آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی و سیاستگذاری صنعتی (بخش 2)

ویژگی‌‌‌های بومی‌‌‌سازی‌‌‌شده آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی در ایران

۱.تعاملی بودن با تاکید بر فضای بومی:

-مشارکت فعال دستگاه‌‌‌های دولتی مانند وزارت صنعت، معدن و تجارت، اتاق بازرگانی و سازمان محیط‌‌‌زیست؛

-تعامل نزدیک با صنایع بزرگ، خوشه‌‌‌های صنعتی و بنگاه‌‌‌های کوچک و متوسط (SMEs)؛

-همکاری با دانشگاه‌‌‌ها و مراکز پژوهشی داخلی برای انتقال دانش و فناوری.

۲.تمرکز بر داده‌‌‌های بومی و منطقه‌‌‌ای:

-استفاده از داده‌‌‌های ملی و منطقه‌‌‌ای که در پلتفرم‌‌‌هایی نظیر سامانه‌‌‌های آماری صنعتی کشور ثبت شده‌‌‌اند؛

-تحلیل داده‌‌‌ها با ابزارهای پیشرفته مانند هوش مصنوعی برای شناسایی روندهای کلیدی و ارائه پیش‌بینی‌‌‌های دقیق.

۳.اجرای پایلوت سیاست‌‌‌ها در مناطق خاص:

-انتخاب شهرک‌‌‌های صنعتی به‌‌‌عنوان مکان‌‌‌های پایلوت برای اجرای سیاست‌‌‌ها و تحلیل نتایج؛

-اولویت دادن به مناطق کمتر توسعه‌‌‌یافته برای آزمون سیاست‌‌‌های توانمندسازی صنعتی.

۴.نوآوری در طراحی سیاست‌‌‌ها براساس مسائل اولویت‌‌‌دار کشور:

-توسعه سیاست‌‌‌های حمایت از صنایع دانش‌‌‌بنیان؛

-استفاده از تفکر سیستمی برای حل مسائل پیچیده‌‌‌ای نظیر زنجیره‌‌‌های تامین و تحریم‌‌‌ها؛

-طراحی سیاست‌‌‌هایی برای تقویت صادرات غیرنفتی.

کاربردهای آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی در ایران

۱.حمایت از صنایع صادرات‌‌‌محور:

-شبیه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌های تشویقی برای توسعه صنایع صادراتی مانند پتروشیمی، خودرو و صنایع غذایی؛

-تحلیل اثرات تعرفه‌‌‌های تجاری، پیمان‌‌‌های منطقه‌‌‌ای و نرخ ارز بر صادرات.

۲.توسعه زیرساخت‌‌‌های فناورانه صنعتی:

-آزمایش سیاست‌‌‌های سرمایه‌گذاری در فناوری‌‌‌های پیشرفته نظیر هوش مصنوعی و بلاک‌چین؛

-طراحی سیاست‌‌‌هایی برای ارتقای زیرساخت‌‌‌های فنی و دیجیتالی در شهرک‌‌‌های صنعتی.

۳.بهینه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌های انرژی در صنعت:

-تحلیل اثرات سیاست‌‌‌های یارانه‌‌‌ای انرژی بر صنایع انرژی‌‌‌بر؛

-آزمون سیاست‌‌‌های کربن‌‌‌زدایی در صنایع فولاد، سیمان و پتروشیمی.

۴.افزایش بهره‌‌‌وری صنایع کوچک و متوسط (SMEs):

-طراحی و آزمایش سیاست‌‌‌های مالیاتی و مشوق‌‌‌های مالی برای بهبود بهره‌‌‌وری؛

-توسعه طرح‌‌‌های حمایتی برای خوشه‌‌‌های صنعتی در استان‌‌‌های مختلف.

چالش‌‌‌های خاص در فضای ایران

۱.کمبود داده‌‌‌های شفاف و یکپارچه:

-ضرورت تقویت سامانه‌‌‌های آماری صنعت و بهبود دسترسی به داده‌‌‌ها؛

-شفاف‌‌‌سازی در زنجیره‌‌‌های تامین و فرآیندهای تولید.

۲.عدم‌هماهنگی میان ذی‌نفعان:

-نیاز به ایجاد سازوکارهای تعاملی میان دستگاه‌‌‌های دولتی، بخش خصوصی و جامعه دانشگاهی.

۳.محدودیت‌های بودجه‌‌‌ای و منابع انسانی:

‌‌‌-استفاده بهینه از منابع مالی محدود و جذب نخبگان برای مدیریت این آزمایشگاه‌‌‌ها.

۴.تاثیر تحریم‌‌‌ها و محدودیت‌های بین‌المللی:

-شبیه‌‌‌سازی سیاست‌‌‌هایی که ریسک‌‌‌های ناشی از تحریم‌‌‌ها را کاهش دهند و توسعه زنجیره‌‌‌های تامین داخلی را تسهیل کنند.

راهبردهای اجرایی برای راه‌‌‌اندازی آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی در ایران

۱.ایجاد مراکز آزمایشی در دانشگاه‌‌‌ها و پارک‌‌‌های فناوری:

-تجهیز مراکز پژوهشی به زیرساخت‌‌‌های لازم برای اجرای آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی؛

-تقویت همکاری‌‌‌های بین‌المللی برای تبادل دانش و تجربیات.

۲.توسعه برنامه‌‌‌های آموزشی برای سیاستگذاران و مدیران صنعتی:

-آموزش مفاهیمی نظیر طراحی سیاست، تحلیل داده و تفکر سیستمی؛

-برگزاری کارگاه‌‌‌های عملی برای تمرین و آشنایی با ابزارهای سیاستی.

۳.ایجاد شبکه ملی آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی:

-اتصال آزمایشگاه‌‌‌های مختلف در استان‌‌‌های صنعتی کشور برای هم‌‌‌افزایی دانش و تجربه.

۴.حمایت قانونی و مالی از فعالیت‌‌‌های آزمایشگاهی:

-تصویب قوانینی برای تخصیص بودجه ویژه به آزمایشگاه‌‌‌ها؛

-ایجاد مشوق‌‌‌هایی برای مشارکت صنایع در این برنامه‌‌‌ها.

نتیجه‌‌‌گیری

راه‌‌‌اندازی آزمایشگاه‌‌‌های سیاستی در ایران می‌‌‌تواند زمینه‌‌‌ساز توسعه سیاست‌‌‌های صنعتی هوشمندانه، مبتنی بر داده و متناسب با شرایط بومی باشد. با این ابزار، سیاستگذاران قادر خواهند بود ریسک‌‌‌های سیاستی را کاهش داده، بهره‌‌‌وری صنایع را افزایش دهند و به توسعه پایدار دست یابند. گام‌‌‌های اولیه شامل تقویت زیرساخت‌‌‌های آماری، تدوین چارچوب‌‌‌های قانونی و توسعه مهارت‌‌‌های مرتبط در میان سیاستگذاران خواهد بود.

* دانش‌آموخته دکترای مدیریت تکنولوژی گرایش نوآوری