در دولت چهاردهم شفافیت مالیاتی به کدام سو می رود؟
بوروکراسی‌زدایی در مالیات‌ستانی
طی سال‌های اخیر اصلاح نظام مالیاتی کشور با جدیت در دستور کار قرار دارد. در گذشته توجهی به درآمدهای مالیاتی نمی‌شد و به همین دلیل اعتنایی به ارتقای نظام مالیاتی کشور نبود. اما طی سال‌های اخیر این موضوع مورد توجه جدی قرار گرفته و نظام مالیاتی کشور به سمت هوشمند و سیستمی شدن در حرکت است. به‌زعم کارشناسان، سیستمی شدن نظام مالیاتی کشور به‌منزله افزایش شفافیت و عدالت در نظام مالیاتی است.
سیستمی شدن نظام مالیاتی کشور موضوعی بسیار مهم به شمار می‌رود که زمینه‌ساز یک نظام مالیاتی مترقی است. این روند، در نهایت منجر به تعامل بیشتر مردم با نظام مالیاتی کشور می‌شود. یکی از مهم‌ترین رویکردها در زمینه تحقق نظام مالیاتی هوشمند، اجرای ماده ۱۶۹ و ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم مبتنی بر جمع‌سپاری داده‌ها از طریق سامانه‌های اطلاعاتی کشور است که طی سال جاری در دستور کار بود. به این ترتیب، به جای اینکه ممیزان مالیاتی تعیین‌کننده میزان مالیات پرداختی مؤدیان باشند، داده‌ها و اطلاعات مبنای عمل قرار می‌گیرند.
حرکت به سمت هوشمندسازی نظام مالیاتی با حسابرسی سیستمی از مهم‌ترین اقدامات دولت چهاردهم برای شفافیت اقتصادی، کاهش فساد مالی و تسهیل فضای کسب‌وکار است. این اقدام، با توجه به اینکه در سال جاری بیش از ۹۵درصد از حسابرسی‌ها سیستمی و بدون نیاز به مراجعه حضوری بوده است، ضمن صرفه‌جویی در زمان و کاهش بوروکراسی‌های زائد، دقت و کارآمدی در اخذ مالیات را به‌طور چشمگیری افزایش داده است.
در سال جاری در راستای افزایش چشمگیر مالیات‌ستانی هوشمند و حسابرسی سیستمی، شاهد کاهش ۶۷درصدی حسابرسی دستی به اظهارنامه اشخاص حقیقی و کاهش ۵۰درصدی رسیدگی ممیز به اظهارنامه اشخاص حقوقی هستیم. این روندهای سیستمی شدن نظام مالیاتی کشور گام بلندی به سمت هوشمندسازی روندهای مالیاتی است که اقدامی مثبت و رو به جلو محسوب می‌شود.
از سوی دیگر، کاهش مراجعات حضوری، علاوه بر بهبود فرآیندها و افزایش دقت اطلاعات، تاثیرات مثبتی بر کاهش ترافیک شهری و آلودگی هوا داشته است. احمد آریایی‌نژاد، نماینده همدان در مجلس و عضو کمیسیون بهداشت و درمان، با اشاره به این موضوع، آن را گامی موثر در بهبود سلامت عمومی جامعه دانست و تاکید کرد که هرچه خدمات سیستمی گسترده‌تر شود، علاوه بر جلوگیری از تبعیض و فرار مالیاتی، محیط‌زیست سالم‌تری برای مردم فراهم خواهد شد.
این سیستم می‌تواند به عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه منابع کمک کند و با نظارت مستمر، به الگویی موفق برای بهبود نظام مالیاتی کشور تبدیل شود. در نهایت، موفقیت این طرح نیازمند همراهی مردم، توسعه زیرساخت‌ها و نظارت دقیق بر اجرای آن خواهد بود.
در همین رابطه با دو تن از نمایندگان مجلس آقایان محمد جلالی نماینده دلیجان و محلات در مجلس، و دکتر احمد آریایی‌نژاد عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به گفت‌وگو پرداختیم که در ادامه خواهید خواند.
کاهش فرار مالیاتی با حسابرسی سیستمی
جلالی در ارتباط با سیستمی و هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور به نحوی که در سال جاری، شاهد کاهش ۶۷درصدی حسابرسی دستی به اظهارنامه اشخاص حقیقی و همچنین کاهش ۵۰درصدی رسیدگی ممیز به اظهارنامه اشخاص حقوقی هستیم، تصریح کرد: بنده مانند بسیاری دیگر از نمایندگان مجلس و کارشناسان اعتقاد دارم که هر چقدر به سمت استفاده از سیستم‌ها و سامانه‌ها برویم و امور مالیاتی کشور را به صورت هوشمند پیش ببریم، منافع کشور بیشتر تامین می‌شود.
وی ادامه داد: سیستمی و هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور به کاهش سلیقه شخصی ممیزان در امور مالیاتی منجر می‌شود که اتفاق مثبتی است. به طور کلی، سیستم‌ها می‌توانند اثرگذاری بالایی در افزایش دقت در حسابرسی‌ها داشته باشد.
این نماینده مجلس در خصوص اجرای مواد ۱۶۹ و ۱۶۹مکرر قانون مالیات‌های مستقیم (ق.م.م) که رشد چشمگیر حسابرسی هوشمند و سیستمی در بخش مالیات بر عملکرد سال ۱۴۰۲ را به دنبال داشته است، خاطرنشان کرد: این روندهای هوشمندسازی امور مالیاتی کاملا مثبت ارزیابی می‌شود و به نفع کشور است. در این سازوکار، اطلاعات و داده‌ها مبنای تصمیم‌گیری هستند و از سلیقه‌گرایی پرهیز می‌شود.
جلالی گفت: سیستمی شدن نظام مالیاتی کشور به افزایش عدالت در دریافت مالیات می‌انجامد، زیرا همگان متناسب با درآمدشان مالیات می‌پردازند و این موضوع به معنای عادلانه‌سازی مالیات‌ستانی در کشور است.
وی ادامه داد: افزایش عدالت و دقت در امور مالیاتی کشور به افزایش اعتماد مؤدیان به نظام مالیاتی منجر می‌شود. در شرایطی که قصد داریم به دریافت مالیات حقه و عادلانه از همگان بپردازیم و درآمدهای مالیاتی دولت را وصول کنیم، بالا بردن سطح اعتماد مؤدیان به روندهای مالیاتی کشور اهمیت بالایی دارد.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: هر چقدر مالیات‌ستانی در کشور هوشمند شود، مردم با رغبت بیشتری اقدام به پرداخت مالیات می‌کنند، زیرا می‌بینند که سلیقه کارشناسان مالیاتی در تعیین میزان مالیاتشان اثرگذار نیست و اطلاعات مبنای تصمیم‌گیری‌ها هستند.
وی ادامه داد: سیستمی کردن و هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور به معنای افزایش شفافیت است. وقتی همه‌چیز در سامانه‌ها مشخص باشد، میزان شفافیت امور بالاتر می‌رود. در این شرایط، امکان فرار مالیاتی از بین می‌رود. از طرف دیگر، مالیات‌ستانی هوشمند به نفع مؤدیان قانون‌مدار است، زیرا همه‌چیز به صورت سیستمی و شفاف پیش می‌رود و نیازی نیست که افراد با سازمان امور مالیاتی درگیر شوند و رفت‌وآمدهای مکرر داشته باشند.
این نماینده مجلس خاطرنشان کرد: هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور از جهات مختلف برایمان سود دارد. این اقدام بسیار خوبی است که سازمان امور مالیاتی به اجرا گذاشته است و باید با جدیت پیش برود. وی ادامه داد: سیستم‌ها و سامانه‌ها در دنیای امروز از اهمیت بالایی برخوردارند. سیستم‌ها به کمک دولت‌ها می‌آیند تا به اداره بهتر امور بپردازند. با استفاده از آنها، امور با سرعت و دقت بالاتری پیش می‌رود.
در این روند، کارشناسان امور مالیاتی می‌توانند بر کشف مؤدیان جدید و مقابله با فراریان مالیاتی متمرکز شوند. جلالی گفت: هوشمندسازی نظام مالیاتی کشور به افزایش وصول درآمدهای مالیاتی منجر می‌شود، زیرا مالیات‌ستانی به صورت هوشمند انجام می‌شود و امکان فرار مالیاتی تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. از طرف دیگر، سیستم‌های هوشمند باعث می‌شود که مردم با رغبت بیشتری مالیات بپردازند و این امر نیز در افزایش درآمدهای مالیاتی دولت موثر است.
عدالت مالیاتی در دولت چهاردهم
آریایی‌نژاد، نماینده مردم همدان در مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اهمیت حرکت به سمت مالیات‌ستانی سیستمی، این تغییر را یکی از مهم‌ترین اصلاحات ساختاری در حوزه اقتصاد دانست. وی با تاکید بر نقش مالیات سیستمی در افزایش شفافیت مالی و جلوگیری از فرار مالیاتی، اظهار کرد: در نظام سنتی، فرآیند مالیات‌ستانی به‌شدت وابسته به مراجعه حضوری بود و این مساله هم باعث اتلاف وقت و افزایش بوروکراسی می‌شد و هم زمینه بروز فساد را فراهم می‌کرد. اما با گسترش سیستم‌های مالیاتی دیجیتال، این مشکلات به‌مرور برطرف شده و کارآمدی سیستم مالیاتی کشور افزایش می‌یابد.
وی در ادامه با اشاره به کاهش مراجعه حضوری و حسابرسی‌های سنتی گفت: امروز دیگر بسیاری از مؤدیان مالیاتی می‌توانند بدون مراجعه حضوری، اظهارنامه‌های خود را به‌صورت الکترونیکی ارائه کنند.
در بخش حسابرسی نیز شاهد کاهش ۵۰درصدی حسابرسی برای اشخاص حقوقی و کاهش ۶۷ درصدی برای مؤدیان حقیقی کلان هستیم. این موضوع نه‌تنها فرآیندهای مالیاتی را تسریع کرده، بلکه دقت و شفافیت آن را نیز افزایش می‌دهد. عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با تاکید بر نقش داده‌ها در عدالت مالیاتی، خاطرنشان کرد: یکی از مهم‌ترین مزایای مالیات سیستمی، استفاده از داده‌های دقیق و قابل‌اعتبار است. اگر داده‌های واردشده به این سامانه‌ها درست و قابل‌اعتماد باشد و سیستم نظارت و بازخورد مستمری برای اصلاح خطاها وجود داشته باشد، می‌توانیم به عدالت مالیاتی واقعی دست پیدا کنیم. در چنین شرایطی دیگر کسی نمی‌تواند با رابطه‌گرایی یا سوءاستفاده، اطلاعات نادرست ارائه دهد یا از پرداخت مالیات فرار کند. آریایی‌نژاد با اشاره به تجربه سایر کشورها در این زمینه، حرکت به سمت مالیات دیجیتال را ضرورتی اجتناب‌ناپذیر خواند و گفت: اکنون بسیاری از کشورهای پیشرفته با بهره‌گیری از سیستم‌های مالیاتی مبتنی بر داده‌های دقیق و شفاف توانسته‌اند جلوی فرار مالیاتی را بگیرند و عدالت را در نظام مالیاتی خود برقرار کنند. ما نیز باید با سرعت بیشتری به سمت این تحول حرکت کنیم.
وی در ادامه با بیان اینکه شفافیت مالیاتی به نفع عموم مردم است، افزود: هرچند ممکن است عده‌ای که از نبود شفافیت سود می‌برند، از این تغییرات ناراضی باشند، اما بدون تردید عامه مردم از عدالت و شفافیت استقبال می‌کنند. ما باید این فرصت را غنیمت بشماریم و با تقویت زیرساخت‌های نظارتی، جلوی هرگونه سوءاستفاده احتمالی را بگیریم.
وی که عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز هست، در ادامه به تاثیر مثبت مالیات سیستمی بر سلامت عمومی جامعه اشاره کرد و گفت: یکی دیگر از مزایای این سیستم کاهش مراجعات حضوری و سفرهای درون‌شهری غیرضروری است.
این موضوع به‌ویژه در کلان‌شهرها می‌تواند به کاهش ترافیک، آلودگی هوا و صرفه‌جویی در وقت مردم منجر شود. آلودگی هوا یکی از معضلات جدی سلامت عمومی است و هر اقدامی که بتواند در کاهش آن موثر باشد، باید مورد حمایت قرار گیرد. با توسعه سیستم‌های دیجیتال، هم از اتلاف وقت شهروندان جلوگیری می‌شود و هم با کاهش ترددها، محیط سالم‌تری برای زندگی فراهم خواهد شد.
نماینده مردم همدان در ادامه به لزوم پایش مستمر سامانه‌های سیستمی و بهبود مداوم آنها اشاره کرد و گفت: این ابزارها می‌توانند هم برای پیشبرد عدالت و شفافیت استفاده شوند و هم در صورت نبود نظارت کافی، به ابزاری برای انحراف تبدیل شوند. بنابراین اعتقادی که پشت این سیستم‌ها وجود دارد، بسیار مهم است. اگر با نگاه اصلاح‌گرایانه و عزم جدی به این مسیر ادامه دهیم، بی‌شک می‌توانیم نظام مالیاتی کشور را به مدلی شفاف، عادلانه و کارآمد تبدیل کنیم.
عضو کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی در پایان افزود: به طور خلاصه، مالیات سیستمی با کاهش ۵۰درصدی حسابرسی برای اشخاص حقوقی و ۶۷درصدی برای مؤدیان حقیقی کلان، علاوه بر جلوگیری از فساد و افزایش شفافیت مالی، به کاهش مراجعات حضوری کمک کرده است.
