اوپک به رویه بهتری برای کنترل بازار نیاز دارد
مسیر فرسایشی اوپک‌پلاس
در این میان حتی عربستان به‌عنوان یکی از پرچمداران توافق و رهبر عملی اوپکی‌ها از رهبری این دور از مذاکرات کنار کشید تا شاید به این شکل بتواند نظر اعضای مخالف را تغییر دهد و مسیر مذاکره با آنان را تسهیل کند. اما باز هم در نهایت آنچه رخ داد، مطابق خواسته‌های سعودی‌ها نبود. حالا جولیان لی شرایط بازار نفت را با برهه زمانی مارس ۲۰۰۰ مقایسه می‌کند و طرفدار چابکی و قاطعیت اوپک در کنترل تولید و اجرای توافق است.
بسیج جمعی یا تشکیل تیم SWAT؟
جولیان لی، استراتژیست نفتی خبرگزاری بلومبرگ در یادداشتی که پیش‌تر منتشر کرده بود، گفت که تولیدکنندگان نفت به مکانیزمی نیاز دارند که به آنها اجازه دهد تا بتوانند با سرعت به تغییرات بازار نفت پاسخ دهند، پاسخی که هم به اندازه کافی بزرگ و هم سریع باشد. حالا اما جولیان لی در یادداشت جدید خود از تلاشی که این کشورها برای اجرای پیشبرد برنامه‌های خود انجام داده‌اند حتی اگر با آنچه در ذهن او بوده کاملا منطبق نباشد، ابراز خوشحالی کرده است. او با اشاره به پیشنهاد آلاریک نایتنگیل که پیشنهاد کرده بود اتحاد اوپک‌پلاس باید یک تیم کوچک ویژه سوات (SWAT) تشکیل دهد که بتواند همچون نامش اقدامات سریع و تاکتیکی انجام دهد. اما در عوض، اوپک‌پلاسی‌ها تصمیم گرفته‌اند که کل ارتش خود را به‌عنوان واحد واکنش سریع بسیج کنند. این اتفاق در پایان هفته‌ای دیگر از جلسات پراکنده انجام شد و با امضای مفاد جدید توافق‌نامه اوپک‌پلاس به پایان رسید که هر ۲۳ عضو می‌توانند به آن بپیوندند. اعضای این اتحاد توافق کردند که از ابتدای ژانویه تولید جمعی خود را ۵۰۰ هزار بشکه در روز افزایش دهند.
تا اینجا همه چیز خیلی خوب پیش رفته است. هر چند این تصمیم همان تاخیر ۳ ماهه در افزایش تولید نبود که بازارها انتظار داشتند، اما در طرف مقابل بازگشت قریب‌الوقوع ۹/ ۱ میلیون بشکه در روز که در توافق آوریل پیش‌بینی شده بود هم اجرا نشد. برای آینده قابل پیش‌بینی هم وزرای نفت هر ۲۳ کشور عضو توافق در هفته اول هر ماه برای تصمیم‌گیری در مورد اقدامات بعدی با یکدیگر دیدار می‌کنند. همین مساله اما نشان دهنده وخامت اوضاع و تنش‌ها در میان اعضای اوپک‌پلاس است و البته باید امیدوار بود که این روند جلسات ماهانه قرار نیست تبدیل به نقشه راه برای برگزاری جلسات و نشست‌های ماهانه شود. گردهمایی مجازی ۱۳ وزیر اوپکی بدون حصول هیچ گونه توافقی از هم پاشید و جلسه بزرگتر اوپک‌پلاس نیز با نزدیک شدن به زمان شروع دو روز به تأخیر افتاد و سپس دو ساعت دیگر هم به تاخیر افتاد. روزها و ساعت‌های از دست رفته برای نوعی دیپلماسی رفت و برگشت مجازی مورد استفاده قرار می‌گرفت تا شاید بتوان به توافقی دست یافت که همه آن را بپذیرند.
هفته آزاردهنده اوپک‌پلاس برای سعودی‌ها
وقتی سرانجام جلسه اصلی اوپک‌پلاس در روز پنج‌شنبه آغاز به کار کرد، ریاست آن به تنهایی در دست روسیه‌ای بود که تا همین اواخر دشمن اوپک محسوب می‌شد. شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی تهدید خود را برای کنار گذاشتن رهبری مشترک گروه عملی کرد. اما برای تحلیل این تصمیم راه‌های زیادی وجود دارد. هم می‌توان آن را واکنش ریزبینانه مردی که نمی‌تواند مسیر خود را پیش ببرد دانست و هم به‌عنوان یک حرکت دیپلماتیک ماهرانه در جهت ایجاد محیط مورد نیاز برای کاهش تنش‌ها و ایجاد توافق و مصالحه آن را تحلیل کرد. شاهزاده سعودی یک دیپلمات کارکشته است که به‌عنوان دستیار وزیر نفت در زمان علی النعیمی و خالد الفالح، در نقش هماهنگ‌کننده و مسوول موفقیت‌های گذشته سعودی در اوپک شناخته می‌شود. من ترجیح می‌دهم اعتقاد داشته باشم که اقدام وی برای دستیابی به توافق صورت گرفته است، به ویژه با توجه به اینکه عربستان سعودی واقعا بر آن بود که هرگونه افزایش در اهداف تولیدی اوپک‌پلاس را به تاخیر بیندازد. به باور جولیان لی، تمام هفته گذشته یک «بزن و برقص پیچیده و بسیار طاقت‌فرسا» بود که خود شاهزاده سعودی نیز آن را بسیار آزار دهنده توصیف کرده است.
اوپک‌پلاس می‌خواهد هر ماه تصمیمات جدید اتخاذ کند؟
غیر قابل تصور است که اوپک‌پلاس واقعا بخواهد اعضای خود و بازارهای نفت را هر ماه در معرض تغییر وضعیت عرضه قرار دهد. آنها به شکل بهتری می‌توانستند تعدیل‌های ماهانه را به گروه کوچکتری از اعضا اختصاص دهند. شاید با استفاده از ساختار موجود کمیته نظارتی مشترک وزرا که گروهی هفت نفره برای نظارت بر توافق اوپک‌پلاس است بتوان چنین ایده‌ای را عملی کرد، اما واقعیت این است که در حال حاضر این کمیته هم قدرت خاصی برای سیاست‌گذاری ندارد.
البته باید توجه داشت که اعتراض‌هایی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه سطح تولید نفت تصمیماتی حاکمیتی و مستقل است که نباید نادیده گرفته شوند، اما باز هم می‌توان از وظایف تیم ویژه‌ای که عملا تمام اعضا در آن حضور دارند، در چارچوب توافق اخیر استفاده کرد که خود می‌تواند عاملی بر بی‌نظمی روزافزون در تصمیم‌گیری‌ها و اجرای آن باشد. در جلسات ماهانه اعضا به منظور بررسی شرایط بازار و تصمیم‌گیری در مورد هدف تولیدی ماه بعد با یکدیگر گفت‌وگو خواهند کرد و نهایتا در دامنه نوسان روزانه ۵۰۰ هزار بشکه در روز می‌توانند تولید خود را کاهش یا افزایش دهند. در نهایت نیز هنگامی که مجموع حجم تولید افزایش یافته از ماه آوریل به ۲ میلیون بشکه در روز برسد، مطابق یکی از بندهای مورد تایید قرار گرفته، این فاز از توافق به‌صورت خودکار به پایان می‌رسد.
البته اوضاع این گونه هم نیست که اوپک هیچ‌گونه فرم و نظم مشخصی نداشته باشد. در ماه مارس سال ۲۰۰۰، اوپکی‌ها مکانیزم تنظیم بهای خودکار را ایجاد کردند که باعث کاهش روزانه ۵۰۰ هزار بشکه در سهمیه کل تولید گروه شد. این مکانیزم در فاصله زمانی ۲۰ روزه قیمت‌ها را از ۲۲ به ۲۸ دلار در هر بشکه رساند.
زمان‌هایی مشابه اکنون و مارس ۲۰۰۰ را به نوعی می‌توان استثنایی قلمداد کرد. تقاضای نفت بسته به تاثیرات ویروس کرونا، نیاز به قرنطینه شدن شهرها و امیدواری‌های واکسنی می‌تواند به سرعت در هر کدام از دو جهت متضاد حرکت کند. این چشم‌انداز غیر قابل پیش‌بینی، به شدت نیازمند چابکی غیرمعمولی از طرف تولیدکنندگان نفتی است. جولیان لی در پایان یادداشت خود عنوان می‌کند در حالی که اوپک‌پلاس به تعبیری به درخواست من توجه کرده است (همه ما می‌توانیم رویای خود را ببینیم)، اما باید دید که آیا راه‌حل واقعا پاسخ سریع مورد نیاز را ایجاد می‌کند یا گروه را درگیر زنجیره‌ای از جلسات خسته‌کننده خواهد کرد.
