نگاه کنترل‌گرایانه سیاستگذار چگونه صنعت روانکارها را تحت تاثیر قرار داده است؟
اصطکاک دستوری روانکارها
روانکارها، موادی هستند که برای کاهش اصطکاک و افزایش لغزندگی بین سطوح مختلف، به‌ویژه در ماشین‌آلات و سیستم‌های مکانیکی استفاده می‌شوند. این مواد می‌توانند از انواع مختلفی شامل روغن‌ها، گریس‌ها، پلیمرها و حتی نانومواد تشکیل شوند. محصولات تولیدی صنعت روانکار در ایران شامل روغن‌پایه، فورفورال اکستراکت، اسلک‌واکس، گریس، پارافین، روغن‌موتور دیزلی و بنزینی، روغن‌های صنعتی، روغن دنده و ضدیخ است. اصلی‌ترین کاربرد استفاده از روانکارها در صنایع مختلف را می‌توان کاهش استهلاک و حفظ قطعات مکانیکی دستگاه‌ها دانست. صنعت روانکار، متشکل از چهار شرکت، با ارزشی بیش از 89همت است که علاوه بر تامین نیاز‌های داخلی، بخشی از درآمد‌های غیرنفتی کشور را تشکیل می‌دهد. قیمت‌گذاری روغن پایه در ایران تابعی از قیمت نفت‌کوره و نرخ ارز نیماست.
قدیمی‌ترین نماد در سایه قیمت‌گذاری
شرکت نفت پارس در تاریخ 15 آذرماه 1337 به صورت شرکت سهامی خاص تاسیس و در سال 1346 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شد. اصلی‌ترین محصول این واحد را می‌توان روغن پایه دانست. در سال 1402 تولیدات این شرکت نسبت به مدت مشابه سال قبل از آن 7درصد رشد داشت؛ اما نتوانست به میزان تولید خود در سال 1400 برسد و 82میلیون و 378هزار و 561کیلوگرم روغن پایه تولید کرد. صورت‌های مالی منتشرشده توسط نماد معاملاتی «شنفت» نشان می‌دهد که نرخ فروش این نماد در آخرین ماه سال گذشته نسبت به اسفندماه سال 1401، 25درصد کاهش یافته است، این در حالی است که در نیمه دوم سال گذشته نسبت به مدت مشابه سال 1401 تنها 3درصد افزایش پیدا کرده بود. با وجود افزایش 20درصدی نرخ فروش در فروردین‌ماه امسال در قیاس با اسفندماه سال گذشته، مقایسه فروش نقطه به نقطه فروردین‌ماه حاکی از کاهش 2درصدی است. شرکت نفت پارس رکورد‌‌‌دار افزایش درآمد در صنعت روانکار بوده است، به‌طوری که در سال گذشته نماد معاملاتی «شنفت» در تابلوی معاملاتی بورس، قله درآمد 112همتی را فتح کرد که در مقایسه با سال 1401 حدود 30درصد رشد نشان می‌دهد. بررسی آمار‌های حاشیه سود بیانگر این نکته است که جهش بهای تمام‌شده، حاشیه سود خالص را کاهش داده، به نحوی که در پایان سال گذشته این شرکت کاهش 8واحدی را تجربه کرده است.
شروع متفاوت «شرانل» در سال‌جاری
پس از واگذاری واحد‌های روغن‌سازی پالایشگاه‌های تهران و آبادان، شرکت نفت ایرانول در تاریخ 11آذرماه سال 1381 تاسیس و در بهمن‌ماه همان سال در فرابورس تهران عرضه شد. شرکت فوق با نماد معاملاتی «شرانل» در تابلوی معاملاتی فرابورس، عمکرد مناسبی در تولید نداشته است. مشاهدات حاکی از آن است که این شرکت در سال گذشته در مقایسه با سال قبل از آن شرایط مساعدی نداشت، به نحوی که در سال 1401 و پس از لمس سقف تاریخی خود در تولید، روندی کاهشی را طی کرد و پرونده سال گذشته را با 3درصد کاهش در تولید بست.
در شروع سال جدید اما «شرانل» با رشد 69درصدی در قیاس با فروردین سال گذشته و رشد 5درصدی نسبت به اسفندماه سال 1402، سیگنالی مثبت برای جبران سال گذشته به فعالان بازار ارسال کرد. رشد 14درصدی در درآمد‌های سال گذشته را می‌توان نکته امیدوار‌کننده این نماد در سال گذشته دانست. در انتهای سال گذشته شرکت نفت ایرانول 14.7همت درآمد را در صورت‌های مالی خود منتشر کرده که نسبت به سال قبل از آن 14درصد رشد داشته است. حاشیه سود ناخالص این شرکت اما بر میانگین 12ساله خود منطبق شد و داده‌های استخراج‌شده عددی در حدود 25درصد را نشان می‌دهد. برخی تحلیلگران بر این باورند که با توجه به ماهیت این صنعت، حاشیه سود ناخالص ثبت‌شده توسط این شرکت نشان‌دهنده عملکرد خوب این شرکت در کنترل هزینه‌هاست.
شروع ضعیف لیدر روانکارها
شرکت نفت سپاهان با نماد معاملاتی «شسپا» در تابلوی معاملاتی بورس، با ظرفیت اسمی بالغ بر 700هزارتن انواع محصولات روانکار، یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان در خاورمیانه است. این شرکت در سال جدید شروع خوبی نداشت. هرچند در اولین ماه از سال‌جاری نسبت به اسفندماه سال گذشته 10درصد رشد را در تولید به ثبت رسانده و به مرز تولید 61هزار و 144تن انواع روغن جامد، نیمه جامد و مایع رسیده است؛ اما آمار‌ها به ترتیب از کاهش 0.3درصدی و 17درصدی تولید فروردین‌ماه امسال نسبت به مدت مشابه سال‌های 1401 و 1400 حکایت دارد. در سال گذشته درآمد‌های این نماد جهش چشمگیری داشت و به 23همت درآمد مستقیم از فروش رسید. این شیب در نخستین ماه سال‌جاری شدت بیشتری گرفت، به نحوی که در فروردین ماه سال 1403 نسبت به نخستین ماه سال گذشته، 75درصد افزایش درآمد داشته است. با توجه به این روند و کاهش نسبی قیمت نفت که از نیمه فروردین‌ماه سال‌جاری آغاز شد، انتظار می‌رود «شسپا» در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری به روند رو به رشد خود ادامه دهد و حداقل به مرز میانگین ماهانه درآمد خود در سال گذشته (1.8همت) برسد.
تحریم مانع رشد درآمد نشد
شرکت نفت بهران با نماد «شبهرن» در تالار شیشه‌ای، یکی از شرکت‌های قدیمی صنعت روانکار در ایران است و با ارزشی در حدود 28همت باارزش‌ترین نماد فعال صنعت فوق در بازار سرمایه ایران به شمار می‌رود. آمار استخراج‌شده از صورت‌های مالی این شرکت حاکی از رشد تولید این شرکت در سال گذشته در مقایسه با سال 1401 است، به نحوی که در بازه زمانی مذکور 6درصد رشد در تولید انواع روغن (روغن موتور دیزلی، روغن موتور بنزینی، روغن پایه و روغن‌های صنعتی) داشته است. این نماد از تولید سالانه بیش از 342هزار لیتری در سال 1401 به بیش از 363هزار لیتر انواع روغن رسیده است. «شبهرن» در شروع سال جدید اما در مقایسه با اسفندماه سال گذشته رشد 24درصدی داشته است. در بخش نرخ فروش اما برخلاف دیگر بازیگران این صنعت شرکت نفت بهران با افزایش 18درصدی نرخ فروش نقطه به نقطه ماهانه در آخرین ماه از سال گذشته در مقایسه با اسفند 1401 مواجه شد. آمار‌ها بیانگر این نکته است که در نیمه دوم سال 1402 بیش از 20درصد افزایش نرخ فروش در قیاس با سال قبل از آن در شرکت نفت بهران رخ داده است.
با وجود تحریم مستقیم این شرکت در 18نوامبر سال 2022 میلادی توسط سازمان خزانه‌داری آمریکا که می‌توانست عامل کاهش درآمد‌های این شرکت باشد، این شرکت توانست در بخش درآمد سالانه، پس از نماد معاملاتی «شسپا»، در رتبه دوم قرار گیرد. 30درصد سهم این نماد از درآمد‌های صنعت به این معنی است که این شرکت در سال گذشته حدود 21.5همت درآمد مستقیم از فروش را در دفاتر مالی خود به ثبت رسانده است.
نگاهی به آینده
روند تولیدات این صنعت در شروع سال همواره کمتر از اسفندماه بوده و در سال‌های گذشته این فاصله در اردیبهشت‌ماه جبران شده است. پس با توجه به این روند تاریخی می‌توان انتظار افزایش تولید در اردیبهشت‌ماه سال‌جاری را داشت. در بخش نرخ فروش نیز با توجه به قیمت‌گذاری ریالی روغن‌موتور توسط سازمان حمایت از مصرف‌کننده و طبق تجربه سال قبل می‌توان انتظار داشت که در اواخر بهار قیمت محصولات داخلی این صنعت افزایش یابد و سودآوری این صنعت را تحت‌تاثیر قرار دهد. نرخ دلار نیما اما به دلیل تاثیر دوجانبه در بهای تمام‌شده این صنعت و درآمد‌های صادراتی شرکت‌ها باید بیش از نرخ محصولات داخلی مورد توجه قرار گیرد. هرچند تجربه تاریخی نشان می‌دهد کشش پایین محصولات روانکار این اجازه را به فعالان خود می‌دهد که هزینه‌ها را به مصرف‌کننده منتقل کنند و در بلندمدت سودآور باقی بمانند.
