اخبار باشگاه اقتصاددانان

قطع برق و تبدیل زمان‌بندی آن به امری روتین، سرانجام وضعیت ناترازی را در هاله‌‌‌ای از ابهام فروبرده است. این وضعیت که در دل خود کاهش رشد اقتصادی، افزایش ریسک‌‌‌های صنعتی و گسترش نااطمینانی را به همراه می‌‌‌آورد، یکی از مسائلی است که تعجیل در حل و فصل چالش ناترازی انرژی در کشور را ضروری می‌‌‌سازد. البته در بسیاری از پیشنهادها، خواه ناخواه بحث به اصلاحات قبلی و شیوه‌‌‌های تنظیم بازار انرژی در ایران ختم می‌شود. در روزهایی که با سالگرد وقایع آبان ۹۸ و اصلاح نه‌چندان موفق قیمت بنزین مصادف است، موضوع کم و کیف اصلاح بازار انرژی نقل محافل است.

ناترازی به عنوان یکی از ابرچالش‌های مدیریتی کشور در بخش‌ها و عرصه‌های مختلف وجود دارد و کمتر بخشی را می‌توان یافت که از آن در امان مانده باشد. عدم تعادل میان منابع و مصارف که به دلایل مختلف در کشور شکل گرفته دیگر تنها محدود به بودجه، نظام بانکی، انرژی و... نشده و طیف وسیعی از عوامل طبیعی و انسانی را شامل شده است. در حال حاضر منابع طبیعی، منابع انسانی، سرمایه و هر آنچه به این عوامل تولید وابسته است در سطوح مختلف و با شدت و ضعف متفاوتی با ناترازی مواجه است. اما در این میان حادترین نوع این ناترازی کشور که مورد توجه و حساسیت همگان بوده و در اشکال و ابعاد مختلف خود را نشان داده، ناترازی در بخش انرژی است.

مصرف نهایی انرژی کشور در سال‌های ۱۳۷۱ و ۱۴۰۰ به‌ترتیب ۴۹۰ و ۱۵۸۴میلیون بشکه معادل نفت خام بوده و بدتر آنکه شدت انرژی ما در همین دوران ۶۳درصد افزایش یافته است. این در حالی است که موضوع صرفه‌جویی در مصرف انرژی از اوایل دهه ۷۰ در دستور کار کشور قرار داشته است؛ اما موفقیت چندانی در این زمینه نداشته‌ایم. در همین سه‌دهه کشورهای دیگر توانسته‌اند با استفاده از یک الگوی حکمرانی جامع، نه‌تنها شاخص بهره‌وری مصرف انرژی خود را بهبود دهند، بلکه حتی در برخی موارد با وجود رشد اقتصادی و رشد جمعیت، مقدار مطلق مصرف انرژی‌شان را هم کمتر کنند. به‌عنوان نمونه درحالی‌که شدت انرژی مجموعه کشورهای اروپایی در همان دوره سی‌ساله، نصف شده، مجموع مصرف نهایی سالانه این کشورها نیز در بازه زمانی یاد‌شده از ۹۶۸۰میلیون بشکه به ۸۸۷۰میلیون بشکه در سال کاهش یافته است و به‌این‌ترتیب امروز شدت انرژی ما بیش از ۵.۵برابر کشورهای اروپایی است.

این مساله مهم است که یک سیاستگذار در چه دورانی زندگی می‌کند. رفتار، گفتار و کردار هر شخص را باید نسبت به اوضاع موجود سنجید. دوران رکود یا رونق اقتصاد برای یک سیاستگذار متفاوت خواهد بود. بر همین اساس، به‌طور ساده‌انگارانه نمی‌توان یک نسخه کلی برای همه دوره‌های تاریخی صادر کرد. اما این قضیه در جهان اجرا و عمل بیشتر صدق می‌کند تا جهان علم و نظر. یک مدیر کارآمد ممکن است از مشاورانی با نظرات مختلف بهره‌مند شود، اما اهمیت دارد که مدیران مربوطه در چه شرایطی سراغ چه مشاورانی رفته و از آنها نظرخواهی می‌کنند.

«در این بحبوحه اقتصادی، دولت با اصلاح نظام پرداخت یارانه انرژی در زمانی که نرخ بیکاری در اوج است، تورم فزاینده بوده و شهروندان برای تامین نیازهای اولیه خود در حال تقلا و کوشش هستند، به نوعی تصمیم جسورانه گرفته است. منتقدان و رسانه‌ها با نیت‌های مختلف دولت را به اولویت دادن ایدئولوژی‌های آرمان‌گرایانه محیط‌زیستی بر نیازهای فوری مردم متهم می‌کنند. مخالفان هشدار می‌دهند که قیمت انرژی سر به فلک خواهد کشید و صنایع دچار بحران می‌شوند. اما انتظار می‌رفت در عرض چند ماه ورق برگردد.