کشورهای توسعه‌یافته برای قطع خاموشی‌ها چه ابزارهایی دارند؟
نسخه جهانی مدیریت مصرف برق
با وجود پیشرفت‌های قابل توجهی که امروز بسیاری از کشورها در حوزه تولید و توزیع انرژی برق به دست آورده‌اند، همچنان موضوع مدیریت بهینه مصرف برق به ویژه در ایام پرباری به عنوان یک دغدغه و موضوع مهم مطرح است. مدیریت بهینه مصرف و ترغیب مشترکان صنعت برق برای رعایت الگوهای مصرف تعیین شده از آنجا مورد تاکید کشورهای مختلف است که بدانیم انرژی برق یکی از گران‌ترین انرژی‌های موجود در جهان است که چرخه تولید تا مصرف آن نیازمند هزینه‌های هنگفتی است. در این میان برخی کشورها با شرایط به مراتب حساس‌تری رو‌به‌رو هستند؛ شرایطی که آنها را ناگزیر کرده است برای جلوگیری از بروز بحران نسبت به اجرای طرح‌های ویژه مدیریت بهینه مصرف اقدام کنند.
اجرای طرح‌های مدیریت بهینه مصرف برق موازی و چه بسا جدا با طرح‌های توسعه‌ای به این دلیل ضرورت دارد که بدانیم در بسیاری از کشورهای جهان تنها در ایام و ساعات کوتاهی از سال موضوع ناترازی میان تولید و مصرف برق ایجاد می‌شود که به لحاظ اقتصادی، ایجاد نیروگاه مجزا برای جبران این کسری و ناترازی مقطعی توجیه عقلانی ندارد. به بیان دیگر اکثر کشورهای توسعه‌یافته‌ای که موضوع مدیریت بهینه مصرف برق به ویژه در ایام پرباری را در اولویت‌های خود قرار داده‌اند، در شرایط عادی مشکلی در حوزه تامین این انرژی مهم ندارند، اما فقدان توجیه اقتصادی و عقلانی برای ساخت نیروگاه‌های پرهزینه آن هم برای تامین برق در یک بازه زمانی کوتاه، آنها را ناگزیر کرده است تا به سمت ترغیب شهروندان برای کاهش مصرف برق بروند.
از جمله روش‌ها و شیوه‌های غالبی که در بسیاری از کشورها برای این موضوع استفاده می‌شود، باید به طرح قیمت‌گذاری اوج مصرف (critical peak pricing) اشاره کرد. به موجب این طرح در ایام پرباری، قیمت برق مصرفی مشترکان با افزایش شدیدی رو‌به‌رو می‌شود و همین اقدام مشترکان را ناگزیر می‌کند تا نسبت به کاهش مصرف خود اقدام کنند؛ اتفاقی که نتیجه مهم آن برای دولت‌ها کاهش احتمال قطعی سراسری برق و خاموشی خواهد بود.
تجارب ژاپن
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت نیرو (پاون)، به طور مثال متولیان صنعت برق در ژاپن، بهرغم توانمندی بالای تکنولوژیکی برای تولید برق، امروزه به این باور رسیده‌اند که به واسطه آسیب‌پذیری بالای تاسیسات برقی کشورشان ناگزیر هستند مشترکان را به کاهش مصرف در ایام پرباری ترغیب کنند تا مثل حادثه اتمی سال ۲۰۱۱ دچار چالش جدی در حوزه تولید برق نشوند. ژاپنی‌ها با اجرایی کردن طرح قیمت‌گذاری اوج مصرف در کشورشان توانسته‌اند تا ۱۷ درصد از میزان مصرف برق مشترکان خانگی بکاهند. طرحی که در این کشور پس از نصب بیش از ۵۰ میلیون کنتور هوشمند با جدیت دنبال می‌شود و در ایام اوج مصرف مدیران صنعت برق پس از ارسال پیام‌های آگاهی‌بخش در زمان‌های مقرر تعرفه برق را افزایش می‌دهند.
رویکرد آمریکایی‌ها
از جمله دیگر کشورهایی که در آنجا طرح قیمت‌گذاری اوج مصرف با جدیت دنبال می‌شود، باید به آمریکا اشاره کرد. کارشناسان در این کشور عقیده دارند بهرغم همه تلاش‌ها برای توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی، برای حفظ پایداری جریان برق اجرای طرح مورد اشاره در آمریکا ضرورت دارد. ساز و کار اجرای طرح در آمریکا به این صورت است که در ایام بحرانی که میزان مصرف برق بنا به دلایلی مثل افزایش دمای هوا شدت می‌گیرد، نرخ تعرفه برق که در شرایط عادی حدودا ۱۰ سنت است، به میزان چشمگیری افزایش می‌یابد. مدیران صنعت برق در آمریکا بر این باور هستند که اجرای طرح قیمت‌گذاری اوج مصرف علاوه بر اینکه در زمان اجرا میزان مصرف برق را در این کشور کاهش می‌دهد و به پایداری جریان برق کمک می‌کند، همچنین سبب می‌شود تا مشترکانی که در ایام پرباری مصرف خود را مدیریت کرده‌اند، در دیگر ایام سال نیز الگوهای کم‌مصرفی را بیشتر رعایت کنند.
استرالیایی‌ها و قیمت‌گذاری پویا
استرالیایی‌ها نیز برای مدیریت تقاضای مصرف برق از طرح (TOU) یا time of use استفاده می‌کنند؛ طرحی که تلاش می‌کند با تغییر در بهای برق مصرفی مشترکان برق در زمان‌های مختلف، الگوی مصرف آنها را مدیریت و در یک کلام از مصرف بی‌رویه برق جلوگیری کند. در این طرح قیمت‌گذاری (TOU) که پویا و دینامیک است، مصرف برق شهروندان براساس زمان‌های مختلف با قیمت‌های متفاوت محاسبه و این سبب می‌شود تا مشترکان در ایام پرباری برای اینکه مشمول هزینه‌های بالاتر نشوند، در مصرف برق صرفه‌جویی بیشتری انجام دهند. در واقع تعرفه‌های TOU به عنوان بخشی از نقشه راه استرالیا به سمت مشارکت مدیریت هوشمند مصرف برق در نظر گرفته می‌شوند که هدف آن کاهش پیک‌های مشکل‌ساز تقاضا و نیز تسهیل فرآیند کربن‌زدایی در صنعت برق عنوان می‌شود.
روش آلمانی‌ها
بررسی‌ها نشان می‌دهد دولتمردان آلمانی نیز بالاترین تعرفه‌ها را برای انرژی برق در نظر گرفته‌اند و از این طریق تلاش می‌کنند با فروش گران برق به مشترکان خانگی خود هم مردم را نسبت به ارزش این انرژی بیشتر آگاه کنند و هم دغدغه‌های زیست محیطی‌شان را پیگیری کنند. بر اساس تحلیل و ارزیابی انجمن صنایع انرژی و آب آلمان BDEW میانگین قیمت برق برای خانوار‌ها و مشاغل کوچک در آلمان در سال ۲۰۲۱ به ۱۶/ ۳۲ سنت در هر کیلووات (حدودا هر کیلووات ۸ هزار تومان) ساعت رسیده است. رویه‌ای که سبب شده است تا مشترکان برق خانگی در رعایت الگوهای مصرف برق خود به شدت حساس باشند و ضمن اینکه برای تامین سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی خود از انرژی‌های دیگری مثل گاز طبیعی نیز استفاده می‌کنند، همچنین تلاش کنند با بهبود کیفیت عایق‌بندی منازل و نیز پوشش لباس گرم در فصل سرد از مصرف بیشتر برق اجتناب کنند.
ناگفته نماند تلاش برای تعادل‌بخشی میان عرضه و تقاضای مصرف برق و مدیریت میزان مصرف مشترکان به ویژه در ایام پرباری محدود به کشورهای مورد اشاره نیست و بسیاری از کشورهای دیگر نیز به فراخور توانمندی‌ها و نیز محدودیت‌ها اجرای چنین طرح‌هایی را در دستور کار خود قرار داده‌اند.
