سال سونامی گرسنگی

با وجود آنکه روند کاهشی گرسنگی جهانی طی دهه‌‌‌های گذشته امیدهای زیادی را برای رسیدن به جهانی عاری از گرسنگی ایجاد کرده بود، آمارهای جدید نشان می‌دهد که این روند معکوس شده است. براساس این گزارش، در سال ۲۰۲۳ حدود ۷۳۳میلیون نفر با گرسنگی مزمن دست و پنجه نرم می‌کردند که در مقایسه با سال ۲۰۱۹، افزایش ۱۵۰میلیون نفری را نشان می‌دهد. این در حالی است که بیش از ۲۸۰میلیون نفر نیز در همین سال از گرسنگی حاد رنج می‌‌‌بردند؛ وضعیتی که زندگی آنها را در معرض خطر فوری قرار داده بود. پیش‌بینی‌‌‌های گفته‌شده در این گزارش، هشدار می‌دهد که در صورت انجام ندادن ‌اقدام فوری برای مقابله با این بحران، تا سال ۲۰۳۰ تعداد افراد مبتلا به گرسنگی مزمن افزایش خواهد یافت. در این میان، درگیری‌‌‌های مسلحانه، شوک‌‌‌های اقتصادی-اجتماعی و تغییرات اقلیمی به عنوان سه عامل اصلی در افزایش ناامنی غذایی جهانی شناخته شده‌‌‌اند.

درگیری‌‌‌های مسلحانه به عنوان یکی از عوامل اصلی این بحران، در سال ۲۰۲۲ باعث گرسنگی حاد ۵میلیون نفر در ۲۰کشور جهان شده است. این رقم تقریبا نیمی از کل موارد گرسنگی حاد در جهان را شامل می‌شود و نشان می‌دهد که چگونه جنگ می‌‌‌تواند به طور مستقیم بر امنیت غذایی تاثیر بگذارد. در کنار درگیری‌‌‌های نظامی، شوک‌‌‌های اقتصادی-اجتماعی، فقر و نابرابری که با بحران‌هایی مانند همه‌گیری کووید-۱۹ تشدید شده‌‌‌اند، ۸۴میلیون نفر در ۲۷کشور را در معرض ناامنی غذایی حاد قرار داده‌‌‌اند. مقایسه این رقم با سال ۲۰۲۱ که تنها ۳۰میلیون نفر را شامل می‌‌‌شد، نشان‌‌‌دهنده افزایش چشمگیر تاثیر عوامل اقتصادی بر گسترش گرسنگی است.

تغییرات اقلیمی نیز به‌طور فزاینده‌‌‌ای در تشدید این بحران نقش دارد. شرایط آب‌وهوایی شدید در سال ۲۰۲۲ باعث گرسنگی حاد ۷۷میلیون نفر در ۱۸کشور شده است. این رقم در مقایسه با سال قبل که ۵۷میلیون نفر در ۱۲کشور را شامل می‌‌‌شد، افزایش قابل‌توجهی را نشان می‌دهد و بیانگر تاثیر فزاینده تغییرات اقلیمی بر امنیت غذایی جهان است.

 نقش تجارت در کاهش بحران گرسنگی

تجارت جهانی در شرایط کنونی می‌‌‌تواند نقشی اساسی در افزایش عرضه مواد غذایی، کاهش قیمت‌ها و بهبود دسترسی به غذای متنوع و مغذی ایفا کند. نمونه بارز این تاثیرگذاری را می‌‌‌توان در قاره آفریقا مشاهده کرد؛ جایی که ۳۰‌درصد از نیازهای غلات از طریق واردات تامین می‌شود. این آمار به‌خوبی نشان‌‌‌دهنده نقش حیاتی تجارت در تامین امنیت غذایی و جلوگیری از قحطی در مناطق آسیب‌‌‌پذیر است. نمونه موفق دیگر در این زمینه، ابتکار دریای سیاه است که با میانجی‌گری سازمان ملل متحد و ترکیه در جریان جنگ اوکراین شکل گرفت. این طرح با فراهم کردن امکان صادرات مواد غذایی و کود از اوکراین و روسیه، توانست به کاهش ۲۳درصدی شاخص قیمت مواد غذایی فائو کمک کند. با این حال، چالش‌‌‌های جدی نیز در مسیر تجارت مواد غذایی وجود دارد که نمی‌‌‌توان از آنها چشم‌‌‌پوشی کرد. یکی از این چالش‌‌‌ها، اقدامات غیرتعرفه‌‌‌ای مانند استانداردهای بهداشتی است که می‌‌‌تواند هزینه‌‌‌های واردات مواد غذایی را تا ۲۰‌درصد افزایش دهد. مساله دیگر، وابستگی شدید برخی کشورها به واردات است که آنها را در برابر افزایش قیمت‌های جهانی و اختلالات زنجیره تامین آسیب‌‌‌پذیر می‌کند. به عنوان نمونه، یمن برای تامین ۹۳‌درصد از نیازهای غلات خود و هائیتی برای تامین ۸۶‌درصد نیازهایش به واردات وابسته است.

گزارش آنکتاد، راهکارهای متعددی را برای بهبود وضعیت موجود پیشنهاد می‌دهد. کاهش موانع تجاری از طریق حذف تعرفه‌‌‌ها و کاهش هزینه‌‌‌های پنهان اقدامات غیرتعرفه‌‌‌ای برای کشورهای دچار ناامنی غذایی، یکی از این راهکارهاست. همچنین تضمین دسترسی به مواد غذایی در زمان بحران از طریق حذف تعرفه‌‌‌های کمک‌‌‌های غذایی و نهاده‌‌‌های ضروری و اجتناب از محدودیت‌های صادراتی نیز از دیگر پیشنهادهای این گزارش است. کاهش آسیب‌‌‌پذیری در برابر نوسانات بازارهای جهانی از طریق تقویت تجارت منطقه‌‌‌ای و همکاری برای متنوع‌‌‌سازی و کوتاه کردن زنجیره‌‌‌های تامین نیز مورد تاکید قرار گرفته است. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌‌‌هایی مانند بنادر، شبکه‌‌‌های حمل‌ونقل و تاسیسات ذخیره‌‌‌سازی در کشورهای در حال توسعه و همچنین حمایت از تولیدکنندگان این کشورها برای دستیابی به استانداردهای بین‌المللی از دیگر راهکارهای پیشنهادی است. در نهایت، ترویج کشاورزی مقاوم در برابر تغییرات اقلیمی و پایدار برای کاهش آسیب‌‌‌پذیری در برابر تغییرات آب‌وهوایی نیز به عنوان یکی از راه‌‌‌حل‌‌‌های اساسی مطرح شده است.