جایگاه استراتژی چابک در سازمان
اگر بخواهیم فقط روی این ابهامات و پیچیدگی‌ها تمرکز کنیم، عملا برنامه‌ریزی استراتژیک اتفاق نخواهد افتاد.
پاسخ این سوال را در قالب مثال زیر دنبال می‌کنیم.
فکر می‌کنید شرکت گوگل، ۲۰ سال پیش کجا بوده است؟ آیا برنامه استراتژیک ۲۰ ساله داشته است؟ آیا جایگاه کنونی خود را پیش‌بینی می‌کرده است؟
آقای اریک اشمیت، مدیرعامل سابق گوگل در کتاب «گوگل چگونه کار می‌کند» عنوان می‌کند: گوگل ابتدا به‌عنوان یک شرکت خصوصی در ۴ سپتامبر ۱۹۹۸ ثبت شد و فروش اولیه سهام آن در ۱۹ اوت ۲۰۰۴ انجام شد. لری پیج و سرگئی برین و همچنین اریک اشمیت که بعدها از شرکت آلفابت به گوگل آمد، پذیرفتند که به مدت بیست سال، یعنی تا سال ۲۰۲۴ در کنار هم کار کنند. که البته این موضوع عملی نشد!
مدیرعامل سابق گوگل، اریک اشمیت به‌عنوان مدیر فناوری که توانایی‌اش در آلفابت و اپل اثبات شده بود به گوگل آمد. در آن زمان، این شرکت به‌خاطر انجام امور متفاوتی شناخته شده بود، اموری که منعکس‌کننده اصول یا گاه متعارض اصول بنیان‌گذاران اصلی آن لری پیج و سرگئی برین بود. اریک فهمید که اگر می‌خواهد گوگل را به موفقیت برساند، ناچار باید دانش قبلی خود در مدیریت و تجارت را فراموش کند.
احتمالا وی به این جمله آلوین تافلر فکر می‌کرده است: «بی‌سوادان قرن ۲۱، کسانی نیستند که نمی‌توانند بخوانند و بنویسند؛ بلکه کسانی هستند که نمی‌توانند بیاموزند، آموخته‌های کهنه را دور بریزند و دوباره بیاموزند!» امروز، گوگل نمادی جهانی است که به‌طور مرتب مرزهای نوآوری را در زمینه‌های مختلفی جا به جا می‌کند. اریک می‌گوید، خلاقان هوشمند شریان‌های حیاتی گوگل هستند. آنها همان کارمندانی هستند که گوگل برای استخدام به دنبالشان می‌گردد؛ متفکران مستقلی که نه تنها در حوزه تخصصی خود خبره هستند، بلکه دارای دیگر ویژگی‌های لازم برای رشد در محیط خودشان نیز هستند. اشمیت معتقد است که موفقیت اصلی گوگل بیشتر به خاطر تمرکز گوگل بر استخدام خلاقان هوشمند و دادن آزادی عمل کامل به این کارمندان بوده است. چرا این امر این‌قدر مهم است؟ چون پایه و اساس برای موفقیت و تعالی مستمر محصول، سرعت است. با به‌کارگیری افرادی که بتوانید به تصمیمات چابک آنها اعتماد کنید، می‌توانید از بسیاری از بوروکراسی‌هایی که مانع از رشد سریع شرکت‌ها می‌شود، اجتناب کنید. در نهایت تعجب، این مدل شرکت‌های آمریکایی نیست؛ بلکه یک مدل دانشگاهی است که در آن دانشجویان نه تنها توسط استادان خود هدایت و ارشاد می‌شوند بلکه برای کشف هر موضوعی که فکر می‌کنند مفید است، آزادی عمل دارند. دلیل اینکه دفتر اصلی گوگل به‌عنوان یک دانشگاه معروف شده همین است. این طرز تفکر جدید به برنامه‌ریزی استراتژیک چابک یا اجایل (Agile) استراتژی معروف است. این استراتژی چابک است که می‌تواند با سرعتی که امروزه جهان و تکنولوژی در حال تغییر است، خود را تطبیق دهد و بقای یک کسب‌و کار را تضمین کند. استراتژی چابک، راهبردی جدید در کسب و کار است که دائما در حال تغییر است. یکی از اولین تغییراتی که در گوگل انجام شد، اجرای استراتژی زیر بود:
هرگز پایه کسب و کار‌تان را بر اساس یک نقشه طرح‌ریزی نکنید بلکه برای پیشبرد آن، یک استراتژی پایه‌ای داشته باشید. چیزی شبیه مانیفست‌های چهار گانه چابک. چراکه نقشه مانند یک مایع سیال است در حالی که استراتژی پایه، یک اصل استوار است. این اصل به شدت با جهان ووکا (VUCA world) تطابق دارد. جهان ووکا جهانی نوسانی همراه با شرایط ناپایدار و غیر قابل پیشگویی(volatility)، سرشار از عدم قطعیت (uncertainty) و شرایط پیچیده‌ای که در آن نادانسته‌ها بر دانسته‌ها برتری یافته است (complexity)، و در نهایت جهانی مبهم و رازآلود (ambiguity) است. در این فضا بهترین استراتژی‌ها، چنانچه به‌صورت چابک طراحی، به روزآوری و بهینه نشوند، نفعی برای سازمان نخواهند داشت.
استراتژی چابک، رویکرد و چارچوبی نوین و مناسب برای بسط و اجرای موفقیت‌آمیز استراتژی‌های پرتغییر و پرریسک در سازمان‌ها، به‌خصوص سازمان‌های ایرانی است. اجایل استراتژی اغلب هنگامی استفاده می‌شود که عدم اطمینان زیادی در مورد نیازمندی‌ها و راه‌حل‌های پاسخ به این نیازمندی‌ها وجود داشته باشد. به همین دلیل ابتدا چشم‌انداز و نقشه راه محصولات و خدمات یک ساله کسب و کار، تدوین و تنظیم شده و سپس در طول مسیر و در قالب بازه‌های زمانی مشخص، برنامه استراتژیک، به‌صورت تدریجی، افزایشی و تکرارپذیر، تکمیل می‌شود.
برنامه‌ریزی چابک، علاوه بر چشم‌انداز و نقشه راه محصولات و خدمات یکساله، استراتژی‌های کسب و کار را در بازه‌های زمانی سه ماهه، تدوین و اجرا می‌کند. سپس مطابق با شرایط کسب‌و‌کار، نتایج، مورد ارزیابی مجدد قرار می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که چه میزان از اهداف استراتژیک حاصل شده است. سپس برای بازه سه ماهه بعدی برنامه‌ریزی می‌شود.
این نظام با ارائه رویکردی چابک و اجرایی، ضمن تبدیل اهداف و برنامه‌های یک ساله به اهداف، پروژه‌ها و عملیات سه ماهه، ماهانه و حتی هفتگی، می‌کوشد تا همراهی کارکنان را در راستای تحقق اهداف و چشم‌انداز سازمان به‌طور موثر ایجاد کند. استراتژی چابک، نقشه‌ای است که برنامه استراتژیک سازمان را به‌صورت افزایشی و تدریجی شفاف می‌کند. مبتنی بر انطباق مداوم است و بازخوردها و تجربیات مشتریان را در طول زمان در پالایش و بهبود قابلیت‌ها و تبدیل‌آن به ارزش‌های نوآورانه و مدل‌های درآمدزایی جدید، به‌کار می‌گیرد.
توصیه چابک: بخشی از استراتژی‌های کسب و کارها، قابل پیش‌بینی است. آنها را نهایی کنید. اما قبل از اجرا آن را با شرایط جهان ووکا یعنی شرایط ناپایدار و غیرقابل پیشگویی، سرشار از عدم قطعیت، پر از پیچیدگی و نادانسته‌ها و پر از ابهام چک کنید. اگر استراتژی شما در چنین شرایطی به نتایج مثبتی رسید، عالی است. اما اگر خیر، استراتژی‌ها خود را به روز کنید و از خود این تغییر استراتژی نیز درس بگیرید. مطالب مرتبط را می‌توانید در سایت مرکز آموزش گروه رسانه‌ای «دنیای‌اقتصاد» به آدرس https:/ / lms.den.ir مشاهده کنید.
