راهبرد «اوپک پلاس» برای مدیریت بازار چیست؟
قاعده نو در بازار نفت
اوپک پلاس در نشست مجازی روز شنبه کاهش تولید ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز که فقط ۱۰۰ هزار بشکه کمتر از آنچه پیش از این در آوریل توافق شده بود را تصویب کرد. مکزیک که در آن زمان نیز مذاکرات را به درازا کشانده بود، این بار زیر بار ادامه کاهش تولید ۱۰۰ هزار بشکه‌ای خود نرفت و عملا دیگر در این توافق حضور ندارد. در این میان، طبق توافق جدید، کشورهایی مانند عراق، نیجریه و قزاقستان که در ماه‌های مه و ژوئن بیش از سهمیه خود نفت تولید می‌کنند، موظفند در سه ماه بعد کاهش اضافی داشته باشند. هرچند نظارت دقیق بر عملکرد اعضا از سوی بسیاری از کارشناسان مورد تردید است، چراکه اوپک برای این کار به منابع ثانویه استناد می‌کند و راه را برای کسانی که از سهمیه تخطی می‌کنند برای بهانه‌تراشی و انکار کم‌کاری باز می‌ماند. اما بر اساس برخی منابع نزدیک به اوپک و همین‌طور تحلیل کارشناسان، این گروه رویه جدیدی برای مدیریت بازار نفت پیش گرفته است. این رویکرد که به نام «وارونگی» (backwardation) در بین تحلیلگران مشهور است، به اوپک پلاس کمک می‌کند بازار فیزیکی و قراردادهای آتی با سررسید نزدیک را جذاب‌تر از سررسیدهای دورتر قرار دهد. به این ترتیب، دارندگان نفت ذخیره شده برای فروش نفت خود ترغیب می‌شوند؛ موضوعی که انبارهای مملو از میلیاردها بشکه نفتی که در ماه‌های گذشته در خطر تکمیل کامل ظرفیت به دلیل کاهش تقاضا قرار داشتند را به سوی تخلیه تدریجی می‌راند. نشانه‌ای که موید این رویکرد جدید در اوپک پلاس است، تمدید کوتاه‌مدت کاهش تولید تاریخی نفت است. این به معنای تمایل این گروه به بالا بردن قیمت نفت تحویل فوری و سررسید نزدیک نسبت به معاملات دورتر است. با این حال، کارشناسانی مانند «نرسی قربان» بر این باورند که موفقیت اوپک پلاس نه بر پایه چنین راهکارهای تکنیکالی، بلکه بر اساس عوامل بنیادین و سیاسی است. قربان در گفت‌وگوی تلفنی با «دنیای اقتصاد» گفت: معتقد است آمریکا که تولید نفت شیل‌اش به شدت کاهش یافته و احتمال ادامه آن نیز قوی است، بر عربستان برای تعدیل موازنه بازار برای افزایش قیمت نفت فشار آورده است.
رویکرد جدید
مرحله اول کاهش تولید اوپک پلاس طبق توافق آوریل باید آخر ژوئن به پایان می‌رسید و از آن به بعد تا آخر سال ۲۰۲۰، میزان توافق شده از ۷/ ۹ به ۷/ ۷ میلیون بشکه در روز کاهش می‌یافت. با این حال، اعضای این گروه که متشکل از ۱۳ عضو اوپکی و ۱۰ عضو غیر اوپکی شامل روسیه است، در نشست شنبه بعد ازظهر تصمیم به تمدید یک ماهه فاز اول توافق برای ماه جولای گرفتند. هرچند، مکزیک این بار همکاری خود با این گروه را به صفر رساند و حاضر نشد همان ۱۰۰ هزار بشکه‌ای که به جای ۴۰۰ هزار بشکه سهمیه خود کاهش داده بود را تمدید کند. به این ترتیب، کاهش تولید اوپک پلاس برای ماه آینده میلادی ۶/ ۹ میلیون بشکه در روز خواهد بود. بر اساس توافق، اعضایی که از سهمیه خود بیشتر تولید کنند نیز باید در ماه‌های پیش رو جبران کنند. این بند از توافق بیش از هر کشوری متوجه عراق خواهد بود که کمتر از نیمی از کاهش تولید خود را محقق کرده است. با این حال، به گفته منابع نزدیک به اوپک، این گروه و روسیه در پی کشاندن بازار نفت به ساختار وارونگی یا Backwardation هستند. این ساختار در نقطه مقابل ساختار کونتانگو (contango) قرار دارد. در ساختار کونتانگو مانند آنچه در چند ماه گذشته شاهدش بودیم، قیمت سررسیدهای دورتر بیش از سررسیدهای نزدیک‌تر است که عمدتا نشان از ضعف بازار، وجود مازاد عرضه و پر شدن انبارها دارد. اما در ساختار وارونگی، سررسیدهای نزدیک‌تر گران‌تر از قراردادهای دورتر هستند چراکه سرمایه‌گذاران بر این باورند که بازار در آینده نااطمینانی‌هایی خواهد داشت و امکان کاهش قیمت وجود دارد، بنابراین به فروش هرچه سریع‌تر نفت ذخیره شده ترغیب می‌شوند. کارشناسانی مانند «خاویر بلاس» در بلومبرگ بر این باورند که اوپک پلاس برای تخلیه انبارهای نفتی در عین بالا نگه‌داشتن قیمت‌ها به این راهکار تکنیکال روی آورده است. به نظر می‌رسد این گروه چنین رویکردی را از سیاست‌های برخی بانک‌های مرکزی الگوبرداری کرده باشد.
این تغییر استراتژی می‌تواند پیامدهای مهمی برای تولیدکنندگان نفت شیل در آمریکا داشته باشد. این شرکت‌ها عمدتا از قیمت بالای قراردادهایی که برای سررسیدهای دورتر بسته شده باشند، سود می‌برند چراکه سیستم پوشش ریسک آنها به این صورت عمل می‌کند. بنابراین، بالاتر رفتن قیمت قراردادهای نزدیک از سررسیدهای دورتر ممکن است چالش‌هایی برای این حوزه از صنعت نفت داشته باشد. البته وارونگی ملایم برای اوپک پلاس ایده‌آل به نظر می‌رسد. این گروه به دنبال وارد کردن بازار به سطحی از وارونگی است که قیمت‌ها فقط حدود ۲۰ تا ۳۰ سنت گران‌تر از قراردادهای بلندمدت بشوند. اگرچه در دو ماه گذشته بازار از کونتانگوی عمیق که به بیش از ۱۰ دلار برای سررسیدهای ۶ ماه بعد می‌رسید، اما طی این مدت شاخص‌های نفتی برنت و وست تگزاس اینترمدییت به اختلاف قیمتی کمتر از یک دلار با قراردادهای آینده رسیده‌اند. در همین راستا، اوپک پلاس به مدیریت کوتاه مدت اما پیوسته بازار نفت روی آورده است. از این رو، به جای تمدید چند ماهه به یک ماه قناعت کرده و بر اساس نشست شنبه قرار است کمیته‌ای ویژه هر ماه گردهم آیند تا به بررسی وضعیت بازار بپردازند و در صورت لزوم تمدید مجدد کاهش تولید را پیشنهاد دهند. دامین کوروالین، تحلیلگر نفت در بانک گلدمن ساکس در یادداشتی به مشتریان نوشت: «انتظار داریم این استراتژی، افزایش قیمت را به قراردادهای با سررسیدهای تا آخر سال ۲۰۲۰ محدود کند و جلوی رشد قیمتی قراردادهای بلندمدت‌تر را بگیرد؛ موضوعی که به رسیدن به ساختار وارونگی کمک می‌کند.»
بار بنیادی و سیاسی نشست
با وجود تحلیل‌های تکنیکال از سوی بعضی کارشناسان، برخی دیگر کفه عوامل بنیادین را در عزم کشورهایی مانند عربستان و روسیه برای توافق، پایبندی به آن و حتی تمدید کوتاه‌مدت، سنگین‌تر می‌دانند. در این راستا، کارشناس نفتی ایرانی، نرسی قربان در پاسخ به سوال «دنیای اقتصاد» در این خصوص گفت: ابعاد سیاسی ماجرا پررنگ‌تر از مباحث تکنیکال است. او بر این باور است که آمریکا به عربستان فشار آورده تا هر طور شده اقدامات لازم برای کاهش عرضه در بازار و متعادل ساختن آن جهت افزایش قیمت را پیش بگیرد تا به این ترتیب، صنعت نفت شیل آمریکا که هزینه تولید بالایی دارد و نزدیک به ۲ میلیون بشکه از تولیدش کاسته شده، جان تازه‌ای بیابد. از نظر قربان، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا بیش از هر چیزی به دنبال انتخاب دوباره در انتخابات است؛ بنابراین تلاش زیادی برای بازگرداندن صنعت نفت این کشور که مشاغل زیادی را در خود جای می‌دهد، به کار گرفته است.
به گزارش اتاق بازرگانی ایران، دَن برویلت، وزیر انرژی آمریکا، نیز در حساب کاربری رسمی خود در توییتر با ابراز خرسندی از تمدید توافق نفتی نوشت: «این توافق در یک زمان کلیدی یعنی درست زمانی که تقاضای نفت رو به بهبود است و فعالیت‌های اقتصادی در سراسر جهان در حال بازگشایی هستند، انجام شد.»
در روزهای اخیر صحبت از تمدید توافق نفتی به مدت سه ماه مطرح بود، اما روسیه مشتاق بود که هرچه زودتر تولید نفت به حالت عادی بازگردد. مقامات روسی معتقدند رشد سریع قیمت نفت می‌تواند افزایش عرضه نفت از سوی تولیدکنندگان نفت شیل -که روسیه و اوپک آنها را رقیب خود می‌دانند- را به دنبال داشته باشد.
اما در این میان مقامات واشنگتن از تمدید توافق نفتی خوشحالند. دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا که در ماه آوریل برای نجات شرکت‌های فعال در صنعت نفت شیل آمریکا –که با توجه به افت شدید قیمت نفت در خطر ورشکستگی بودند- عربستان سعودی و روسیه را برای دستیابی به توافقی برای کاهش تولید نفت به‌شدت تحت فشار قرار داده بود، در آستانه تمدید توافق نفتی در پیامی توییتری از این دو کشور بابت کمک به نجات صنعت نفت شیل آمریکا که به اعتراف وی در خطر تبدیل شدن به صنعتی بی‌ارزش بوده است، تشکر کرد.
