سفرنامه خبرنگار «دنیای اقتصاد» از «روستای تمام‌عیار» در کوهستان زاگرس؛ «خویه» چه ویژگی‌هایی دارد؟
مسافرت به خانه بدون اینترنت
دهه‌ها قبل «خویه» ناشناخته نبود، عشایر در مسیر کوچ خود به این روستا می‌‌‌رسیدند و از هفت آسیاب سنگی آن، آرد مورد نیاز و سایر مایحتاج خود را تهیه می‌‌‌کردند. آن وقت‌‌‌ها کمتر کسی «کوهرنگ» را می‌‌‌شناخت در عوض «خویه» برای خود بیابرویی داشت، کوچ که کمرنگ شد، شهرت خویه نیز کم‌کم رنگ باخت و این روستای زیبا به واسطه سختی مسیر دسترسی در حاشیه قرار گرفت. تنها معدود تورهایی که به شکل تخصصی روی عشایر کار می‌‌‌کردند در این سال‌ها سراغ خویه رفته و ارتباط خوبی هم با اهالی شکل داده‌اند. رفتن به «خویه» مترادف با رفتن به منطقه‌‌‌ای است که در آن از تعلقات شهری دور می‌‌‌شوید؛ نه اینترنت دارید، نه شبکه‌‌‌های اجتماعی و نه اخباری که لحظه به لحظه به‌روز می‌شود. البته در روستا تلویزیون و رادیو در دسترسند، اما حالا که دور خبر را خط کشیده‌‌‌اید می‌توانید در زمان حضورتان در روستا سراغ این دو گزینه هم نروید و در «خویه» تنها و تنها با محلیها وقت بگذرانید.
در مراوده با آنهاست که متوجه می‌‌‌شوید سنت فرشبافی همچنان در روستا زنده است و زنان به کار بافندگی مشغولند، محلیها همچنین از کاهش جمعیت روستا به شما می‌‌‌گویند گرچه عددی به شما نمی‌‌‌دهند. برای برآورد این کاهش در پایان سفر و پس از خروج از روستا در شهر یا هر جایی که آنتن دارد، در اینترنت جست‌وجویی کوتاه و مختصر انجام دهید. داده‌‌‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد درسال ۱۳۸۵ جمعیت روستا ۸۵۵ نفر بوده، در حالی که در سال ۱۳۹۰ جمعیت روستا به ۷۶۷ نفر کاهش یافته است. اغلب جوان‌‌‌ها با انگیزه یافتن شغل از روستا رفته و در شهرهای اطراف ساکن شده‌‌‌اند. کاهش جمعیت جوان به حدی بوده که در سال‌جاری به گفته یکی از اهالی تنها یک دانش‌آموز سال اول ابتدایی در روستا وجود دارد، دختربچه‌‌‌ای به نام ساجده!
روستای سنگی با سقف‌های کاهگلی
در «خویه» برخلاف بسیاری از روستاهایی که دسترسی آسان به آنها باعث ورود انواع و اقسام مصالح و تجهیزات ساختمانی شده، خبری از ساخت‌وساز با انواع سنگ مرمر و... نیست. بافت روستا کاملا حفظ شده و از مصالحی در ساخت خانهها استفاده شده که در همان منطقه وجود دارد؛ سقف خانهها چوبی است و در نهایت از گچ برای سفید کردن فضای داخلی استفاده کرده‌‌‌اند. در خویه پشت‌بام همه خانهها کاهگلی است و سنگ استوانه‌‌‌ای بالای همه آنها به چشم می‌‌‌خورد. با بارش باران زیاد مردان روستا با غلتاندن سنگ استوانه‌‌‌ای بام کاهگلی را استحکام می‌‌‌بخشند تا باعث ریزش سقف نشود. در خویه همچنین اتصال به شبکه گاز وجود ندارد و اهالی از نفت برای گرمایش استفاده میکنند، همین موضوع سبب شده منظر روستا کمتر دچار دستکاری شود.
خانه اهالی «خویه» نیاز به قفل ندارد، اگر قفلی هم زده می‌شود به گونه‌‌‌ای است که نیاز به کلید نداشته باشد، آنها قفل را نمی‌‌‌بندند بلکه تنها از آن برای بسته شدن در استفاده میکنند، همین موضوع باعث می‌شود نگرانی از بابت گم شدن کلید دغدغه‌‌‌ای برای ساکنان نباشد، آنها همدیگر را می‌‌‌شناسند و همین اعتماد جمعی ضریب امنیت در روستا را بالا برده است.
کمی از روستا که پایین‌‌‌تر و به سمت دره بروید، زمین‌‌‌های کشاورزی و باغات را می‌بینید. زردآلو و سیب جزو میوه‌‌‌هایی است که در این باغ‌‌‌ها به عمل می‌‌‌آید و در زمین کشاورزی نیز گوجه، فلفل دلمه‌ای و... توسط زنان کشت می‌شود. عدس از دیگر محصولات اصلی در «خویه» است که باعث شده انواع و اقسام غذاها را با آن تهیه کنند. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در این روستا می‌توان غذاهای وگان با عدس را تجربه کرد. از این رو اگر وگان هستید و قصد سفر به استان چهارمحال و بختیاری و روستاهایی نظیر «خویه» را دارید نگران نباشید، اگر گیاهخوار باشید گزینه‌‌‌های غذایی برای شما فراوان‌‌‌تر می‌شود، انواع و اقسام غذاهایی که با لبنیات تهیه می‌‌‌شوند در سفره غذایی اهالی جای دارد.
چنانچه مسیر آب کشاورزی را ادامه دهید به رودخانه می‌‌‌رسید. ساعتی در مسیر رودخانه که جلو بروید به صخره‌‌‌ای می‌‌‌رسید که پشت آن آبشار خویه قرار دارد. آبشار جزو جاذبه‌‌‌های روستاست و اهالی به گردشگران توصیه میکنند که حتما آن را از نزدیک ببینند. اگر با آب سرد مشکل دارید و برایتان غیرقابل تحمل است دقایقی در آن قدم بردارید، بهتر است مسیر طولانی و با سربالایی زیاد که از روستا به سمت آبشار می‌‌‌رود را طی کنید. اما اگر ترجیح شما لذت بردن از زیبایی‌‌‌های رودخانه و رفت و برگشت از دو مسیر متفاوت است، می‌توانید برای مسیر رفت از سمت رودخانه حرکت کنید که با شیب اندکی به آبشار می‌رسد و در برگشت پس از یک سربالایی به سمت روستا بروید.
اگر اهل صنایع دستی هستید، خویه برای شما روستایی جذاب است. همچنان سنت فرشبافی با نقشه‌های ذهنی در روستا رواج دارد و زنان به این کار مشغولند. به علاوه در این سال‌ها با رشد کم‌‌‌شتاب گردشگری در روستا بافت گلیم در ابعاد مختلف در کنار کیف و سایر صنایع دستی گلیمی رواج یافته است. در کنار صنایع دستی اقسام محصولات مانند گردو، کره، کشک و... در روستا توسط اهالی به گردشگران عرضه می‌شود، محصولاتی که غل و غشی در آنها نیست و گردشگران با خیال راحت آنها را تهیه کرده و به عنوان سوغات می‌‌‌برند.
باید و نبایدهای سفر به خویه
اگر با خواندن این گزارش مشتاق دیدن «خویه» شده‌‌‌اید چند نکته را در نظر بگیرید؛ پیشنهاد ما این است که با تورهایی به خویه سفر کنید که به شکل مسوولانه، سفر را تدارک دیده‌‌‌اند. این تورها فارغ از آنکه به مسیر کوهستانی و سخت روستا آشنا هستند و زیر و بم آن را می‌‌‌شناسند، به واسطه شناختی که از اهالی دارند تجربه متفاوتی را برای شما رقم می‌‌‌زنند، این موضوع سبب می‌شود رابطه‌‌‌ای بلندمدت با اهالی شکل گرفته و توریسم در مسیری درست و پایدار توسعه یابد. در بازدید از روستا به آداب و رسوم اهالی احترام بگذارید، هنگام عکس گرفتن به‌ویژه زنان از آنها اجازه بگیرید (معمولا آنها این اجازه را به شما می‌‌‌دهند اما گرفتن اجازه باعث می‌شود سوءتفاهمی شکل نگیرد)، اگر نیاز به دارو دارید حتما آن را با خود همراه داشته باشید زیرا در روستا داروخانه‌‌‌ای وجود ندارد و دسترسی به روستاهای دیگر هم به آسانی ممکن نیست، چنانچه قصد خرید سوغات و محصولات دارید پول نقد به اندازه کافی به همراه داشته باشید در روستا اینترنت برای کارت به کارت کردن نیست، از سوی دیگر دستگاه خودپرداز هم در روستا وجود ندارد که با آن کارتان را راه بیندازید، در زمان بارندگی به هیچ عنوان به سمت روستا نروید؛ زیرا در مسیر گرفتار و با مشکلات عدیده مواجه می‌‌‌شوید. با توجه به اینکه در روستا اقامتگاهی وجود ندارد همچنان که گفته شد بهتر است با تورهایی به این منطقه سفر کنید که ارتباط خوبی با اهالی دارند و باعث می‌‌‌شوند محلیها پذیرای شما در خانه‌‌‌هایشان باشند.
