مدیرعامل هلدینگ تخصصی نیرو قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص)
مدیریت منابع آب؛ نیاز ضروری امروز جامعه ایران
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) نیز با درک اهمیت عرصه آب و با توجه به بند ۴۰ سیاست‌های کلی نظام و نیز سیاست‌های اقتصاد مقاومتی مبنی بر توجه به ارزش اقتصادی، امنیتی، سیاسی و زیست‌محیطی آب در استحصال، عرضه، نگهداری و مصرف آن، عنایت ویژه‌ای به این عرصه داشت و در چهار حوزه اصلی سدسازی، کانال‌ها و شبکه‌های آبیاری و زهکشی، خطوط انتقال آب و تونل انتقال آب به این مهم پرداخت.
برای بیان بخشی از دستاوردهای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در این حوزه راهبردی، مصاحبه‌ای با مهندس محمد رستمی مدیرعامل هلدینگ تخصصی نیروی قرارگاه انجام شد تا مهمترین اقدامات این مجموعه را در حوزه سد و بند انحراف، کانال و شبکه‌های آبیاری و زهکشی از زبان او بشنویم.
جناب مهندس رستمی، امروز قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به یک پیمانکار شناخته‌شده در حوزه سدسازی تبدیل شده است. لطفاً بفرمایید در این زمینه چه تعداد سد در کارنامه کاری قرارگاه وجود دارد؟
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به عنوان یکی از پیمانکاران وزارت نیرو، در حوزه سدسازی کارنامه پرافتخاری از خود برجای گذاشته و توانسته به یکی از سدسازان بزرگ منطقه تبدیل شود و کشور را در این حوزه خوکفا سازد. ساخت ۶۲ سد خاتمه‌یافته و در دست اجرا با حجمی بالغ بر ۲۷ میلیارد مترمکعب ذخیره آب، حکایت از موفقیت قرارگاه در این حوزه دارد. اهمیت این احجام هنگامی مشخص می‌شود که بدانیم ذخیره‌سازی کل سدهای کشور حجمی بالغ بر ۴۹ میلیارد مترمکعب می‌باشد که از این مقدار در حدود ۲۷ میلیارد مترمکعب یعنی بیش از ۵۰ درصد کل حجم مخازن توسط قرارگاه احداث شده و یا در دست ساخت می‌باشد.
از مهمترین پروژه‌های خاتمه‌یافته و در دست اجرای قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) می‌توان به این موارد اشاره کرد:
سد عظیم کرخه به ظرفیت مخزن ۷.۳ میلیارد متر مکعب
سد و نیروگاه گتوند به ظرفیت مخزن ۴.۵ میلیارد متر مکعب
سد و نیروگاه رودبار لرستان، سد و نیروگاه سردشت، سد هایقر، سد مخزنی بافت، سد مخزنی دریک، سد مخزنی آغ‌چای، سد مخزنی نرماب، سد مشمپا، سد ایوشان، سد صفا، سد سبلان، سد حسنلو، سد زابل، سد زولا، سد سهند، سد سیرجان و...
در زمینه اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای و مشکلات بین‌استانی که در شرایط کنونی در کشور وجود دارد قرارگاه چه نقشی دارد؟
باتوجه به عدم توازن بارش‌ها در اقلیم کشور، انتقال بین‌حوضه‌ای آب یکی از راهکارهای ایجاد این توازن است که از سوی وزارت نیرو دنبال می‌شود و در این راستا برخی طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای در کشور اجرا شده و در حال بهره‌برداری می‌باشد. مطابق ماده ۲۱ قانون توزیع عادلانه آب، تخصیص و اجازه بهره‌برداری از منابع عمومی آب در کشور به عهده وزارت نیرو است و تمام طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای علاوه بر اخذ مجوزهای ارزیابی زیست‌محیطی و تخصیص آب، ملزم به اخذ مجوز شورای عالی آب کشور شده‌اند. قرارگاه نیز پیمانکار دولت و وزارت نیرو است و تا طی شدن تمام این مراحل و در رأس آن رفع مشکلات اجتماعی و رعایت حقوق ذی‌نفعان، هیچ اقدامی انجام نخواهد شد.
انجام طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای نیازمند طرح جامعی است که ملاحظات متعددی نظیر شرایط زیست‌محیطی، اجتماعی، رعایت عدالت در مبدأ و مقصد و... را می‌طلبد و وزارت نیرو متولی آن است. در خصوص طرح‌های انتقال آب از حوضه زاینده‌رود و کارون بزرگ که استان‌های خوزستان، چهارمحال و بختیاری، کهگیلویه و بویراحمد، اصفهان، کرمان و یزد را تحت تأثیر قرار می‌دهد وزارت نیرو مطالعات جامع و کاملی انجام داده و در چندین مرحله آن را بروزرسانی کرده است.
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) بنا بر رسالت مردم‌داری خود این اطمینان را به مردم شریف استان‌های مورد نظر می‌دهد که اجرای طرح‌های انتقال آب بین‌حوضه‌ای که به عهده این نهاد گذاشته می‌شود در شرایطی عملیاتی می‌گردد که مجوزهای لازم زیست‌محیطی، اجتماعی و تخصیصی آن توسط مجموعه‌های ذیربط صادر شده باشد و تبعات آن به حداقل رسیده باشد. در واقع اگر مردم هر استانی نسبت به طرح‌های انتقال آب آن استان رضایت نداشته باشند قرارگاه از قبول پروژه امتناع می‌کند.
اجرای این سدهای عظیم در سراسر کشور به جز بحث مهار سیلاب‌های نابهنگام چه اهمیت و دستاورد دیگری دارند؟
بله. ما در سیلاب ویرانگر فروردین سال ۹۸ شاهد بودیم که وجود سدهای کرخه، گتوند و دیگر سدهای کشور توانست حجم بالایی از سیلاب‌ها را مهار کند به گونه‌ای که به زعم کارشناسان، اگر این سدها در کشور وجود نداشت، حجم ویرانی‌ها و خسارات مالی و جانی به چندین برابر وضع موجود می‌رسید.
علاوه بر این، وجود این سدها توانسته در زمینه رونق کشاورزی در کشور و افزایش ظرفیت زیر کشت، کمک شایانی به کشاورزان کند. همچنین اشتغال‌زایی و کاهش میزان بیکاری و جلوگیری از مهاجرت به کلان‌شهرها و امکان مهاجرت معکوس به منطقه با توجه به فراهم شدن بسترهای مناسب از دیگر دستاوردهای وجود این سدهاست. امکان احداث صنایع تبدیلی، بهبود شرایط زیست‌محیطی، آبرسانی به منظور مصارف خانگی، کشاورزی و صنعتی و در نهایت ایجاد امنیت پایدار در کشور از دستاوردهای اجرای پروژه‌های این حوزه است.
قرارگاه در زمینه احداث کانال‌ها و شبکه‌های آبیاری چه اقداماتی انجام داده است؟
توسعه شبکه آبیاری و زهکشی و همچنین احداث کانال، فعالیتی در جهت رونق کشاورزی و گامی در راستای خودکفایی در این عرصه است. قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با اجرای ده‌ها پروژة بزرگ و عظیم کانال و شبکة آبیاری و زهکشی به وسعت بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر توانایی‌های خود را در این زمینه به منصة ظهور گذاشته است.
شبکه آبیاری و زهکشی دشت قره ضیاءالدین، اجرای کانال اصلی انتقال آب سد گاران به مریوان، شبکه آبیاری و زهکشی دویرج و بازسازی سد انحرافی، شبکه‌های آبیاری و زهکشی استان‌های کرمانشاه و ایلام و کانال انتقال آب چالوس از جمله پروژه‌های قرارگاه در این زمینه است.
اجرای پروژه بزرگ زهکشی ۸۰ هزار هکتار از اراضی استان گلستان (حوضه گرگان‌رود و قره‌سو) از مهمترین پروژه‌های در دست‌اجرای قرارگاه است. اجرای سامانه زهکشی در این اراضی که با همکاری وزارت جهاد کشاورزی انجام می‌شود علاوه بر کاهش سطح ماندابی و شوری اراضی، زمینه تفکیک، ذخیره‌سازی و بهره‌برداری حدود ۲۵ میلیون مترمکعب از آب باران این منطقه را فراهم می‌کند و این در حالی است که قبلاً این میزان از آب باران، از طریق نفوذ به آب‌های زیرزمینی از دسترس خارج می‌شد.
با توجه به مشکل کمبود آب در سطح کشور و اهمیت خطوط انتقال آب، قرارگاه در این زمینه چه اقداماتی انجام داده است؟
قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) با بیش از سی سال فعالیت در عرصة سازندگی کشور، طراحی و اجرای بیش از ۷۴۰۰ کیلومتر خط انتقال آب را در ۲۰ استان کشور طبق استانداردهای فنی به اتمام رسانده است
مهمترین پروژه‌های خاتمه‌یافته و در دست اجرای قرارگاه در این حوزه عبارتند از:
خط انتقال آبرسانی غدیر (۲۶ شهر و ۱۶۰۸ روستای استان خوزستان) به طول ۹۰۰ کیلومتر
خط انتقال آب یزد به طول ۴۵۵ کیلومتر
خط انتقال آب زابل به زاهدان به طول ۱۹۲ کیلومتر
خط انتقال آب شهر مقدس قم به طول ۲۰۰ کیلومتر
خط انتقال آب تبریز به طول ۳۶۰ کیلومتر
خط انتقال آب خرم‌آباد به طول ۲۲ کیلومتر
خط انتقال آب کرمان به طول ۵۲ کیلومتر
خطوط انتقال آب از سد تالوار تا شهر همدان
خطوط انتقال آب از سد گاوشان به شهر کرمانشاه
خط انتقال آب شیراز از سد درودزن
خط انتقال آب از سد کوثر به شهرهای حاشیه خلیج فارس
خط انتقال آب زاینده‌رود به کاشان
یکی از پروژه‌های اخیر قرارگاه در زمینه رفع مشکل آب شرب مردم استان خوزستان، طرح آبرسانی غدیر است. لطفاً در این خصوص هم توضیح دهید؟
طرح آبرسانی غدیر با هدف ایجاد زیرساخت‌های لازم برای انتقال آب شرب به ۲۶ شهر استان خوزستان از جمله اهواز، آبادان، خرمشهر، شادگان، دزفول و اندیمشک و حدود یک هزار و ۶۰۸ روستای استان طراحی شده است. در واقع آب منتقل‌شده از پشت سد دز به مراتب باکیفیت‌تر از آب قبلی این شهرها بوده و کیفیت آن حدود EC۶۰۰ برآورد شده است و با افتتاح این پروژه ۵۲ درصد جمعیت استان از این آب باکیفیت برخوردار می‌شوند. طرح آبرسانی غدیر که به صورت EPC به هلدینگ تخصصی نیروی قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) واگذار شد به دلیل نیاز به سرمایه‌گذاری کلان و مشکلات عدیده کیفی و کمی آب بیش از نیمی از مردم استان، به سه اولویت کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت تفکیک شد تا متناسب با سرمایه‌گذاری در راستای سیمای طرح مصوب به طور موقت تا تکمیل طرح (برداشت آب از سد دز) مردم از کیفیت و کمیت آب بهتری نسبت به وضعیت موجود خود بهرمند شوند. فازهای اول و دوم این طرح شامل آبرسانی به شهرهای خرمشهر، آبادان و شادگان به مجموع ۴۸۷ میلیون مترمکعب و همچنین آبرسانی به اهواز و دشت آزادگان به مجموع ۴۲۷ میلیون مترمکعب طی سنوات گذشته به بهره‌برداری رسید. فاز سوم این پروژه هم با هدف تأمین و انتقال آب از سد مخزنی دز به بخشی از شهرهای تحت پوشش طرح با اجرای کارهای باقیمانده و اتصال به اولویت اول و دوم در سال جاری به بهره‌برداری رسید و هر ۱۰ پمپ ایستگاه پمپاژ w۲ در حال آبرسانی به مردم خوزستان است. در فاز سوم، ۷۵ کیلومتر خط لوله به قطر ۲۴۰۰ میلیمتر اجرا شد که در قسمتی از آن، دو رشته خط ۲۴۰۰ میلیمتر به طول ۲۲۰۰ متر با عبور از بستر رودخانه کرخه، این پروژه را از صعوبت و پیچیدگی خاصی برخوردار کرده بود. توکل بر قدرت لایزال الهی و خودباوری و تکیه بر توانمندی و ظرفیت‌های داخلی و به‌کارگیری نیروهای زبده و ماشین‌آلات و تجهیزات موردنیاز، باعث شد تا پروژه ۳۶ ماهه در عرض ۸ ماه به اتمام و بهره‌برداری برسد و پروژه‌ای که انتظار می‌رفت تا افق ۱۴۲۵ به اهداف خود برسد با کار جهادی و شبانه‌روزی جوانان و متخصصان در قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در سال جاری اهداف و آمال شکل‌گیری این طرح عظیم را که دستیابی مردم شریف خوزستان به آب آشامیدنی با کیفیت بالا از رودخانه دز بود محقق کرد.
در زمینه پروژه انتقال آب همدان قرارگاه چه اقداماتی انجام داد؟
در پی کاهش جدی بارش‌ها و کاهش ذخیره آب سدهای استان همدان به ویژه سد اکباتان به عنوان منبع اصلی تأمین آب این استان، تکمیل سد تالوار و اجرای پروژه خط لوله انتقال آب از این سد به شهر همدان، مورد توجه جدی مسئولان قرار گرفت و قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به عنوان مجری این طرح، تمام ظرفیت خود را برای عبور از این بحران به میدان آورد. این قرارگاه برای تکمیل سد مخزنی تالوار که از سال ۹۲ با هدف تأمین آب آشامیدنی آبگیری شده است و پس از وقفه‌ای طولانی بدون نتیجه مانده بود، وارد عمل شد و ۵۰ گروه عملیاتی و فنی و تخصصی از سراسر کشور نیز برای تکمیل جهادی این طرح بزرگ فراخوان شدند. خط انتقال این طرح ۱۴۵ کیلومتری در سه شیفت کاری انجام شد. جبهه نخست ایستگاه پمپاژ شماره یک طرح انتقال آب در پایین‌دست سد تالوار به عنوان مبدأ انتقال آب به همدان، تکمیل شد و کار در جبهه دیگری هم با ساخت دو ایستگاه پمپاژ، در فاصله ۵ و ۲۲ کیلومتری سد، پایان یافته است. در جبهه سوم هم برای انتقال سریع و اضطراری آب به تصفیه‌خانه شهید بهشتی همدان، با اجرای خط لوله (چدن داکتیل) به طول ۱۷ کیلومتر با مشخصات فنی C۲۰ و C۲۵ به قطر ۷۰۰ میلیمتر به همراه تمام متعلقات از جمله شیرآلات، اتصالات و تجهیزات مورد نیاز و با ظرفیت انتقال ۹۲۵ لیتر بر ثانیه در بازه زمانی ۳۴ روزه رکورد کم نظیری توسط قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) به ثبت رسید.
آیا قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) در زمینه تونل‌های انتقال آب هم پروژه‌هایی اجرا کرده است؟
بله. وجود اختلاف سطح در نقاط مختلف کشور، نیاز فراوان و گسترده به ساخت تونل در تمام بخش‌ها از جمله راه، راه‌آهن و خطوط انتقال آب را غیراجتناب کرده است. در حوزه تونل‌های بلند انتقال آب قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیاء(ص) تاکنون ۴۵۰ کیلومتر تونل طویل انتقال آب طراحی و اجرا نموده است که از مهمترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد:
تونل انتقال آب از سد صفارود به کرمان به طول ۳۸ کیلومتر که در دست اجرا می‌باشد.
تونل انتقال آب سد دز به طول ۹.۲ کیلومتر (رکورد ۳۸ متر حفاری مکانیزه در یک شیفت کاری ۱۲ ساعته در این پروژه ثبت شده است. همچنین طراحی و اجرای کامل دمونتاژ دستگاه حفار برای اولین بار به صورت معکوس از داخل تونل در ۱۳۵ روز در این پروژه اجرا شده است.)
طراحی و احداث تونل نوسود به طول ۴۹ کیلومتر (رکورد حفاری و سگمنت‌گذاری ۱۰۷۸ متر در ماه با روش حفاری مکانیزه در این پروژه ثبت شده است و طویل‌ترین تونل انتقال آب در غرب آسیا می‌باشد.)
تونل انتقال آب از سد امیرکبیر به طول ۳۰ کیلومتر به تصفیه‌خانه شماره ۶ غرب تهران (رکورد ۶۵ متر حفاری و سگمنت‌گذاری در روز با روش حفاری مکانیزه در این پروژه به ثبت رسیده است.)
طراحی و اجرای قطعه ۲، ۳ و۴ تونل انتقال آب قمرود به طول ۲۴.۵ کیلومتر
قطعه ۵ تونل آب قمرود به طول ۹ کیلومتر
تونل انتقال آب کانی سیب (تونل اصلی به طول ۳۵.۷ کیلومتر و تونل فرعی آن با قطر ۶.۲ متر به طول تقریبی ۱.۳ کیلومتر)
تونل انتقال آب لار- لواسانک به تصفیه‌خانه شرق تهران به طول ۷.۵ کیلومتر
تونل انتقال آب بازی‌دراز
