فعال اقتصادی در حوزه سلامت در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» تشریح کرد
پاشنه آشیل زنجیره تامین و توزیع دارو
نقش آموزش و رویکردهای آن در صنایع، سازمان‌ها و جوامع چگونه است؟
آموزش ابزار قدرتمندی است که از طریق ارتقای مهارت‌ها، توانایی‌ها و شایستگی‌های فردی منجر به انباشت سرمایه انسانی در افراد و جامعه می‌شود. این ابزارِ فراگیر دامنه آزادی افراد را به وسیله افزایش توانمندی‌های آنها توسعه می‌دهد. برای تبیین اثر آموزش و یادگیری بر سرمایه انسانی رویکردهای متفاوتی قابل تصور هستند که مهم‌ترین آنها «رویکرد بهره‌وری» و «رویکرد قابلیتی» هستند. در رویکرد بهره‌وری، نتیجه اجرایی‌سازی فرآیند آموزش تنها افزایش بهره‌وری نیروی کار است؛ اما در رویکرد قابلیتی، ارتقای سطح بهره‌وری نیروی انسانی از نتایج میانی به شمار می‌رود و آنچه به عنوان نتیجه نهایی حائز اهمیت است، ارتقای سطح فرهنگی، سازمانی و اجتماعی ناشی از فرآیند آموزش و یادگیری در افراد، سازمان‌ها و در نهایت جامعه است. نباید فراموش کرد که در نظام بین‌المللی نوین تقسیم کار، آموزش نقش محوری را در تقسیم کشورهای جهان و صنایع پیشرو آنها دارد. در این راستا تجربه نشان داده است، کشورهایی که از نظام آموزشی مطلوب‌تری در صنایع خود برخوردارند و دانش بنیادی‌تری را به کار می‌گیرند، توانسته‌اند با استفاده از تولیدات فناورتر و ارائه خدمات مطلوب‌تر از رشد اقتصادی پایدارتری برخوردار شوند.
اثر آموزش و رویکردهای آن در صنعت دارو و زنجیره تامین و توزیع آن چگونه است؟
صنعت دارویی نیز با در بر داشتن حلقه مهم زنجیره تامین و توزیع دارو، از جمله صنایع پیشرو در کشورهای مختلف جهان به شمار می‌رود که برای نیل به اهداف اصلی خود که در نهایت به ارتقای سلامت جامعه ختم می‌شوند، نیاز مبرم و وابستگی شدید به مقوله آموزش و یادگیری دارد. بدون شک در شرایط نبود، ضعف و به‌روز نبودن آموزش، این صنعت هیچ گاه نخواهد توانست اهداف از پیش تعیین‌شده خود را محقق کند. مساله مهمی که طی دهه‌های اخیر در نظام سلامت کشور و به خصوص در حلقه‌های تامین و توزیع زنجیره دارو نمود یافته است، تداوم در بهره‌مندی از روش‌های سنتی و پیشین مدیریت امور و بهره‌مندی از دانش و آموزش سنتی در اجرایی کردن فرآیندها است. این در حالی است که رویکردهای دانشی و آموزشی قدیمی یا سنتی دیگر نمی‌توانند پاسخگوی نیازهای فعلی در زنجیره تامین و توزیع دارو باشند.
به کارگیری ابزارهای دانشی و آموزشی در حلقه‌های مختلف زنجیره داروی کشور به چه صورت است؟
متاسفانه می‌توان اذعان داشت که طی دهه‌های اخیر متخصصان و صاحب‌نظران کشور هر چه با بهره‌مندی از رویکردهای دانشی و آموزشی در حوزه تولید دارو موفق عمل کرده‌اند، در حوزه تامین و توزیع دارو متکی بر دانش و آموزش سنتی و قدیمی بوده و هستند که این امر منجر به عدم توسعه و پیشرفت چشم‌گیر در حلقه‌های تامین و توزیع دارو شده است. وجود حدود ۳۰ دانشکده داروسازی فعال و نزدیک به ۱۲ هزار دانشجوی داروسازی در کشور، پیش‌بینی دو برابری شدن تعداد داروسازان تا ۵ سال آتی و سهم ۹۹ درصدی تولید داخلی از بازار دارویی ۱۰۶ هزار میلیارد تومانی کشور همگی گواه بر استفاده و بهره‌مندی از ظرفیت صددرصدی دانش و آموزش نوین در عرصه تولید دارو در کشور طی سال‌های اخیر هستند. اما آیا در زمان پایاپای به همین میزان نیز در حلقه‌های تامین و توزیع دارو در زنجیره پیشرفت شگرف و چشمگیری وجود داشته است؟ چه تعداد مدیر موفق فروش در بازار دارویی کشور تربیت کرده‌ایم؟ به چه میزان سیستم نگهداشت و انبارش دارو در سطح انبارهای ما تغییر یافته است؟
موزع و ویزیتور دارویی به چه میزان با بهره‌مندی از آموزش و دانش روز دنیا در شبکه توزیع مویرگی موفق عمل کرده‌اند؟ رضایت مشتریان ما در عرصه توزیع و تامین نقدینگی در عرصه تامین به چه میزان براساس استانداردهای دانشی و آموزشی روز دنیا اندازه‌گیری و سنجش می‌شود؟ آیا آمار و ارقام موجود در این زمینه‌ها قابل قبول و رضایت‌بخش هستند؟ متاسفانه باید گفت، در عرصه تامین و توزیع در اکثر سازمان‌ها یا شرکت‌های پخش یا توزیع‌کننده دارو، ملاک عمل برای انجام امور بهره‌مندی از دانش و آموزش سنتی و قدیمی است که این امر پاشنه آشیل زنجیره تامین و توزیع دارو در کشور به شمار می‌رود. زیرساخت‌های نامناسب موجود، سطح پایین و ضعیف بهره‌مندی از تکنولوژی روز، زمان‌بر بودن اجرای فرآیندها، کاربر بودن به جای سرمایه‌بر بودن فعالیت‌ها و مشاهده هزینه‌های زیاد بالاسری در صورت‌حساب‌ها و گزارش‌های عملکردی شرکت‌های تامین و توزیع داروی کشور همگی گواه بر استفاده از رویکردهای دانشی و آموزشی سنتی در اجرای فرآیندها و انجام فعالیت‌های مرتبط هستند.
از دید شما مدیریت زنجیره تامین و توزیع داروی کشور چگونه می‌تواند با دانش و آموزش مرتبط باشد؟
به نظر می‌رسد در شرایط کنونی، مدیران ارشد شرکت‌ها و کمپانی‌های فعال در زنجیره تامین و توزیع داروی کشور به این مساله مهم پی برده‌اند که رقابت موثر و کنترل هزینه‌های سازمانی در گرو تمرکز آنها روی توانایی‌ها، مهارت‌ها و همچنین منابع موجود در سرتاسر زنجیره تامین و توزیع دارو است. مدیریت زنجیره تامین و توزیع موثر، به دلیل توانایی در حفظ مزیت رقابتی و همچنین، بهبود عملکرد سازمانی به طور فزاینده‌ای حائز اهمیت شده است. از همین رو، مدیران ارشد شرکت‌های موفق در زنجیره تامین و توزیع داروی کشور مباحثی چون انقلاب کیفیت را از طریق نیم‌نگاهی که به مقوله توسعه آموزش و دانش دارند، سرلوحه امور قرار داده‌اند، اما باید اذعان کرد که توجه به مباحث دانشی و آموزشی نوین در حلقه‌های توزیع و تامین داروی کشور هنوز هم تا حد زیادی با اتکا به رویکردهای سنتی و پیشین است.
مدیریت زنجیره تامین و توزیع دارو نیازمند تشریح فرآیندهای پیچیده برنامه‌ریزی، کنترل و مدیریت جریان اطلاعات، مدیریت فنی- مهندسی، مدیریت فنی- دارویی، مهندسی لجستیک، مدیریت انبارش، مدیریت نگهداشت، مدیریت شبکه توزیع مویرگی، مدیریت ارتباط با مشتری و تامین‌کننده، مدیریت مالی، مدیریت پروژه، مدیریت توسعه منابع انسانی و ... در درون و بیرون سازمان است که این مهم بدون فراگیری و دریافت دانش نوین و آموزش‌های مهارتی روز تقریبا غیرممکن است. به همین دلیل است که ارتباط تنگاتنگی بین «مدیریت زنجیره تامین و توزیع دارو» و «دانش و آموزش» وجود دارد.
به نظر شما مدیریت زنجیره تامین و توزیع داروی کشور نیازمند چه نوع دانش و آموزشی است؟
مدیریت زنجیره تامین و توزیع داروی کشور نیازمند دانش و آموزشی است که بتواند پنج ویژگی یا خصوصیت زیر را در ضمن خود به همراه داشته باشد. مقوله اول مربوط به دانش و آموزشی است که منجر به «چابکی زنجیره تامین و توزیع» داروی کشور شود. در این راستا باید گفت چابکی زنجیره تامین و توزیع دارو به معنای توانایی سازمان‌ها و شرکت‌های دخیل در انجام فعالیت‌های عملیاتی همراه با سایر شرکای فعال در زنجیره است که برای انطباق یا پاسخگویی به تغییرات بازار دارویی در سریع‌ترین زمان ممکن باید صورت گیرد. این ویژگی ارائه دانش و آموزش، قابلیت درک از محیط پیرامونی و ارائه پاسخ متناسب با تغییرات محیطی را در قالب محدودیت‌های زمانی برای زنجیره تامین و توزیع دارو فراهم می‌کند.
اما مقوله دوم مربوط به «تاب‌آوری زنجیره تامین و توزیع» است. زنجیره تامین و توزیع دارو به منظور کاهش ریسک، می‌بایست به صورت چند‌بعدی باشد و به گونه‌ای طراحی شود که برای هر رویدادی آمادگی لازم را داشته باشد تا از این طریق بتواند ضمن فراهم کردن پاسخ کارآ و اثربخش در برابر تغییرات، توانایی بازگشت به وضعیت اولیه یا مطلوب‌تر از آن را (پس از اختلال به وجود آمده در بازار) داشته باشد. این مفهوم که همان معنای قابلیت تاب‌آوری زنجیره تامین و توزیع داروی کشور است در گرو دریافت دانش و آموزش نوین محقق می‌شود؛ لذا دانش و آموزشی باید در زنجیره تامین و توزیع دارو به کار گرفته شود که با هدف انعطاف‌پذیری زنجیره در شرایط متفاوت از سیاستگذاری‌ها بهترین خروجی ممکن (نتیجه مطلوب) را حاصل کند.
اما «ناب بودن زنجیره تامین و توزیع» مقوله بعدی است. منظور از ناب بودن زنجیره تامین و توزیع داروی کشور این است که آموزش‌ها و دانش‌های ارائه‌شده بتوانند این ویژگی را داشته باشند که در نهایت منجر به حداقل‌سازی هزینه‌ها و توجه به کاهش یا حذف اتلاف‌ها در زنجیره شوند. بهره‌مندی از آموزش و دانش نوین براساس استانداردهای جهانی به جای دانش و آموزش سنتی یا بومی می‌تواند از طریق تسهیل جریان‌ها و پردازش اطلاعات در طول زنجیره تامین و توزیع داروی کشور، صحت، کفایت، دسترس‌پذیری و به موقع بودن اطلاعات را ارتقا دهد و از این طریق روی عملکرد زنجیره اثرگذار باشد. همچنین «سبز بودن زنجیره تامین و توزیع» مورد مهم دیگری است که باید در نظر داشت.
ویژگی سبز بودن زنجیره، در گرو اجرایی‌سازی فرآیند دانشی و آموزشی با در نظر گرفتن کلیه معیارها و ملاحظات زیست‌محیطی در سراسر زنجیره تامین و توزیع داروی کشور است. این فرآیند درواقع یکپارچه‌کننده مدیریت زنجیره تامین و توزیع دارو با الزام‌های زیست‌محیطی در تمام مراحل اعم از انتخاب مواد اولیه، تولید دارو، بازاریابی، تامین دارو، توزیع و انتقال دارو، تحویل به مشتری، مصرف، مدیریت بازیافت، ریکال، جمع‌آوری، امحا و مصرف مجدد برای بیشینه کردن میزان بهره‌وری مصرف انرژی و منابع همراه با بهبود عملکرد کل زنجیره تامین و توزیع دارو است. اما مقوله پایانی مربوط به «پایدار ماندن زنجیره تامین و توزیع» است.
ویژگی پایداری و تداوم فعالیت‌ها در زنجیره تامین و توزیع داروی کشور مادامی محقق می‌شود که سرمایه انسانی باتجربه و کارآمد بتوانند همواره دسترسی به اطلاعات و دانش روز دنیا داشته باشند و دانش و آموزش مستمر در حوزه‌های مختلف مالی، فروش، بازرگانی، فناوری اطلاعات، ارتباط با مشتری و تامین‌کننده، شناخت بازار، نظارت فنی، توسعه منابع انسانی و ... را دریافت کنند. استمرار آموزش‌های کاربردی ارائه‌شده و به روز بودن اطلاعات دانشی مورد بهره‌برداری از ویژگی‌های مهمی است که می‌تواند به تداوم فعالیت زنجیره تامین و توزیع داروی کشور کمک شایان توجهی کند.
