اثرات تورمی افزایش مالیات ارزش افزوده کالاهای وارداتی کشاورزی
قیمت کالاهای اساسی می تواند نوسان قابل توجهی را به اعداد شاخص قیمت مصرف کننده (CPI) اضافه و بحران هزینه های سرسام آور معیشت را در بین دهک های پایین درآمدی تشدید کند.
در عین حال، هزینه‌هایی مانند خواربار مصرفی خانوارها، بنزین و گاز هزینه‌های ضروری مصرف کنندگان به شمار رفته و به طور موجه تر، افزایش قیمت کالاهای اساسی غذایی، پیامدهای قابل توجهی را در بین افکار عمومی جامعه به خود جلب می کند و مصرف کنندگان در دهک های درآمدی پایین، بیشترین آسیب را در برابر اثرات تورمی در افزایش قیمت سبد مصرف خویش تحمل می‌کنند.
با این حال،گمرک ایران در اقدامی غیر منتظره در 28/ 12/ 1401 طی نامه ای با اعلان تغییر در مالیات ارزش افزوده کالاهای اساسی؛ ابلاغ کرده که از ابتدای سال 1402 مالیات ارزش افزوده واردات گندم، برنج، دانه های روغنی،انواع روغن خام، حبوبات شامل عدس، نخود، لوبیا و ماش، قند، شکر، گوشت مرغ، گوشت قرمز و چای را با نرخ استاندارد 9درصد محاسبه و لحاظ شود. بی‌تردید این تصمیم و آثار پیامدهای آن، در این مقطع زمانی و با این ترکیب از اقلام مصرفی آثار تورمی قابل توجهی بر سبد مصرف خانوارهای کشور، تشدید اثرات دومینویی تورم مواد غذایی هم«داخلی و هم وارداتی» خواهد داشت و سفره مردم را کوچک تر و در برخی اقلام مانند چای به افزایش قاچاق واردات ترغیب خواهدکرد. این تصمیم، عنصر با ارزش پروتئین را در سبد مصرف خانوارهای کم درآمد کاهش داده- چون توامان موجب افزایش قیمت پروتئین گیاهی حبوبات و پروتئین حیوانی انواع گوشت‌ها به ویژه گوشت منجمد وارداتی در اوج انتظارات تورمی خواهد شد.
طرفه اینکه بر بازار صنایع وابسته به شکر نیز تاثیرات راهبردی عمیقی خواهد گذاشت. در حالی‌که بیشتر دهک‌های کم درآمد نیاز خود به پروتئین را از مصرف حبوبات تامین می‌کنند و افزایش قیمت لبنیات و گوشت نیز بر کسی پوشیده نیست. حتی برخی از اقلام حبوبات نیز نسبت به سال گذشته تا 120 درصد افزایش یافته است، تصمیمات مالیاتی اخیر عجیب به نظر می رسد.
در حالی که در بیشتر پیش بینی ها؛ ریسک‌های صعودی قیمت پایه کالاهای اساسی کشاورزی در حال افزایش است و عمدتاً بر تاثیر سیاست های وارداتی چین، تغییرات آب و هوایی، الگوهای بارندگی ناپایدارتر و ادامه درگیری در اوکراین و اختلالات زنجیره تامین جهانی ناشی از همه گیری کووید-19 تمرکز دارد.
گرایشات اخیر بانک مرکزی آمریکا نیز حکایت از آن دارد که سیاستگذاران آمریکایی بین دو گزینه سیاست کنترل تورم یا انتخاب سیاست تعدیل رکود اقتصادی، طرح مقابله با رکود را برگزیده اند که به منزله انتشار پول قدرتمند دلار جهت کنترل بحران مالی پیش روی است.
برای بازار جهانی کشاورزی و تجارت بین المللی کالاهای اساسی کشاورزی که 97 درصد مبادلات خود را با دلار انجام می‌دهد؛ این انتخاب به معنای آن است که حداقل در 6ماه آینده نباید در آرزوی کاهشی شدن روند قیمت کالاهای اساسی کشاورزی در بازارهای بین المللی باشیم. از سوی دیگر، تورم جهانی غذا، نرخ بهره بالاتر، رقابت برای تأثیرگذاری بیشتربر بازارها، و افزایش هزینه تامین مالی برای خرید کالاهای اساسی، در کنار تاخیر در تاریخ کشت کالاهای اساسی کشاورزی در حوزه کارائیب هم بر بازار این کالاها سنگینی می کند.
در حالی‌که ذرت آرژانتین از خشکی دود می شود و کریدور صادرات دریای سیاه همچنان درگیر تنگناهای لجستیک و اختلالات ژئوپلیتیکی ناشی از یک رویداد جنگی است، این تصمیم بسیار غیر کارشناسی گرفته شده است. از یاد نبریم، اگر خشکسالی و خشکی در ایالات متحده ادامه یابد، کاشت ذرت 2023-2024 (یکی از پرمعامله ترین قراردادهای آتی در جهان) احتمالاً تحت تأثیر قرار خواهد گرفت و منجر به کاهش تولید در دشت های حاصلخیز می شود و حتی مسائل لجستیکی را تشدید می‌کند.
محصول ذرت ایالات متحده در سال 2023 با حدود 56 درصد از مساحت خود در خشکسالی آغاز شد. این بالاتر از شرایط عمومی خشکسالی است که در آغاز سال 2022، حدود 46درصد بود. ذرت ایالات متحده از( آوریل تا مه) کاشته می‌شود و از (اوت تا اکتبر) برداشت می شود و شرایط آب و هوایی در آن دوره، به ویژه در نیمه اول فصل، عملکرد محصول را دیکته می کند .
اما قیمت گندم نسبت به قیمت ذرت بسیار آسیب پذیرتر است . برخلاف ذرت، گندم فصول رشد متعددی داشته و پتانسیل نوسانات بیشتری در طول سال دارد. به هرحال تنها حدود 10 درصد از کل تولید جهانی غلات صادر می شود، بنابراین اعمال یک محدودیت توسط هر صادرکننده می تواند تأثیر زیادی بر قیمت های بین المللی داشته باشد. قیمت برنج نیز در حال افزایش است، نشانه‌ای از اینکه شوک تورم مواد غذایی که میلیون‌ها نفر را به فقر انداخته، حتی با کاهش قیمت گندم، همچنان در حال طنین‌اندازی است. برنج تایلندی-معیاری برای قیمت برنج آسیا- به بالاترین میزان در دو سال اخیر رسیده است. تقاضای قوی در قلب این تعاملات تجاری نهفته است، به طوری که برخی از واردکنندگان پس از جنگ در اوکراین که عرضه غلات را مختل کرد، غلات بیشتری را برای جایگزینی گندم خریداری کردند.
