما امروز در داخل بسیار پرطرفدار است و فعالان اقتصادی که در صنعت پلاستیک و پلیمر فعال هستند بسیار به نمایشگاه ایران پلاست اقبال دارند مخصوصا ذی‌نفعان اصلی. همان‌طور که گفتم مواد اولیه، مستربچ، کامپاند و ماشین و به شکل سنتی برخی از مصنوعات پلاستیکی به ایران پلاست بسیار علاقه‌مند هستند و در آن شرکت میکنند چراکه به هر حال بیزینس و کسب و کار اصلی این شرکت‌ها از همین نمایشگاه نشأت می‌گیرد. بنابراین نمایشگاه یادشده جایگاه بسیار پررنگ و جدی در رابطه با بازیگران صنعت پلاستیک و پلیمر اعم از فعالان اقتصادی خرد، متوسط و حتی بزرگ دارد.
انتقادات و پیشنهادهای خود را در رابطه با برگزاری بهتر این نمایشگاه توضیح دهید؟
انتقاد جدی فعالان صنعت و ما به عنوان نماینده صنایع پلیمر این است که این نمایشگاه نتوانسته است سیاستگذاری یکپارچه و ثابتی را طی این سال‌ها دنبال کند. ما در سالهای گذشته مشکل جدی‌ای حتی در رابطه با تاریخ برگزاری نمایشگاه داشتیم. بحث تقویم شاید یکی از ابتدایی‌ترین موضوعات برای برگزاری یک نمایشگاه است و ما نمی‌توانیم یک تاریخ ثابت برای آن داشته باشیم. بعضی دلایل به شرایط شیوع کرونا در سالهای اخیر و برخی هم به سازمان توسعه تجارت و شرکت ملی نمایشگاه و عدم‌پیگیری درست برمی‌گشت.
این مساله از سال گذشته تا حدودی رفع شده اما به طور کل باید گفت سیستم دولتی برگزاری نمایشگاه‌ها که با تغییر مدیران در برگزارکننده اصلی و مجری اصلی باعث تحولات عمده می‌شود اصلی‌ترین ضربه را به نمایشگاه وارد کرده است.
در حالی که ذی‌نفعان و بازیگران اصلی این نمایشگاه بخش‌خصوصی و انجمنها بوده وزن آنها در سیاستگذاری بسیار اندک بوده است. البته سال‌جاری به دلیل اقبالی که شرکت ملی صنایع پتروشیمی به حضور تشکلهای تخصصی داشته است، بارقههای امیدی در این نهادها ایجاد کرده است. اگر این رویکرد ادامه یابد امیدواریم فاصله‌ای که طی سالهای گذشته ایجاد شده را در سالهای آینده پر کنیم. هرچقدر وزن بازیگران اصلی بخش‌خصوصی در سیاستگذاری بیشتر باشد، قطعا برنامهریزی دقیق‌تر و اثرگذار را شاهد خواهیم بود. بنابراین پیشنهاد ما این است که شورای سیاستگذاری که در سال‌جاری ایجاد شد، بتواند بعد از این دوره هم تداوم یابد و بلافاصله بعد از ایران پلاست هفدهم برای سال آینده برنامهریزی کند.
