سفره‌ای که ۰۲ برای ۰۳ گسترد
سال نکوی سینماها؟
رخدادهای بسیاری هستند که سینمای ۱۴۰۳ را پر از امیدها و انتظارهای خوش‌بینانه کرده‌اند؛ انتظارهایی که اگر محقق شوند سال ۰۳ را برای سینما سالی بی‌سابقه خواهند کرد. هرچه باشد این سومین سال از پایان رکود کرونایی سینماهاست و خب به قول گفتنی تا سه نشه بازی نشه!
فروش ۱.۵همتی در ایران
فروش سینماها تا روز پایانی سال ۱۴۰۲ از رکورد ۱۵۰۰میلیارد تومان عبور کرد و تاریخ گیشه را ورق زد. سال گذشته در سینمای ایران ۵۵ فیلم سینمایی اکران شدند که تقریبا همه ژانرها را در بر می‌گرفتند اما این فیلم‌های کمدی بودند که توانستند گیشه را به اوج برسانند. مخاطبان سینما بعد از پشت سر گذاشتن چند سال سخت نیاز به دیدن فیلم‌هایی داشتند که برای دو ساعت هم که شده کمی حالشان را خوب کنند و خنده بر لبانشان بنشانند. از این رو در سالی که گذشت رتبه اول تا پنجم به فیلم‌های «فسیل»، «هتل»، «هاوایی»، «شهر هرت» و «ویلای ساحلی» اختصاص داشت. رتبه ششم هم در اختیار یک انیمیشن کودک و نوجوان با عنوان «بچه‌زرنگ» قرار گرفت که امید تولید فیلم‌ها و انیمیشن‌ها و استقبال از آنها در سینمای کودک و نوجوان را در دل سینماگران و مخاطبان این حوزه زنده کرد.
سینمای ایران در سال ۱۴۰۲ با مجموع فروش هزار و ۱۵۳میلیارد تومان و تعداد مخاطب نزدیک به ۲۷میلیون نفر به استقبال اکران نوروزی رفت تا رویای ۱۰۰۰میلیاردی شدن فروش سینما که مدیران سینمایی از چند ماه قبل وعده‌اش را می‌دادند زودتر از موعد محقق شود. آمار فروش و میزان مخاطب سینما در سال ۱۴۰۲ رقم قابل‌توجهی است و حتی اگر فیلم‌هایی که سال گذشته به صورت غیررسمی پخش شدند به اکران عمومی درمی‌آمدند این رقم قدری بالاتر از این هم می‌رفت. اما از نظر تعداد بلیت بالاترین تعداد مخاطب ۲ دهه اخیر مربوط به سال ۹۷ است که رقم ۲۸میلیون و ۵۰۰هزار نفر را رد کرد. در واقع می‌توان فروش رو‌به‌رشد سینما در سال ۱۴۰۲ را بیشترین رقم فروش از سال ۹۸ به بعد به حساب آورد که سینمای ایران درگیر چالش‌هایی مثل کرونا و اتفاق‌های اجتماعی بود.
گیشه‌های جهان
سینمای جهان در سال ۲۰۲۳ با چالش‌های متعددی ازجمله اعتصاب اصناف سینمایی روبه‌رو شد. در این اعتصاب که دلیل عمده آن، نگرانی عوامل سینما از گسترش بی‌رویه به‌کارگیری پدیده هوش مصنوعی در هنر هفتم بود، فیلم‌نامه‌نویسان و بازیگران قریب به پنج ماه دست از کار کشیدند و از حضور در مراسم‌هایی چون فرش قرمز امتناع کردند. این اتفاق نه‌تنها پروژه‌های بزرگ سینمایی آینده را تحت‌تاثیر قرار داد، بلکه به دلیل عدم مشارکت بازیگران در عرصه تبلیغات فیلم‌ها، کار فروش آثار سینمایی روی پرده نیز با چالش‌هایی مواجه شد. اما به رغم این شرایط پیچیده، سال گذشته شاهد رکوردشکنی‌هایی در سینمای جهان بودیم. هرچند همان‌گونه که انتظار می‌رفت، اغلب فیلم‌های پرفروش مثل انیمیشن‌ها، فیلم‌های ابرقهرمانی و تخیلی، جزو آثار سرگرم‌کننده هستند اما در میان آنها فیلم‌هایی نظیر «اوپنهایمر» نیز به چشم می‌خورند.
سال گذشته گیشه‌ها به‌ویژه در اروپا رونق قابل توجهی داشت. «باربی» با تبلیغات گسترده‌اش توانست فروش خود را به ۲میلیارد دلار نزدیک کند، انیمیشن «برادران سوپرماریو» از ۱.۵میلیارد دلار فروش در گیشه‌های جهانی عبور کرد و «اوپنهایمر» به ۱.۲میلیارد دلار نزدیک شد. سال گذشته شمسی در سینماهای جهان سه فیلم میلیارد دلاری اکران شدند که در نوع خود رکورد قابل توجهی پس از بحران کروناست.همچنین فیلم‌های «نگهبانان کهکشان» با ۹۵میلیون دلار، «سریع و خشن ۱۰» با ۸۲۰میلیون دلار، «مرد عنکبوتی: در میان دنیای عنکبوتی» با ۸۰۰میلیون دلار و «پری دریایی کوچولو» با ۶۰۰میلیون دلار در رده‌های بعدی فروش سال بودند.
جشنواره‌ها و رویدادها
جشنواره‌ها در سال گذشته گاهی شگفتی‌ساز بودند و گاهی حاشیه‌ساز. جشنواره برلین در سال گذشته جایزه بهترین فیلمش را به یک مستند داد تا همچنان شگفتی‌آفرین باشد. «در اَدمان» (On the Adamant) به کارگردانی نیکلا فیلیبر در میان ۱۹ فیلم داستانی بخشِ مسابقه حضور داشت و گوی سبقت را از همه ربود. این برای دومین‌بار بود که یک فیلم مستند طی دهه گذشته در صدرِ آثار رقابتی برلین می‌ایستاد. جان فرانکو رُزی در سال ۲۰۱۶ به خاطر ساختن مستند «آتش در دریا» خرس طلای برلین را با دستانِ خود بالا برد. سابقه اعطای بهترین جایزه به آثار مستند در سینمای جهان معدود و انگشت‌شمار است.
جشنواره بعدی ونیز بود، جشنواره‌ای که در اوج تحریم‌های سینمایی هالیوود برگزار شد. در این دوره از جشنواره ونیز ناکامی‌های بزرگی رخ داد. دیوید فینچر (خالقِ آثار مشهورِ «باشگاه مشت‌زنی»، «هفت»، «مورد عجیب بنجامین باتن»، «شبکه اجتماعی» و...) برنده ۹اسکار، ۷ بفتا و ۴ گلدن‌گلوب، یکی از حاضران جشنواره ونیز بود. او فیلم «آدمکش» را در بخش مسابقه اصلی به روی پرده داشت. اما نمره ۷۲ منتقدان به این فیلم از همان آغاز نشان از ناکامی‌اش در تصاحب شیر طلای ونیز بود. فینچر تنها ناکام ونیز نبود. لوک بسون (کارگردانِ فیلم شهیرِ «لئون حرفه‌ای») نیز فیلم « DOGMAN» را در بخش مسابقه جشنواره ونیز داشت. نمره غیر‌قابل‌باور ۳۷ از ۱۰۰ در نقدها حاکی از نارضایتی در ارزیابی فیلم جدید این کارگردان نامدار سینماست.
علاوه بر این، رومن پولانسکی، خالقِ آثار مشهور تاریخ سینما («محله چینی‌ها» «پیانیست»، «بچه رزماری» و...) برنده ۵ اسکار، ۲ نخل طلا، خرس طلای برلین و... از دیگر حاضران ونیز بود. او با فیلم «کاخ» (The Palace) به این رویداد آمد اما نمره نقدها (۱.۵ از ۱۰) آب پاکی را روی دست کارگردان شهیر ۹۱ساله ریخت.
سرانجام در جشنواره ونیز ۲۰۲۳ که یکی از پُرستاره‌ترین ادوار خود را پشت‌سر گذاشت در رقابتی نفسگیر شیر طلایی به یورگوس لانتیموس، کارگردان فیلم «بیچارگان»، تعلق گرفت؛ فیلمی که با ۱۱ نامزدی اسکار امسال در رقابتی نزدیک به فیلم «اوپنهایمر» قرار داشت. دیگر برندگان ونیز را طیفی از بهترین کارگردانان نسل‌های مختلف شکل داده‌اند و در کارنامه حرفه‌ای آنان جوایز فستیوال‌های درجه الف دنیا به چشم می‌آید.
