تنها موجود زنده دریاچه ارومیه در حال نابودی
جدال «آرتمیا» برای بقا
هم‌زمان با بحرانی و خشک شدن دریاچه ارومیه از دهه ۷۰ تاکنون، وضعیت آرتمیا اورمیانا گونه بسیار باارزش و اقتصادی از گونه‌های آرتمیاهای موجود دنیا نیز بحرانی بوده و هرسال وضعیت آن حادتر می‌شود.نزدیک ۶ سال است به دلیل غلظت بیش‌ازحد نمک و بالا بودن شوری دریاچه دیگر آرتمیای زنده‌ای در دریاچه ارومیه وجود ندارد.به اعتقاد کارشناسان، آرتمیا از بین کل جانوران پرسلولی در کره خاکی مقاوم‌ترین گونه در زمینه زیست در آب با میزان شوری بالاست ولی متاسفانه شرایط موجود دریاچه ارومیه و رسیدن آب آن به حالت فوق اشباع موجب به خطر افتادن حیات آرتمیا نیز شده است.در دهه ۷۰ دریاچه ارومیه یکی از بهترین مکان‌ها و زیستگاه‌های جهانی آرتمیا بود ولی متاسفانه در دو دهه اخیر به دلیل مشکلات اکولوژیکی حادث‌شده هیچ‌گونه آرتمیایی از دریاچه ارومیه بهره‌برداری نشده و شرایط فعلی آن نیز هر روز بحرانی‌تر می‌شود.نتایج مطالعات دانشگاهی در سال‌های اخیر نشان می‌دهد، در سه‌ماه فصل بهار آرتمیا در ورود آب به مصب‌های رودخانه به دریاچه بلافاصله اقدام به ادامه حیات و تکثیر کرده است ولی متاسفانه چون ورودی آب‌ها در دریاچه ارومیه موقتی بوده بلافاصله بعد از خشکسالی از بین می‌رود. خشکسالی‌های یک دهه اخیر در منطقه و تبخیر بسیار بالا به همراه گرمای بیش‌ازحد و کاهش آب ورودی به دریاچه ارومیه سبب شده بود که غلظت نمک در روزهای اخیر به بالای ۳۶۰ گرم بر لیتر برسد و شرایط مطلوب برای ادامه حیات آرتمیا اورمیانا از بین برود.
بارش‌های اخیر تاثیری نداشت
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور درباره آخرین وضعیت این‌گونه باارزش گفت: اکنون وضعیت آرتمیای دریاچه ارومیه همچنان بحرانی است و بارش‌های مناسب بهاره نیز تاثیری در بهبود وضعیت این گونه نداشت.علی نکویی‌فرد با بیان اینکه در زمان حاضر سطح تراز دریاچه ارومیه با وجود افزایش میزان بارش‌های بهاره در مقایسه با مدت‌زمان مشابه سال گذشته کاهش دارد، افزود: در ماه‌های فروردین و اردیبهشت به دلیل افزایش بارش و میزان آب ورودی به دریاچه ارومیه تنها در برخی مناطق دریاچه ارومیه به‌خصوص در مصب رودخانه‌ها شوری پایین آمده و تعداد خیلی ناچیزی آرتمیا مشاهده شد اما مجدد با آغاز فصل تبخیر در نیمه دوم خردادماه وضعیت به شرایط بسیار بحرانی بازگشت. وی با اشاره به کاهش میزان ورودی به همراه تبخیر بالای آب دریاچه ارومیه در نیمه دوم خردادماه سال جاری اظهار کرد: اکنون میزان شوری و نمک دریاچه ارومیه به ۳۴۰ گرم در لیتر رسیده است.وی خاطرنشان کرد: در نیمه دوم خرداد امسال آرتمیای جوان به تعداد دو دهم عدد در لیتر و آرتمیای بالغ به تعداد چهاردهم عدد در لیتر مشاهده شد.نکویی فرد با تاکید بر اینکه در حالت کلی آرتمیای دریاچه ارومیه وضعیت مناسبی ندارد، اضافه کرد: شوری مطلوب برای زنده ماندن آرتمیا ۱۵۰گرم نمک در لیتر است اما میزان شوری کنونی دریاچه ارومیه به حدی است که آرتمیا قادر به ادامه زندگی نیست.رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با بیان اینکه در دهه ۷۰ دریاچه ارومیه منبع عظیم تخم، بیومس آرتمیا در دنیا بود اظهار کرد: امروز کل نیاز منابع آبزی‌پروری ما به آرتمیا از طریق واردات تامین می‌شود. وی با بیان اینکه آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه آرتمیای شناخته‌شده در جهان است و در حالت طبیعی ۵۲ درصد پروتئین و ۴ درصد چربی دارد، گفت: می‌توان میزان چربی آرتمیا را در پرورش مصنوعی و غذادهی دستی ۱۴ درصد افزایش داد. نکویی فرد با اشاره به اینکه آرتمیا منبع غذایی مهم صنعت آبزی‌پروری به‌خصوص شاه‌میگو است،گفت: نیاز صنعت آبزی‌پروری کشور ۳۰ تا ۵۰ تن تخم آرتمیا است که ۱۰۰ درصد این نیاز از طریق واردات تامین می‌شود.
هیچ تولید آرتمیایی نداریم
رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با تاکید بر اینکه اکنون تولید آرتمیا در کشور نداریم و آنچه توسط بخش خصوصی به میزان دو تن صورت می‌گیرد بسیار ناچیز است، گفت: بر اساس سیاست‌گذاری‌های صورت گرفته مقررشده هرسال نزدیک ۱۰ درصد نیاز کشور به آرتمیا را تامین کنیم که نیازمند حمایت و اختصاص اعتبارات موردنیاز است.وی درخصوص پرسشی مبنی بر طرح‌ها و تحقیقات در حال انجام در زمینه آرتمیا پاسخ داد: متاسفانه در زمینه پایش و احیای آرتمیا طرح‌هایی در حال اجرا است که همه این طرح‌ها از محل بودجه داخلی مرکز صورت می‌گیرد و هیچ اعتباری از سوی ستاد احیای دریاچه ارومیه به طرح‌ها اختصاص داده نشده است.نکویی‌فرد با گلایه از ناچیز بودن اعتبارات اختصاص‌یافته به طرح‌های تحقیقاتی این مرکز اظهار کرد: با اعتبارات موجود تنها امکان رصد آرتمیا در سه ایستگاه دریاچه ارومیه فراهم است اگر اعتبارات موردنیاز فراهم شود قادر خواهیم بود این پایش را در ۳۰ ایستگاه انجام دهیم.رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور درخصوص تهیه بانک ژن آرتمیا در کشور افزود: به ۳۰ میلیارد ریال اعتبار برای راه‌اندازی یک بانک ژن در بستر دریاچه و در ۱۰ هکتار زمین نیاز است و سالانه نیازمند تزریق و تعریف یک میلیارد ریال برای حرکت در مسیر استانداردهای جهانی است، چراکه حق اعتبار به فائو نیز باید سالانه پرداخت شود تا این بانک ژن مرکز رفرنس در آسیا و منطقه باشد.
نکویی فرد با بیان اینکه ایجاد بانک ژن آرتمیا نزدیک سه تا چهار سال است مطرح‌شده؛ اما به‌دلیل عدم تخصیص اعتبارات موردنیاز هنوز اجرایی نشده است، گفت: طرح مهم و قابل‌ذکر دیگر بررسی و راه‌اندازی بانک سیست در کشور است که این طرح یک طرح بین‌المللی است و نیازمند حمایت دستگاه‌های مرتبط برای راه‌اندازی این بانک هستیم.رئیس مرکز تحقیقات آرتمیای کشور با تاکید بر اینکه تاکنون برای بانک سیست هیچ‌گونه اعتباری تخصیص پیدا نکرده به‌رغم اینکه طرح در ستاد احیای دریاچه ارومیه نیز ارائه شده است، اظهار کرد: آرتمیا به دلیل ارزش تجاری و اقتصادی اهمیت بالایی در کشور دارد که امید می‌رود امسال حمایت‌های لازم در این خصوص صورت گیرد.
پرورش آرتمیا در ۲ منطقه
نکویی‌فرد با اشاره به پرورش آرتمیا در کشور اظهار کرد: اکنون پرورش آرتمیا به‌صورت صنعتی در دو منطقه دشت فسندوز آذربایجان غربی و نیز استان کرمان توسط بخش خصوصی در حال انجام است و در کرمان نزدیک دو تن آرتمیا تولید شده است. رئیس مرکز تحقیقات آرتمیا افزود: به‌صورت تحقیقاتی و علمی نیز با اخذ مجوز از محیط‌زیست آذربایجان غربی اقدام به پرورش آرتمیا در ۱۰ هکتار از بستر دریاچه ارومیه با استفاده از آب‌های نامتعارف و آب انتقال‌یافته از تصفیه‌خانه گلمان خواهیم کرد.اظهارات نکویی فرد در حالی است که رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه نیز با تایید شرایط نامناسب آرتمیا در دریاچه ارومیه اظهار کرد: جمعیت آرتمیا در دریاچه ارومیه وابسته به شوری است و به دلیل بالا بودن شوری آب دریاچه ارومیه سال‌های متمادی است این گونه باارزش وضعیت مناسبی در دریاچه ندارد.ناصر آق ادامه داد: برای اینکه آرتمیا در دریاچه ارومیه زندگی کند و نوزاد آرتمیا از تخم زنده بیرون بیاید باید شوری دریاچه ارومیه کمتر از ۸۰ گرم در لیتر باشد، این در حالی است که نزدیک دو دهه است شوری دریاچه ارومیه به‌صورت متوسط ۳۰۰ گرم بر لیتر است. از این رو در سال‌های اخیر شاهد وضعیت بحرانی آرتمیا در دریاچه ارومیه هستیم.
برداشت و بهره‌برداری از آرتمیا غیرممکن است
رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه با بیان اینکه طی ۱۰ سال گذشته طرح تفکیک دریاچه ارومیه به دو بخش جنوبی و شمالی برای حفظ آرتمیا از سوی این پژوهشکده مطرح شد، افزود: در آن سال‌ها این طرح چندان مورد استقبال قرار نگرفت اما امروز همه به این نتیجه رسیده‌اند که تنها راه نجات آرتمیا تفکیک دریاچه ارومیه به دو بخش جنوبی و شمالی است.آق ادامه داد: در بخش جنوب دریاچه ارومیه میزان شوری آب دریاچه کم و زمینه برای ادامه حیات آرتمیا بیش از بخش شمالی آن فراهم است که با احیای فازبندی می‌توان زمینه احیای دریاچه ارومیه و آرتمیا را فراهم کرد.رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه همچنین ایجاد استخر و مکان‌های مصنوعی در حاشیه دریاچه ارومیه را یکی دیگر از راه‌های حفظ «آرتمیا اورمیانا» دانست و افزود: با ایجاد این استخرها هم زمینه اشتغال فراهم‌شده و هم می‌توان از ذخایر آرتمیا صیانت کرد.
شرایط برای ادامه حیات فراهم نیست
معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی نیز درخصوص آخرین وضعیت آرتمیاگفت: متاسفانه با تشدید بحران زیست‌محیطی دریاچه ارومیه سال‌های متمادی است آرتمیا نیز شرایط بحرانی را سپری می‌کند. حجت جباری با تاکید بر اینکه ذخایر آرتمیا در دریاچه ارومیه کاهش شدیدی یافته است، افزود: دریاچه ارومیه شرایط مطلوب برای زیست آرتمیا ندارد؛ اقدامی که اکنون ما برای حفظ و صیانت از آرتمیا می‌توانیم انجام دهیم این است که زیستگاه لازم را برای پرورش آرتمیا تهیه و با اقدامات حفاظتی ذخایر این‌گونه باارزش را صیانت کنیم. وی با بیان اینکه به دلیل شرایط بحرانی دریاچه ارومیه از سال ۷۶ تاکنون شاهد کاهش جمعیت، سیست و تخم آرتمیا در دریاچه بوده‌ایم، اظهار کرد: اکنون تنها سیست آرتمیا اور دریاچه ارومیه وجود دارد که اگر شرایط احیای دریاچه ارومیه فراهم شود و این تالاب بهبود نسبی یابد، آرتمیا نیز قادر به ادامه حیات خواهد بود. وی گفت: در ماه‌های آینده شرایط دریاچه ارومیه به دلیل بالا بودن میزان تبخیر بحرانی‌تر شده و به‌تبع آرتمیا نیز در شرایط بحرانی‌تر قرار می‌گیرد. هم‌اکنون تنها اقدامی که می‌توان انجام داد تهیه بانک ژنی و ذخیره‌سازی سیست آرتمیاست تا زمانی اگر دریاچه بهبود یافت، بتوان مجدد آرتمیا را پرورش داد.
ارسال نظر