کارآفرینی بین‌المللی در کشورهای همسایه ایران
پدیده کارآفرینی بین‌المللی در بنگاه‌های صنایع خرد و متوسط با اهداف مختلف ازجمله نمایشگاه دائمی و موقت توانمندی‌‌‌‌‌‌ها با مشترکات فرهنگی و اخذ سفارش‌های دوطرفه برپایه‌پولی غیر‌دلاری و بر اساس واحد پولی هر کشور یا به‌‌‌‌‌‌صورت تهاتر در بخش همسایگان جمهوری‌اسلامی ایران می‌تواند یکی از مولفه‌های کلیدی پیشران پدیده کارآفرینی بین‌المللی برای شرکت‌ها و بنگاه‌های اقتصادی خرد و متوسط باشد. شکاف موجود در این زمینه، تعدد و عدم‌هماهنگی دستگاه‌های ذی‌ربط در این زمینه است. به‌نظر می‌رسد دولت می‌تواند مشکلات اقتصادی شرکت‌های تولیدی در شهرهای مرزی را از طریق پدیده کارآفرینی بین‌المللی حل‌‌‌‌‌‌وفصل کند. هدف پژوهشگر از نوشتار حاضر توصیه روشی برای کارآفرینی بین‌المللی در بخش کشورهای همسایه ایران است تا با استفاده از نتایج مطالعه، تصمیمات مشخصی را در مورد شناسایی و بهره‌‌‌‌‌‌برداری از فرصت‌های کسب‌وکار در بازارهای بین‌المللی خصوصا همسایگان ایران معرفی کند. در این سطور نویسنده به‌دنبال یافتن پاسخ این پرسش است که الگوی کارآفرینی بین‌المللی کسب‌وکار در کشورهای همسایه ایران چگونه و دارای چه مولفه‌‌‌‌‌‌هایی است؟ با توجه به اهمیت بالای کسب‌وکارهای کوچک و متوسط شرکت‌ها برای رشد اقتصادی کشورها در دنیای رقابتی امروز بین‌المللی‌شدن این صنایع امری اجتناب‌‌‌‌‌‌ناپذیر به‌نظر می‌رسد. در فرآیند بین‌المللی‌شدن کارآفرینی با کشورهای همسایه، علاوه‌بر فقدان فاصله جغرافیایی ابعاد دیگری مانند ریشه‌های مشترک تاریخی و فرهنگی و همچنین در برخی از مناطق زبان مشترک بسیار موثر است. یکی از پیامدهای فرآیند بین‌المللی‌شدن کسب‌وکار با کشورهای همسایه ایران ایجاد فرصت‌های قابل‌توجهی برای شرکت‌های کوچک و متوسط کارآفرین است. کشورهای همسایه ایران به‌منظور کامیابی در رشد اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجاد شرکت‌های چندملیتی کوچک نگاه ویژه‌ای دارند که این امر می‌تواند کمک‌های ویژه‌ای به اقتصاد شرکت‌های کارآفرین خرد و متوسط ایران و ارتقای آنها در آینده به شرکت‌های کارآفرین بزرگ ایفا کند. از طرفی اشباع بازارهای داخلی و نبود فرصت کافی در بازارهای داخلی، جذابیت بازارهای خارجی، تامین بخشی از منابع ارزی غیر‌دلاری موردنیاز، دستیابی به عوامل تولید، تولید اقتصادی و بهره‌مندی از حرفه‌‌‌‌‌‌های ناشی از مقیاس، تعقیب مشتری، بهره‌مندی از مزایای اختلاف در مراحل منحنی عمر محصول در بازارهای خارجی، بهره‌مندی از تشویق و حمایت دولت‌ها و پیروی از راهبرد توسعه بازارهای کارآفرین همسایگان ایران از جمله عوامل اصلی در جهت‌‌‌‌‌‌گیری و گرایش کسب‌وکارهای خرد و متوسط ایران به سمت کشورهای همسایه و ورود به بازارهای خارجی همسایگان است. بر این اساس عامل اصلی معروف پدیده کارآفرینی بین‌المللی است و گسترش فعالیت‌های آن بر اساس نیازسنجی کشورهای همسایه ایران امری ضروری است. برای بررسی و دقیق‌تر نیازمند بررسی پیشران کلیدی از جمله؛ چگونگی همکاری، شرایط ترغیب، بررسی ریسک‌ها، عوامل قانونی و سیاسی هستیم.
ازجمله چالش‌های کارآفرین بین‌المللی در کشورهای همسایه ایران به شرح ذیل است:
۱- آشنایی و عدم‌آشنایی با قوانین بین‌المللی؛
۲- جامعه‌‌‌‌‌‌شناسی (جمعیت‌‌‌‌‌‌شناسی و جغرافیایی و مسائل عمومی جامعه)؛
۳- رقابتی‌کردن شرکت‌های داخلی؛
۴- تولید با هزینه تمام‌‌‌‌‌‌شده کمتر از هزینه جهانی؛
۵- انتخاب بازار هدف؛
۶- سرمایه‌گذاری و تولید در کشور مقصد؛
۷- تناقض قوانین کشور مبدا با کشور مقصد و قوانین بین‌المللی؛
۸- نبود برنامه راهبردی در حوزه صادرات برای شرکت‌های کارآفرین خرد و متوسط؛
۹- عوامل اجتماعی و فرهنگی؛
۱۰- عوامل اقتصادی؛
۱۱- عوامل روابط بین‌المللی و سیاسی؛
۱۲- هزینه‌های مالی و مجهول‌بودن تضمین بازگشت از کشور هدف
۱۳- عدم‌آشنایی با قوانین کشورهای هدف؛
۱۴- تغییر ناگهانی سیاست‌ها در کشورها؛
۱۵- موضوع تحریم‌ها؛
۱۶- صادرات نامنظم؛
۱۷- ثبت شرکت‌ها؛
۱۸- استراتژی شرکت‌ها؛
۱۹ - وابستگی به اقلام وارداتی؛
۲۰- مدیریت و انتقال دانش؛
۲۱ - افزایش کیفیت برای ایجاد مزیت رقابتی؛
۲۲ - صادرات مازاد تولید داخل؛
۲۳ - ارزآوری بر پایه‌پولی کشور مقصد؛
۲۴ - اعتبار و قدرت شرکت‌ها؛
۲۵ - فناوری‌های روزآمد؛
۲۶ - قیمت ارزان انرژی در ایران؛
۲۷ - نیروی کار ارزان؛
۲۸ - ثبات یا عدم‌ثبات سیاسی در کشورها؛
۲۹ - نقش تهاتر در توسعه روابط کسب‌وکار.
بر اساس یافته‌‌‌‌‌‌های حاصل که به‌‌‌‌‌‌صورت الگوی پارادایمی موردبررسی قرارگرفته است و مشخص شد که در این فرآیند مقوله‌‌‌‌‌‌هایی همانند عوامل قانونی، سیاسی، زیرساختهای موردنیاز، افزایش سطح دانش، تضمین بازگشت سرمایه، نقش تهاتر، تعدد دستگاه‌‌‌‌‌‌ها، آیین‌‌‌‌‌‌نامه‌‌‌‌‌‌ها و ارتباطات بین‌المللی جز و مقوله‌‌‌‌‌‌هایی در این حوزه است که باعث پیشرفت کارآفرینی بین‌المللی کسب‌وکار در کشورهای همسایه ایران می‌شود. در این نوشتار سعی در شناسایی عوامل زمینه‌‌‌‌‌‌ای موثر بر الگوی کارآفرینی بین‌المللی کسب‌وکار با کشورهای همسایه ایران شده است.
برخی پیشران کلیدی این حوزه می‌تواند موارد ذیل را در برگیرد:
۱- قدمت و اعتبار شرکت‌ها
۲ - فناوری‌های روزآمد
۳ - قیمت ارزان انرژی و نیروی کار
۴ - حمایت از صادرات در شرکت‌های خرد و متوسط کارآفرین
۵ - تولید محصولات موردنیاز کشورهای همسایه از جمله خدمات درمانی و پزشکی
۶ - تحریم و شرایط ناپایدار امنیتی در کشورهای همسایه
۷ - ثبات سیاسی
۸ - نیروی انسانی خوب و کارآمد کارآفرین
۹ - زیرساختهای تولید و صادرات
۱۰ - جذابیت‌های اخلاقی و حرفه‌‌‌‌‌‌ای محصولات خلاق ایرانی
۱۱ - سطح فناوری و انتقال فناوری به کشورهای همسایه
۱۲ - صادرات به‌‌‌‌‌‌صرفه
۱۳ - افزایش ظرفیت توان تولید
۱۴ - نحوه صادرات به کشورهای همسایه ازجمله بازار تهاتر
۱۵ - توجه بنگاه‌های اقتصادی خرد و متوسط
۱۶ - استراتژی حمایت از کارآفرین‌‌‌‌‌‌های کشور
۱۷ - توجه به ریسک‌های مالی
۱۸ - اثر تحریم‌ها.
توصیه نویسنده در این نوشتار بر اساس پیشران‌های کلیدی الگوی کارآفرینی بین‌المللی کسب‌وکار در کشورهای همسایه به شرح ذیل است:
۱- جمع‌‌‌‌‌‌آوری داده‌هایی ازجمله جمعیت، رقبا، فرهنگ، قوانین موردنیاز شرکت‌های کارآفرین و پردازش دقیق آنها.
۲- اهداف و راهبردهای شرکت‌های کارآفرین باید متناسب با بازار کشور همسایه مقصد طراحی و برنامه‌‌‌‌‌‌ریزی شود که نیازمند شناسایی و اطلاعات دقیق نظام یکپارچه در بستر فناوری اطلاعات در این زمینه است.
۳- انتخاب‌کنندگان مستقل فعال بازرگانی علاوه‌بر رایزن بازرگانی در کشورهای همسایه به‌دلیل شناخت دقیق‌تر آنها از محیط و استفاده از تجربه و شناخت کافی آنها از بازار کشور هدف همسایه.
۴- برای بالا بردن بالا بردن نقش فنی کسب‌وکار، نیازمند آموزش زبان و همچنین آموزش در سایر بخش‌های موردنیاز هستیم.
۵- ایجاد نمایشگاه‌‌‌‌‌‌های دائمی و موقت مشترک تخصصی در مکان‌های ثابت در کشورهای همسایه که امکان همکاری‌های مشترک را برقرار می‌کنند.
جمع‌‌‌‌‌‌بندی
با توجه به چالش‌ها و شرایط موجود لازم است توسعه صادرات غیرنفتی با اولویت کشورهای همسایه با الگوهایی همچون ایجاد کارآفرینی بین‌المللی اعمال شود. برای توسعه این امر پیشنهاد می‌شود که علاوه‌بر تداوم سیاست‌های گذشته، سیاست‌هایی مانند تشویق کارآفرینان، پرداخت مشوق‌‌‌‌‌‌های هدفمند، به‌‌‌‌‌‌ویژه به‌منظور حمایت از توسعه زیرساختهای، حمایت از شرکت‌های دانش‌‌‌‌‌‌بنیان و دارای فناوری و معرفی توانمندی‌‌‌‌‌‌های صادراتی کشور از طریق شبکه‌‌‌‌‌‌های رسانه‌‌‌‌‌‌ای، مجازی و بیلبوردهای تبلیغاتی در شهرهای مرزی ایران و همسایگان، بسترسازی دستگاه‌های اجرایی، تکمیل زنجیره‌‌‌‌‌‌های تولیدات صادرات‌محور بر پایه‌پولی غیر‌دلاری و تهاتر موردتوجه قرار گیرد. یکی از راهکارهایی که می‌تواند زمینه توسعه کارآفرینی بین‌المللی را فراهم کند، حمایت از تولیدکنندگان کارآفرین است که بخشی از تولید خود را صادر می‌کنند. این سیاست علاوه برافزایش تولید و تامین نیاز بازار داخلی، موجب می‌شود انگیزه تولیدکنندگان برای بهبود و ارتقای کیفیت محصولات مطابق با استانداردهای جهانی افزایش یابد و ظرفیت‌های جدیدی برای رشد کسب‌وکار با کشورهای همسایه ایجاد شود. برای توسعه پدیده کارآفرینی بین‌المللی با کشورهای همسایه تمرکز بر محصول بازار جدید در اهداف صادراتی کشورهای همسایه، فراهم‌کردن زمینه تهاتر کالا و خدمات، ایجاد بستر مالی دو کشوری، هدفمندکردن حضور رایزنان بازرگانی و استفاده از فعالان اقتصادی به‌‌‌‌‌‌ویژه در کشورهای هدف صادراتی و فعالیت منسجم نهادها و تشکل‌های تجاری خصوصی در زمینه توسعه روابط تجاری با کشورهای مذکور و تقویت موافقت‌نامه‌‌‌‌‌‌های دوجانبه و چندجانبه پیشنهاد شده است. همچنین ایفای نقش فعالانه در حوزه دیپلماسی راه و انجام اقداماتی مانند گفت‌وگوهای دوجانبه با رویکرد احیا و تثبیت جایگاه کلیدی ایران و همچنین تسهیل تهاتر به‌منظور تقویت کارآفرینی بین‌المللی با مشارکت کشورهای همسایه است. علاوه‌بر موارد مذکور، به‌منظور تسهیل ایجاد کارآفرینی بین‌المللی، لازم است تعدد مراکز تصمیم‌گیری کاهش یابد و مجوزها و بخشنامه‌‌‌‌‌‌ها مورد بازآرایی قرار گیرند.
