پدیده‌های فرهنگی امید آفرین

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - یاسین نمکچیان: شاید سال‌ها پیش خیلی‌ها به رابطه تنگاتنگ فرهنگ و اقتصاد اعتقادی نداشتند. بخش وسیعی از فعالان فرهنگی فکر می‌کردند در هر شرایطی زمینه فعالیت‌هایشان فراهم است، در حالی که هرگز اینطور نبود. در آن سال‌ها چون اوضاع اقتصادی کشور بهتر بود و چرخه فرهنگی در یک مسیر مشخص حرکت می‌کرد، به‌همین دلیل ارتباط در هم تنیده‌اش با اقتصاد چندان قابل  درک نبود. حالا اوضاع فرق کرده و وضعیت نابسامان اقتصاد بر همه چیز سایه انداخته‌است. این روزها اگر سراغ تهیه کننده‌ها یا کارگردان‌های سینما بروید و از آن‌ها بخواهید که از برنامه‌هایشان بگویند، خیلی سریع سفره درد دل را باز می‌کنند و توضیح می‌دهند که پول نیست و کاری پیش نمی‌رود. اگر سراغ ناشرها بروید، آن‌ها نیز همین را می‌گویند و از تلاطم بازار ارز و نوسان قیمت کاغذ ناله سر می‌دهند. در تئاتر و موسیقی و تجسمی هم همین روال حاکم است و بخشی از فعالیت‌های فرهنگی یا متوقف شده یا خیلی سخت و کند پیش می‌رود. نتیجه چنین وضعیتی در سینمای ایران، رواج  فیلم‌های سطحی و بی‌کیفیت با برچسب کمدی بوده است. به نظر می‌رسد سیاستگذار نیز با این وضعیت موافق است و خیلی تمایلی به حضور پر رنگ فیلمسازان مؤلف در گستره فرهنگی کشور ندارد. از این رو، گهگاهی هم که فیلم‌هایی مثل «کاناپه» به کارگردانی کیانوش عیاری، «قاتل اهلی» به کارگردانی حمید نعمت‌الله، «پیر پسر» به کارگردانی اکتای براهنی و نمونه‌های دیگری از این دست تولید می‌شوند،  سرانجام پشت سد اکران گیر می‌کنند و راهی برای ورود به بازار رسمی سینما نمی‌یابند. سینمای ایران در سال ۱۴۰۳ حدود ۲۰۰۰ میلیارد فروش داشت اما در نهایت ارزش افزوده‌ای ایجاد نکرد و بعید است در آینده کسی نام دو فیلم پرفروش این دوران را حتی به خاطر بیاورد. در موسیقی هم اوضاع همین‌طور است و خیلی فرقی با سینما ندارد. با همه این ها فرهنگ و هنر بیشتر از هر چیزی میدان بروز خلاقیت‌هاست و از این رو در چنین وضعیتی گاهی پدیده‌های امیدوار کننده‌ای هم اتفاق می‌افتند که گواهی می‌دهند در صورت مساعد بودن شرایط، پتانسیل انجام کارهای بزرگ وجود دارد. 

در سال ۱۴۰۳ چند پدیده در هنر ایران اتفاق افتاد که‌مهم‌ترین آن‌ها اعطای اسکار به انیمیشن «در سایه سرو» ساخته مشترک شیرین سوهانی و حسین ملایمی بوده است. انیمیشن‌سازی یک صنعت مهم در دنیاست که طرفداران بسیاری دارد و سینمای ایران با کسب این جایزه توانست نامش را در کنار پیشتازان این صنعت همچون آمریکا، ژاپن و… به عنوان یک مدعی مطرح کند. کار بزرگ دو فیلمساز ایرانی انگیزه و انرژی زیادی را برای نسل جوان وعلاقه‌مند این رشته به ارمغان آورده و حتما زمینه ساز بروز کارهای تاثیرگذاری خواهد شد. اینکه عده‌ای به این باور رسیده‌اند که امکان رقابت انیمیشن ایرانی با غول‌های دنیا وجود دارد یک دستاورد قابل توجه است. 

یکی دیگر از مهم‌ترین پدیده‌های فرهنگی سال گذشته در موزه‌هنرهای معاصر شکل گرفت. این مجموعه اگرچه گنجینه تاریخی ارزشمندی دارد اما در این سال‌ها حرکت مهم و قابل توجهی انجام نداده بود. در پاییز سال ۱۴۰۳ یک رویداد بزرگ در این مجموعه شکل گرفت و بعد سال‌ها ۱۲۰ اثر از بزرگان هنر جهان همچون فرانسیس بیکن، تولوز لوترک، پابلو پیکاسو، ونسان ونگوگ، اندی وارهول، آلبرتو جیاکومتی، جیمز انسوار، ادوارد مونه و… در نمایشگاهی با عنوان «چشم در چشم» به تماشا گذاشته شد و علاقه‌مندان هنرهای تجسمی را غافلگیر کرد. این نمایشگاه به دلیل استقبال مردم چند بار تمدید شد و بنا بر آمارهای رسمی ۵۰ هزار نفر را راهی موزه هنرهای معاصر کرد. استقبال کم‌نظیر از نمایشگاه «چشم در چشم» زمینه ساز برپایی یک نمایشگاه مهم دیگر در آخرین روزهای سال هم شد و مجموعه‌ای از آثار پیکاسو نقاش بزرگ جهان هم به نمایش در آمد که هنوز برپاست و فرصت مناسبی برای تماشای کارهای یکی از نقاشان بزرگ تاریخ است.  

پدیده مهم دیگر سال ۱۴۰۳ در عرصه فرهنگ وهنر، اجرای گروه ارکستر و گروه کر بهار تاجیکستان به رهبری آرش فولادوند، موسیقیدان جوان ایرانی در سالن یونسکو در پاریس بود. 

در این ارکستر وحید تاج و سارا نائینی دو خواننده ایرانی در کنار نگینه امانقلوا خواننده تاجیک قرار گرفتند و با شعرهای مولانا یک اجرای تمام عیار را به یادگار گذاشتند. این ارکستر در تیرماه روی صحنه رفت اما دو سه ماه بعد آرش فولادوند بخشی از آن را در یوتیوب منتشر کرد و ناگهان با استقبال عجیبی روبه‌رو شد و تحسین جامعه را برانگیخت. اگرچه از موسیقی روح بخش ایرانی در این سال‌ها نام‌و نشان چندان باقی نمانده، ولی آرش فولادوند و گروهش ثابت کردند اصالت و هویت در هر شرایطی می‌تواند فضا رابه سود خود تغییر بدهد. آن‌ها در دوران یکه‌تازی موسیقی‌های نازل، یک حرکت بزرگ انجام دادند وجامعه با آغوش باز از آن استقبال کرد. اگر این اجرا را ندیدید حتما تماشایش کنید و از لحظات ناب لذت ببرید.//