«دنیای‌اقتصاد» از آیین‌های عزاداری ماه محرم در مناطق مختلف ایران گزارش می‌دهد
سه مقصد سفرهایی عاشورایی
تبریز از جمله شهرهایی است که آیین‌های عاشورایی در آن در دهه ابتدایی محرم با شکوه فراوان برگزار می‌شود. در این شهر چند آیین عزاداری مهم داریم؛ شاه‌حسین‌گویان (شاه حسین، وای حسین)، شبیه‌خوانی و مراسم «شمع پای لاماخ» (توزیع شمع). به علاوه بازار تبریز که در میراث جهانی یونسکو ثبت شده محلی برای برگزاری مراسمهای عاشورایی است. در تیمچه لر که به تیمچه «حاج شیخ» معروف است از روز اول تا سیزدهم این ماه مراسم روضه‌خوانی برگزار می‌شود. مراسمی که بازاری‌ها ادعا می‌کنند لااقل ۱۵۰ سال قدمت دارد. در این روضه‌خوانی که با زبان ترکی و فارسی انجام می‌شود عزاداران بر سینه و زانوی خود میزنند. در پایان و ابتدای گروه در گذشته چراغ زنبوری روشن می‌کردند، اما در این سال‌ها ژنراتور جایگزین شده و باعث روشنایی صف شرکت‌کنندگان در مراسم می‌شود. در این ماه همچنین زنان اقسام مرثیه‌‌‌ها را در مراسم‌ها می‌خوانند و سفره‌هایی هم پهن می‌کنند.
اوج مراسمهای دینی در تبریز «شاه‌حسین‌گویان» است، این مراسم از چند روز مانده به محرم در این شهر شروع شده و تا ظهر عاشورا ادامه دارد. کسانی که به تبریز سفر می‌کنند اگر به محله‌های قدیمی این شهر سری بزنند در خیابان‌‌‌ها چوب‌هایی را که برای این مراسم استفاده می‌شود، می‌بینند. با فرارسیدن شب عزاداران دو صف مجزا میشوند و در دست‌شان چوب‌دستی به نماد شمشیر در دست می‌گیرند و دست چپ را در کمر نفر دوم حلقه می‌کنند. همزمان که این صف‌ها در حال حرکت است نوحه‌خوانی شده و عزاداران به شکل مشخصی پاها را حرکت داده و در نوحه‌خوانی شرکت می‌کنند.
این مراسم منحصر به شمال غرب ایران است و در جای دیگری نمی‌توانید آن را ببینید. برای دیدن این مراسم در تبریز یکی از محله‌ها، محله «امیرخیز» است؛ محله‌ای که خانه ستارخان، یکی از شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر ایران، در آن واقع شده است. مراسم مشعل‌گردانی(پولکه) از دیگر مراسمهای متفاوت است که در شهرستان عجب‌شیر برگزار می‌شود. پولکه‌‌‌ها همان توپ‌های آتشین هستند که با پارچه ساخته شده‌اند. آنها را پس از نفت‌اندود کردن آتش میزنند و در شب تاسوعا و عاشورا در تاریکی شب چرخانده میشوند. آنها نمادی از ۷۲ شهید کربلا هستند. توزیع شمع هم مراسم دیگری است که در ایام محرم و دهه اول در آذربایجان شرقی برگزار می‌شود. بر اساس باورهای عمومی روشن کردن شمع در غروب روز تاسوعا به برآورده شدن حاجت عزاداران کمک می‌کند.
شمع‌گردانی در اردبیل
اردبیل هم حال و هوای خاص خود را در محرم دارد. در اولین دهه این ماه، عزاداران هر شب از مسجد یک محله به سمت مساجد دیگر می‌روند و با هم عزاداری می‌کنند، در زمان حرکت آنها نشان و بیرق خاص خود را هم دارند. فراتر از حرکت از مساجد از دوم تا هشتم محرم هم محلات این شهر به سمت بازار رفته و در این منطقه عزاداری می‌کنند، در این بازه زمانی بازاریان به پذیرایی از آنها مشغول میشوند. در بازار اردبیل عزاداری در محله «اونچی میدان» شروع می‌شود و بعدتر محله‌های دیگر یعنی سرچشمه، عالی‌قاپو، پیرعبدالملک، اوچدکان و طوی به بازار می‌آیند. آیین شمع‌گردانی مشابه تبریز در اردبیل نیز اجرا می‌شود. این مراسم از صبح تاسوعا در این شهر شروع شده و تا غروب ادامه دارد. در این روز همچنین شاهد اجتماع بزرگ عزاداران در میدان عالی‌قاپوی اردبیل هستیم. در روز عاشورا نیز خیابان‌های اردبیل شاهد انبوه مردم است و شامگاه این روز مراسم شام غریبان برگزار می‌شود.
اعلان عزاداری با افراشتن پرچم سیاه
مردم ارومیه هم هر ساله در ایام محرم آیین‌های عاشورایی خود را دارند. در این شهر مراسمهایی مانند تشت‌گذاری، زنجیرزنی و... را داریم. اولین روز این ماه با مراسم اعلان عزا شروع می‌شود، بدین‌گونه که شهرداری پرچم سیاهی را با حضور مردم و مسوولان بالا می‌برد. در این روز و روزهای بعدتر مراسمهایی نظیر «شاه‌‌‌حسین و وای حسین‌گویان» یا همان «شاخسی» «واخسی» برگزار می‌شود. در ارومیه سنت زنجیرزنی هم رواج زیادی دارد. از همان روز اول و دوم دسته‌هایی از مردان در دو ردیف می‌ایستند. آنها اغلب پیراهن سیاه پوشیده و دستمال سیاهی به نام «باش قره‌سی» بر سر می‌بندند. آنها حین زدن زنجیر، پاهای خود را به شکل خاصی حرکت می‌دهند. در روز نهم و دهم محرم اوج زنجیرزنی‌ها در ارومیه است. به علاوه در این شهر «شبیه‌خوانی» را داریم که یکی از مهم‌ترین کانون‌های آن مسجد مهدی القدم است. از جمله نذری‌های ارومیه در این روز احسان چای، شربت و آش‌های محلی، ساری شیله (شله‌زرد که در سال‌های اخیر معمول شده) است. مراسم شام غریبان نیز در همین شب برگزار شده و عزاداران شمع به دست در اطراف مساجد گرد هم می‌آیند.
