اثر کرونا بر نبض گردشگری کمرنگ شد؛ بحران اقلیمی آمد
تهدید جدید توریسم جهان
«تغییرات اقلیمی» بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالش و بحران پیش روی جهان است. سطح هشدار از سال ۲۰۲۱ به حداکثر رسیده و سیلاب‌‌‌هایی که از این سال در سراسر جهان در حال وقوع است گواه شروع این بحران بزرگ است. در سال‌های اخیر شاهد بارش‌‌‌های شدیدتری در سراسر جهان بوده‌‌‌ایم. توفان‌‌‌های بزرگ، که اغلب با میزان بارندگی بسیار بالا همراه است در مسیر رودخانه‌‌‌های بزرگ و کوچک قرار می‌گیرد و باعث سیلهای ویرانگر می‌شود. اگرچه سیل قبلا هم در سراسر جهان اتفاق افتاده است، اما فراوانی و بزرگی آنها در حال افزایش است. بر اساس اعلام برنامه محیط‌زیست سازمان ملل متحد (UNEP)، «احتمال وقوع سیل به دلیل تغییرات الگویی آب و هوایی در جهان بیشتر است. تغییر در پوشش زمین مانند حذف پوشش گیاهی و تغییرات آب و هوایی خطر سیل را افزایش می‌دهد. در حالی که ایجاد ارتباط مستقیم بین یک رویداد شدید و تغییرات آب و هوایی دشوار است، اما واضح است که باید برای رویارویی با رویدادهای بدتر و مکرر به دلیل تغییرات آب و هوایی آماده بود.»
کشورهای توسعه‌یافته اقدامات ساختاری کاهش اثرات مخرب سیل مانند حوضچه‌‌‌های مهار آب یا سدهای جلوگیری از سیل را برای چند دهه اجرا کرده‌‌‌اند و سرمایه‌گذاری زیادی در زیرساخت‌‌‌های هشدار سیل انجام داده‌‌‌اند. با این حال، همان‌طور که رویدادهای سیل شدید در کلرادو در سال ۲۰۱۳، در انگلستان در سال ۲۰۱۹، در بلژیک، آلمان و چین در سال ۲۰۲۱ نشان می‌دهد، حتی کشورهای توسعه‌یافته نیز همچنان با مشکلات مربوط به هشدار و محافظت از جمعیت خود مواجه هستند.
غرب و شمال غرب اروپا در جولای ۲۰۲۱ (تیر ۱۴۰۰)، شاهد یک جبهه توفانی بزرگ بود که منجر به ثبت رکورد باران در کشورهای آلمان، بلژیک، لوکزامبورگ، سوئیس، فرانسه و هلند شد که در بعضی از مناطق این بارش‌‌‌ها طی صد سال گذشته بی‌‌‌سابقه بود. در برخی مناطق غرب اروپا حجم دو ماه بارندگی در دو روز صورت گرفت که این موضوع منجر به طغیان رودخانه‌‌‌ها و جاری شدن سیل در این مناطق شد. بر اثر این حادثه صدها نفر زخمی، مفقود یا کشته شدند. این در حالی است که متخصصان پیش‌تر هشدار داده بودند تغییرات اقلیمی منجر به بارش‌‌‌های سیل‌‌‌آسا و ویرانگر خواهد شد. نیویورک‌تایمز در تفسیر خود از سیلی که در اروپا اتفاق افتاد این‌گونه نوشت: «سیلی اینچنین که بیش از یکصد کشته برجای گذاشته است، هرگز طی یک‌هزار سال گذشته دیده نشده و این نشانه‌‌‌ای محرز از تغییرات آب وهوایی روی زمین است.»
بارندگی‌‌‌های طولانی و ناگهانی در شبه قاره هند که کشورهای هند، بنگلادش، پاکستان و افغانستان را طی چند ماه اخیر با سیلهای گسترده با تلفات بالا همراه کرد و همچنین خطرات آب و هوایی در آفریقا کشورهای نیجر، نیجریه و سودان را با بارش‌‌‌های شدید مواجه کرد، بیش از گذشته جهان را به اثرات تغییر اقلیمی و شروع بحران نزدیک کرده است. تعداد رویدادهایی نظیر آنچه گفته شد در حال افزایش است. از سال گذشته، مناطق غربی ایالات متحده و کانادا موج گرمای تاریخی را تجربه کردند که در نتیجه آن حداکثر دما در یک دهکده کانادایی در بریتیش کلمبیا به ۵۰ درجه سانتیگراد نیز رسید. همچنین گروهی از محققان از سازمان جهانی آب و هوا اعلام کردند موج گرمای ایجاد شده بدون تغییر آب و هوایی ناشی از دخالت انسان غیر‌ممکن بوده است. پژوهش علمی دیگری که توسط این سازمان در این هفته منتشر شد و در طول یک دوره۹ ساله در حال انجام بوده نشان می‌دهد قسمت شرقی جنگل‌‌‌های آمازون به دلیل سطح قابل توجه جنگل‌‌‌زدایی که در طول چهار دهه گذشته رخ داده است، به جای مخزن دریافت کربن به یک منبع تولید کربن تبدیل شده است.
تغییر اقلیمی و گردشگری
باید به این نکته توجه داشت که تغییر اقلیمی تاثیر مستقیمی بر صنعت گردشگری دارد. زیرا گردشگری باتوجه به ماهیت انعطاف‌‌‌پذیر خود، نسبت به هر بحرانی واکنش نشان می‌دهد و عمدتا همیشه جزو اولین بخش‌‌‌های آسیب‌‌‌پذیر قرار می‌گیرد که مانند بحران کرونا، حتی بیشترین آسیب‌‌‌ها را متحمل می‌شود. علاوه بر این گردشگری تاثیر مستقیمی بر تغییرات اقلیمی داشته و خواهد داشت. در کنار تمامی آسیب‌‌‌های بعضا غیرقابل جبرانی که صنایع جهان و بشر بر محیط‌زیست و سیاره وارد کرده‌‌‌اند، گردشگری نیز نقش مهمی در این آسیب‌‌‌ها داشته و منجر به تخریب بسیاری از منابع طبیعی و افزایش گازهای کربن در جهان شده است. همه‌گیری کرونا، فرصتی را برای صنعت گردشگری به‌‌‌وجود آورد تا عواقب رفتارهای خود و تاثیر آن بر سیاره را مورد بازبینی قرار دهد و به دنبال تغییر سبک گردشگری پیش برود و این صنعت را به سمت گردشگری سبز پیش ببرد. ساخت هواپیماهای با کربن خنثی، گردشگری بدون پلاستیک، گسترش رستوران‌‌‌ها و هتل‌‌‌های گیاهخواری و بسیاری از اقدامات مهم دیگر همگی در راستای نجات سیاره و جلوگیری از تخریب‌‌‌های غیرقابل کنترل ناشی از تغییرات اقلیمی تحقق یافته است.
همچنین سازمان جهانی گردشگری با سازمان برنامه محیط‌زیست سازمان ملل توافقاتی در جهت گردشگری سبز انجام داده‌‌‌اند. صنعت گردشگری تعهدات مهمی برای تغییر رفتار تجاری و ترویج اقتصاد دایره‌‌‌ای و سرمایه‌گذاری در مصرف و تولید پایدار در جهت حفاظت از طبیعت برعهده دارد.
نقدهایی بر سیل ایران
وقوع باران‌‌‌های ناگهانی و شدید در ایران هم می‌تواند نشاندهنده تاثیر مستقیم از تغییر اقلیمی باشد که مانند جهان متاسفانه با تلفات جانی و مالی بسیاری همراه است. اما چند نکته مهم در مقایسه سیلاب‌‌‌های ایران و جهان وجود دارد. نخست اینکه باران‌‌‌های شدیدی که در کشورهای اروپایی به سیل تبدیل شد به‌‌‌صورت طولانی و متداوم طی دو روز اتفاق افتاد، از همین رو با وجود زیرساخت‌‌‌ها و سیستم‌های هشدار قوی، سیل همراه با تلفات بود. این در حالی است که سیل در استهبان تنها با بارش ۲۸ دقیقه‌‌‌ای اتفاق افتاد که این امر نشاندهنده نداشتن حتی کمترین زیرساخت‌‌‌ها برای کاهش سیل‌‌‌گرفتگی و اثرات پس از آن است.
موضوع مهم دیگری که باید به آن توجه داشت اینکه، در بسیاری از کشورها، به‌‌‌منظور اطلاع به‌‌‌موقع از وضعیت سیل و هشدار به جامعه از حسگرهای بسیار قوی و مدرنی استفاده می‌کنند و اقدامات گسترده‌‌‌ای در جهت جلوگیری از سیل یا کاهش اثرات آن بر محیط صورت گرفته است. در ایران این سیستم‌های مدرن در شهری همچون تهران مورد استفاده قرار گرفته و همین امر، مانع از وقوع سیل در شهر تهران تاکنون شده است. در حالی که امامزاده داوود که بخشی از استان تهران به‌‌‌شمار می‌رود و فاصله یک ساعتی با تهران دارد با یک بارش نه چندان طولانی اما شدید با سیل بزرگ و تلفات زیادی همراه شد که این نشاندهنده عدم‌آمادگی برای وقوع بحران در این منطقه و نداشتن زیرساخت‌‌‌های لازم است. این موضوع نشاندهنده قطبی شدن مرکز و نادیده گرفتن پیرامون است. مناطق گردشگرپذیر اطراف تهران که عمدتا پذیرای گردشگران زیادی در آخر هفته‌‌‌هاست، از حداقل زیرساخت‌‌‌های گردشگری و سیستم‌های هشدار محروم است. تجهیزات پیشرفته در تهران و سیل‌‌‌گیرهایی در استان فارس نشان می‌دهد که ایران ظرفیت داشتن و ساختن مقابله با حوادث طبیعی همچون سیل را دارد، اما در این زمینه اقداماتی جدی صورت نگرفته است.
نکته سوم دیگر، نبود آموزش کافی نه تنها برای مردم برای هشدارهای مربوط به سیل و پس از آن، بلکه حتی نیروهای امداد و نجات و مسوولان کشوری است که هنوز نحوه برخورد و چگونگی اطلاع‌‌‌رسانی را آموزش ندیده‌‌‌اند و این امر منجر به تشدید بحران‌ها می‌شود. آموزش مهم‌ترین اصل است و ما نیاز داریم در این حوزه بیشتر کار شود. با توجه به تغییرات اقلیمی به نظر می‌‌‌آید در همه جهان شاهد بحران و حوادث بیشتری خواهیم بود؛ بنابراین باید در این حوزه از همه ارگان‌های دولتی و تشکل‌های مردم نهاد بهره گرفته شود؛ وزارت آموزش و پرورش و وزارت آموزش عالی و دیگر سازمان‌های فرهنگی می‌توانند در امر آموزش‌‌‌های امدادی کمک فراوانی کنند. مردم باید الزام تاب‌آوری در بحران را فرا بگیرند. عوامل هشدار مرتبط با اوضاع جوی را به صورت عمومی و منطقه‌‌‌ای اعلام می‌کنند و نقطه‌‌‌ای اعلام نمی‌‌‌کنند؛ این سبب می‌شود باور‌پذیری سخت شود.
