راه‌اندازی کریدور ارس ایران را به حلقه اتصال بازار اروپا و آسیا مبدل خواهد کرد؛
انقلاب ترانزیت در منطقه با راه‌اندازی کریدور ارس
دنیای اقتصاد-تبریز-امین بیل ساز: کریدور ارس به‌عنوان یکی از پروژه‌های استراتژیک حمل‌ونقل کشور در حال اجراست و می‌تواند ایران را به قطب تجاری منطقه را دارد. این مسیر ترانزیتی با کاهش زمان و هزینه جابه‌جایی کالا میان بازارهای آسیایی و اروپایی، می‌تواند نقطه عطفی در تقویت زنجیره تأمین و توسعه تجارت بین‌الملل باشد.
این پروژه را می‌توان مهم‌ترین پروژه کشور در زمینه حمل‌ونقل دانست که به یک پروژه ملی تبدیل شده است و اهمیت زیادی در حوزه منطقه‌ای و بین‌المللی دارد. همین اهمیت ویژه باعث شد تا خبرنگار استانی دنیای اقتصاد همراه با کارشناسانی که در این پروژه ملی مشارکت دارند به بازدید از سراسر این پروژه بپردازد تا به بهترین شکل وضعیت کریدور ارس را از نزدیک بررسی کند. مهم‌ترین نکته‌ای که در بازدید از کریدور ارس مشاهده خواهید کرد یک عزم ملی، جدی و فراگیر برای به سرانجام رساندن یک پروژه مهم منطقه‌ای و بین‌المللی است. این پروژه به معنای واقعی با سرعت هر چه تمام‌تر در حال اجراست و در طول بازدید که از مسیر ۱۰۷ کیلومتری این پروژه داشتیم با قطعیت می‌توان گفت در جای‌جای آن، ماشین‌آلات راه‌سازی مشغول فعالیت‌اند و چندین تونل، پل و ابنیه فنی، به صورت همزمان در حال اجرا هستند؛ اما دلیل اهمیت کریدور ارس چیست؟
پس از جنگ اول قره‌باغ کوهستانی، ارتباط مستقیم ریلی و همچنین جاده‌ای بین سرزمین اصلی آذربایجان و منطقه اقلیم نخجوان قطع شد. در این شرایط با دور زدن ارمنستان از طریق ایران، مسیر زمینی بیله سوار در شمال استان اردبیل در نزدیکی مرز ایران و در ۲۲۰ کیلومتری باکو به اصلی‌ترین مسیر ترانزیتی بین سرزمین اصلی آذربایجان و نخجوان و همچنین ترکیه تبدیل شد.
با این حال، در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰، توافق آتش‌بس سه‌جانبه جنگ دوم قره‌باغ اعلام کرد که «همه راه‌های ارتباطی اقتصادی و حمل‌ونقل در منطقه باز خواهد شد»، اما همچنان تنش‌های مداوم مرزی بین ارمنستان و آذربایجان، شرایط شکننده قره‌باغ کوهستانی و مخالفت ایران و ارمنستان با کریدور زنگزور، دسترسی آذربایجان از طریق زنگزور به نخجوان را مورد تردید قرار می‌دهد.
سال ۲۰۲۴ ایران و آذربایجان در خصوص ایجاد مسیر ترانزیتی به نام «کریدور ارس» به توافق رسیدند؛ کریدوری که از استان آذربایجان شرقی ایران عبور کرده و روستای آق بند در گوشه جنوب غربی بخش زنگیلان را به شهرستان اردوباد در جنوب نخجوان متصل کند.
جاده فعلی به دلیل شرایط نامساعد، عرض کم و لغزندگی در مواقع بارش باران و برف باعث ایجاد سوانح رانندگی مختلف می‌شود تا جایی که در زمان بازدید خبرنگار دنیای اقتصاد از این جاده نیز یک خودرو از جاده خارج و واژگون شده بود که خوشبختانه راننده خودرو آسیب جدی ندید.
کریدور ارس به طول 107 کیلومتر از شهرستان جلفا تا کلاله در داخل کشور و از کلاله تا آق بند در خاک جمهوری آذربایجان اجرا می شود. این مسیر برای آذربایجان اهمیت راهبردی دارد و کوتاه‌ترین راه ارتباطی زمینی است. این کریدور از منطقه آزاد ارس و مرزهای جلفا و نوردوز عبور می‌کند و اهمیت ژئوپلیتیکی این مناطق را افزایش می‌دهد.
این پروژه به سه قطعه تقسیم شده است که قطعه یک تا کیلومتر 38 از جلفا تا سیه‌رود، قطعه دو از کیلومتر 38 تا کیلومتر 70 از سیه‌رود تا کردشت و قطعه سه از کیلومتر 70 تا 107 از کردشت تا کلاله است. در منطقه کلاله پایانه‌ای 8 هکتار راه‌اندازی خواهد شد که زمین آن آزادسازی شده و به سازمان راهداری تحویل شده است تا با پیاده‌سازی نقشه‌ها ساخت‌وساز را شروع کند.
با توجه به اهمیت این پروژه، طراحی و اجرای آن به صورت همزمان انجام می‌شود و به همین دلیل میزان دقیق سرمایه‌گذاری در این پروژه را نمی‌توان اعلام کرد، اما حداقل هزینه‌ای که برای این کریدور استراتژیک پیش‌بینی‌شده است، 10 هزار میلیارد تومان است. برای هر قطعه یک کارگاه به صورت کامل تجهیز و راه‌اندازی شده است تا ساخت این کریدور با سرعت هر چه بیشتر انجام شود. در این کریدور پیچ های خطرناک حذف شده و جاده تعریض می‌شود. کریدور ارس 4 پل بزرگ و 15 تونل دارد که مجموعاً 7.5 کیلومتر طول دارد.
برای این پروژه 6 میلیون مترمکعب خاک‌برداری و 2 میلیون مترمکعب خاک‌ریزی و حدود 400 هزار تن نیز آسفالت‌ریزی در این پروژه تخمین زده شده است. کلیه عوامل اجرایی که به صورت مستقیم در این پروژه فعالیت می‌کنند حدود یک هزار نفر هستند.
وجود زیرساخت‌های برق، مخابرات، فیبر نوری، وجود صخره‌های عظیم در برخی از مناطق، دستورالعمل‌های مرزی و تداخل با برخی مناطق تاریخی و حفاظت‌شده محیط‌زیست می‌تواند سرعت اجرای پروژه‌ها را تا حدی کاهش دهد.
سازمان منطقه آزاد ارس در این پروژه، یک تقاطع غیرهمسطح و کمربندی از کیلومتر 9.5 اجرا می‌کند که کریدور ارس را به میدان عباس میرزا، جاده خوی- ایواوغلی و بازرگان متصل می‌کند تا خودروهای ترانزیت وارد محدوده شهری نشوند. این مسیر نزدیک به 14 کیلومتر طول دارد که برای اجرای آن 210 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری شده است و سازمان منطقه آزاد ارس اقدامات اجرایی آن را انجام داده است. عملیات اجرایی تقاطع میدان عباس میرزا سال آینده شروع می‌شود و عملیات اجرایی ادامه محدوده‌ای که منطقه آزاد ارس اجرای آن را بر عهده دارد نیز تا خرداد ماه سال 1404 به پایان می‌رسد. در حال حاضر عملیات اجرایی 40 کیلومتر از کریدور ارس شروع شده است و این پروژه تا دی ماه 1406 به بهره‌برداری کامل برسد.
نقش اقتصادی کریدور ارس در تجارت بین‌المللی
کریدور ارس می‌تواند نقش بسیار رنگی در تجارت بین‌المللی ایفا کند. منطقه آزاد ارس با تولید محصولات کشاورزی و صنایع تبدیلی نقش مهمی در صادرات این محصولات به کشورهای قفقاز و اروپا دارد. بهره‌برداری از کریدور ارس می‌تواند زمینه دسترسی هر چه سریعتر و آسانتر به بازار اروپا را مهیا کند. کالاهای صادراتی ایران از طریق این کریدور به روسیه، ترکیه و اروپا صادر می‌شوند.
این مسیر همچنین بخشی از کریدور ترانزیتی «شرق به غرب» است که چین را به اروپا متصل می‌کند و به عنوان جایگزینی برای مسیر شمالی (از طریق روسیه) مطرح شده است. از سوی دیگر منطقه آزاد ارس به دلیل موقعیت جغرافیایی خود برای سرمایه‌گذاران خارجی در زمینه لجستیک، انبارداری و حمل‌ونقل بسیار جذاب است. با توسعه این کریدور، ایران می‌تواند نقشی محوری در مدیریت جریان کالاهای بین‌المللی ایفا کند.
پایانه‌های جلفا و نوردوز با ظرفیت بالای ترانزیت کالا نقش مهمی در تسریع جریان کالا ایفا می‌کنند. با راه‌اندازی کریدور ارس، جاده‌های ارتباطی منطقه با توسعه روزافزون روبرو هستند و می‌توانند نقش مهمی در کاهش زمان حمل‌ونقل داشته باشند. ایجاد مراکز انبارداری و پایانه‌های باربری نیز از جمله برنامه‌های توسعه‌ای این منطقه است که در آینده‌ای نزدیک در دستور کار قرار خواهد گرفت.
ماده ۲۱ توافقنامه جامع راهبردی ایران و روسیه نیز به نقش کریدورهای منطقه‌ای تأکید دارد و در این میان کریدور راهبردی ارس می‌تواند سهم مهمی در گسترش همکاری‌های اقتصادی داشته باشد؛ چرا که کریدور ارس راه را برای افزایش ارتباطات منطقه‌ای هموار می‌کند، همچنین از طریق ایجاد یک مسیر راه‌آهن واحد از روسیه به ایران از طریق جمهوری آذربایجان، گزینه‌های بیشتری را به راه‌گذر حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب می‌دهد. با توجه به اینکه در راهبرد اقتصادی کشور آذربایجان شرقی به عنوان کانون تجارت با اتحادیه اوراسیا در نظر گرفته شده است، ایجاد کریدور ارس می‌تواند روابط تجاری با کشورهای عضو این اتحادیه اقتصادی را تسهیل کند.
