اختلافات داخلی باعث فروپاشی توافق تاریخی کاهش تولید خواهد شد؟
بومرنگ توافق اوپک‌پلاس
البته گزارش‌ها حاکی از آن است که روسیه و عربستان به‌دنبال رویکردی سازنده بر سر تولید نفت در نشست آینده اوپک‌پلاس هستند، اما کماکان هیچ تضمین روشنی مبنی بر پایبندی دائمی این کشورها به توافق کاهش تولید وجود ندارد. این مساله خود چالشی بزرگ بر سر راه توافق موفق کاهش تولید اوپک‌پلاس در آینده‌ای نزدیک است. جولین لی، استراتژیست ارشد حوزه انرژی و تحلیلگر ارشد سابق مرکز جهانی مطالعات انرژی، طی یادداشتی در بلومبرگ با اشاره به چالش‌های پیش روی توافق کاهش تولید نفت اوپک و غیراوپک خاطرنشان کرده است که گروه اوپک‌پلاس باید تلاش کند تا از ایجاد اختلافات عمیق و مضر میان کشورهایی که خواهان تمدید کاهش تولید نفت هستند و تولیدکنندگانی که به‌دنبال بازگرداندن میزان تولید در ماه جولای طبق توافق هستند، جلوگیری کند.
سایه روشن‌های موفقیت اوپک‌پلاس
از شرایط حاکم بر بازار نفت جهانی می‌توان این نتیجه را گرفت که توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس، بی‌تردید توانسته است تاکنون در رسیدن به اهداف خود موفق باشد. اعضای این پیمان طی روزهای آینده قرار است تا در جلسه‌ای وضعیت را مجددا مورد بررسی قرار دهند. به‌نظر می‌رسد کشورهای عضو این توافق باید اطمینان حاصل کنند که روسیه و عربستان سعودی، به‌عنوان رهبران بالفعل این توافق، بار دیگر آتش افروزان جنگ نفتی نخواهند شد. همه به خوبی می‌دانند آخرین باری که این دو کشور نتوانستند درباره میزان تولید با یکدیگر به توافق برسند، چه اتفاقاتی در بازار نفت رخ داد. تا به اینجای کار نتایج توافق اوپک‌پلاس مثبت بوده است و در ماه اول اجرای کاهش تولید، میزان پایبندی ۲۳ کشوری که این توافق را امضا کردند به طرز حیرت‌انگیزی خوب بوده است. طبق اعلام شرکت کپلر میزان پایبندی کلی اعضای اوپک‌پلاس حدود ۹۲ درصد ارزیابی شده است. رویترز نیز اعلام کرده است پایبندی اعضای اوپکی این توافق حدود ۷۵ درصد بوده است. البته این امر می‌تواند نشانه‌ای از ناامیدی آنها پس از سقوط قیمت‌های نفت به زیر صفر در ماه آوریل باشد. از دلایل دیگر رعایت کاهش تولید مورد توافق را می‌توان تلاش تولیدکنندگان برای فروش محموله‌ها در جهانی که تقاضا در آن فروپاشیده است دانست. شاید جای تعجب نباشد که کشورهای خارج از توافق نیز نقش خود را در این باره به خوبی ایفا کرده‌اند، زیرا فشارهای اقتصادی شرکت‌های نفتی را به سمت کاهش تولید سوق داده است. داده‌های هفتگی میزان تولید در ایالات‌متحده آمریکا حکایت از کاهش تولید ۶/ ۱ میلیون بشکه‌ای در روز دارد. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، این کشور طی دو ماه اخیر ۱۲ درصد کاهش تولید را تجربه کرده است، البته آمار کاهش تولید واقعی در آمریکا احتمالا بسیار بیشتر از این مقدار است. در کانادا هم تولید نفت آلبرتا تا میزان یک چهارم یا یک میلیون بشکه در روز کاهش یافته است.
اوپک‌پلاس تا به اینجا مسیر درستی درباره کاهش تولید نفت را طی کرده است، اما حالا مساله بر سر واکنش تولیدکنندگان نفت به شرایط جدید بازار است. الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه در مسکو بر این باور است که کاهش تولید در کنار بازیابی میزان تقاضای چین، در ماه ژوئن یا جولای، عرضه و تقاضای جهانی را به تعادل خواهد رساند. این دیدگاه تا حد زیادی خوش‌بینانه و حتی به دور از واقعیت است؛ تاکنون در اروپا، آسیا و آمریکا شاهد بهبود کامل تقاضا نبوده‌ایم و تنها چین تا حدی توانسته است میزان تقاضا را بازیابی کند. مصرف سوخت هند درحال‌حاضر حدود ۴۰ درصد کمتر از سطح مصرف سال گذشته است و در آمریکا نیز داده‌های هفتگی اداره اطلاعات انرژی نشان می‌دهد، به‌رغم خوش‌بینی‌ها به افزایش میزان تقاضا، طی هفته گذشته بار دیگر شاهد کاهش تقاضا بودیم که نشانگر پایین‌تر بودن ۲۵ درصدی سطح تقاضا نسبت به زمان مشابه در سال گذشته است. آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد، تولیدکنندگان حالا که خود را برای گردهمایی مجازی آماده می‌کنند، باید این مساله را کاملا در نظر داشته باشند و با بررسی تاثیرات توافق کاهش تولید قدم‌های بعدی خود را معین کنند.
توافق کاهش تولید اوپک‌پلاس گرچه به افزایش ۵۰ درصدی قیمت نفت‌خام برنت در ماه مه منجر شد، اما قیمت‌ها درحال‌حاضر به سختی به بیش از نصف میزان آنچه در ابتدای سال داشتیم رسیده‌اند. تولیدکنندگان باید درباره تصمیمات خود در اجلاس آتی جانب احتیاط را در پیش بگیرند؛ چرا که وسوسه افزایش تولید محرک اغوا‌کننده‌ای است، اما بهبود نسبی قیمت نفت نباید مجوزی برای باز کردن شیرهای تولید مورد استفاده قرار گیرد. اهمیت توجه به این مساله در برهه کنونی، جایی خود را نشان می‌دهد که برخی از تولیدکنندگان دست به اقداماتی فراتر از تعهدات ذکر شده در پیمان اوپک‌پلاس زده‌اند. عربستان و متحدان عربی این کشور در ماه مه تصمیم گرفتند تا به شکل داوطلبانه، میزان کاهش تولید ماه ژوئن خود را فراتر از پیمان اوپک‌پلاس افزایش دهند. چنین تصمیمی می‌تواند به خارج‌شدن روزانه ۲/ ۱ میلیون بشکه نفت دیگر از بازار منجر شود و سطح تولید عربستان را به ۵/ ۷ میلیون بشکه در روز برساند که طی ۲۰ سال اخیر، این میزان تولید تنها در روزهای پس از حمله به تاسیسات نفتی این کشور در سال گذشته سابقه دارد.
روسیه و عربستان؛ بازیگران اصلی آینده بازار
برخی از کشورهای عضو و در راس آنها روسیه، مشتاقند تا با پایبندی به توافقی که در ماه آوریل انجام شد، ابتدای ماه جولای شیرهای تولید نفت خود را دوباره باز کنند. این امر چالشی بسیار دشوار برای اوپک‌پلاس است؛ چرا که مطابق توافق، اعضا مجازند تا از ماه جولای محدودیت‌های تولید خود را کاهش دهند. در صورتی که این اتفاق رخ دهد، ممکن است به سرعت میزان عرضه نفت بین ۲ تا ۴ میلیون بشکه در روز افزایش پیدا کند. البته برخلاف روسیه، سایر کشورها از جمله عربستان، امارات و کویت دراین‌باره محتاط‌تر به‌نظر می‌رسند. یکی از پیشنهادهای مطرح شده درباره آینده توافق این است که در معاهده آوریل تجدیدنظر رخ دهد و سهمیه‌های تعیین‌شده حد فاصل ماه‌های مه و ژوئن تا پایان سال‌جاری میلادی تمدید شوند، که البته چنین پیشنهادی به مذاق روس‌ها خوش نیامده است.
خبرگزاری بلومبرگ در گزارشی جداگانه عنوان کرده است که نشست آینده اوپک‌پلاس، احتمالا چند روز زودتر و در تاریخ چهارم ماه ژوئن برگزار شود. در این گزارش آمده است که اوپک و متحدانش قرار است در این نشست بر سر تمدید کوتاه‌مدت توافق کاهش تولید فعلی به مذاکره بپردازند. این گروه ترجیح می‌دهد با در نظر گرفتن اقداماتی کوتاه‌مدت تعادل کنونی بازار را دوباره بر هم نریزند، به همین دلیل نیز این کشورها در نظر دارند تا کاهش تولید خود را بین یک تا سه ماه تمدید کنند. اجلاس بعدی اوپک‌پلاس مطابق اعلام رسمی قرار است در روزهای نهم و دهم ژوئن، از طریق وبینار برگزار شود. اما محمد عرقاب، وزیر انرژی الجزایر و رئیس دوره‌ای اوپک طی نامه‌ای خواستار برگزاری زودهنگام نشست در تاریخ چهارم ژوئن شد که به گفته بلومبرگ و رویترز، با استقبال بیشتر اعضا روبه‌رو شده است.
همچنین سه منبع نزدیک به اوپک‌پلاس در لندن و مسکو به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که روسیه مخالفتی با برگزاری زود هنگام نشست ماه ژوئن در روز چهارم این ماه ندارد. مطابق این گزارش، عدم مخالفت روسیه با این تاریخ نشان دهنده آن است که مسکو به توافق بر سر چگونگی تمدید کاهش تولید در سال‌جاری با ریاض نزدیک‌تر شده است. آن‌گونه که به‌نظر می‌رسد دو تولیدکننده پر سر و صدای عمده اوپک و غیراوپک، یعنی عربستان و روسیه به‌دنبال آن هستند که از شکل‌گیری درگیری دیگری جلوگیری کنند. طی روزهای گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه و محمد بن‌سلمان، ولیعهد سعودی در تماسی تلفنی مشابه آنچه در روزهای پیش از اجلاس پیشین اوپک‌پلاس رخ داد، با هم توافق کردند تا در تصمیم‌گیری‌های آتی با یکدیگر هماهنگ باشد. البته باید در نظر داشت که هنوز‌مدت زیادی از امتناع روسیه در پذیرش کاهش تولید بیشتر و افزایش تولید بی‌رویه عربستان به این خاطر نگذشته است. اتفاقی که منجر به فروپاشی مذاکرات و آغاز جنگ نفتی کم‌سابقه‌ای بر سر سهم این کشورها در بازار شد. عربستان سعودی طی این جنگ نفتی میزان تولید خود را تا بیش از ۱۲ میلیون بشکه در روز افزایش داد و همگان شاهد نتایج فاجعه‌بار این درگیری در بازار جهانی بودند. نبرد این دو کشور بر سر سهم بازار در کنار تبعات ناشی از پاندمی کرونا، باعث پر شدن انبارهای ذخیره‌سازی و سقوط قیمت‌ها به پایین‌ترین میزان آن در ۲۰ سال اخیر شد. به گونه‌ای که ارزش سررسیدهای نفت شاخص وست‌تگزاس اینترمدییت آمریکا برای تحویل در ماه می تا منفی ۴۰ دلار سقوط کرد و بحران بزرگی در صنعت نفت جهانی ایجاد کرد. به دلیل سابقه تاریخی این دو کشور و مشخصا روس‌ها در عدم پایبندی به توافق‌های کاهش تولید و تمایل آنها به بازیابی میزان تولید ذکر شده در توافق اولیه، اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها پس از توافق دشوار گروه در ماه آوریل، وظیفه دارند اطمینان حاصل کنند که موفقیت‌های این پیمان کوتاه‌مدت نخواهد بود و سایه تهدیدی قریب‌الوقوع بر سر قیمت‌های شکننده نفت در بازار وجود ندارد.
