اتفاق نظر راجع‌به منافع ملی در دوره تحریم

محمدحسین برخوردار ارزیابی‌ها نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین چالش‌های سرنوشت‌ساز جامعه ایران که در دهه اخیر با تحریم‌ها رنگ و شکل جدی‌تری به خود گرفته، بحث شناسایی و تعیین منافع ملی در حوزه اقتصادی است. در این دوران، به‌طور همزمان با سه نوع کنش و واکنش مواجه هستیم. از یک‌سو مردم و عامه جامعه ایرانی هرچند به‌طور متوالی در تنگناهای اقتصادی متعدد قرار گرفته و فشارهای معیشتی مختلفی را تحمل کرده‌اند، اما هیچ‌گاه پشت دولت و حاکمیت را خالی نکرده و چیزی از حمایت‌های بی‌دریغ خود نکاسته‌اند. در کنار آنها، فعالان اقتصادی بخش خصوصی که در واقع از لحاظ ماهیت، جزو مردم محسوب می‌شوند نیز با تمام توان تلاش کرده‌اند کم و کاستی‌های بازار را برطرف کرده و مسیر توسعه اقتصادی کشور را بپیمایند. اما واقعیت این است که این همت و قدرشناسی مردم در حالی بوده است که مردان اقتصادی دولت‌ها و نمایندگان مجلس‌ها، به‌جای گره‌گشایی از مشکلات ساختاری اقتصاد، کنترل سونامی نقدینگی، تسریع مقررات‌زدایی، کوچک‌سازی دولت، واگذاری امور به مردم و حذف بوروکراسی کور و جان فرسای حاکم بر اقتصاد کشور، به گفتاردرمانی بسنده کرده و در ضرورت حفظ منافع ملی کشور، سخنرانی‌ها تدارک دیده و شعارها سر داده‌اند.

در صورتی که به اذعان تجربه جهانی، باید صراحتا بگوییم منافع ملی موضوعاتی نیستند که صرفا با شعار و تریبون‌داری تحقق پیدا کند، بلکه نیازمند یک نگرش فراگیر، آینده‌نگرانه و همه‌جانبه در میان سیاست‌گذاران و تصمیم‌سازان کلان و مدیران ارشد دولتی در رابطه با حفظ منافع ملی است. متاسفانه فعل و انفعال‌ها در عرصه اقتصادی در چند دهه اخیر حاکی از آن است که حتی ما در مفهوم منافع ملی هم به یک جمع‌بندی منسجم و یکپارچه و مورد اتفاق جمعی در سطح مردان اقتصادی نرسیده‌ایم و اینکه چه مسائلی باید جزو منافع ملی محسوب شود، هنوز در هاله‌ای از ابهام و مورد مناقشه است، چه برسد به اینکه بخواهیم بر دستیابی به آنها عزم ملی ایجاد کنیم.

رهبر معظم انقلاب نیز سال گذشته در دیدار با کارگزاران نظام تاکید کردند که: «مساله اینجا است که منافع ملی را چه‌جوری تعریف کنیم، چه‌جوری شناسایی کنیم؛ چه چیزی را واقعا منافع ملی بدانیم و چه چیزی را نه.» بر این اساس شاید بهتر است به‌جای دور خود چرخیدن، یکی از مهم‌ترین اولویت‌های اقتصادی کشور را تبیین این موضوع بدانیم که منافع ملی ما در دوره تشدید تحریم‌ها چگونه باید شناسایی و حفظ شود و چه راهکارهایی برای تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها وجود دارد.

واقعیت غیرقابل کتمان این است که به هرحال تحریم‌ها، مشکلات و سختی‌هایی را برای کشور به دنبال خواهد داشت ولی اگر بتوانیم مبتنی بر یک چارچوب منظم پیش برویم، انرژی و توانی که صرف مهار تحریم‌ها می‌شود، می‌تواند در لابه‌لای دشواری‌های ناشی از آن، گره‌گشا و فرصت‌آفرین باشد.