کابینه ناصرالملک تشکیل شد

سوم آبان ماه ۱۲۸۶ کابینه میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک تشکیل شد. او در دانشگاه «آکسفورد» درس خوانده بود و پس از فراغت از تحصیل مدتی با سمت وابسته به سفارت ایران در لندن خدمت کرده بود. دو بار نیز به نیابت «سفارت فوق‌العاده» به دربار هلند و دربار آلمان رفت.

پس از انتخاب «میرزا علی‌خان امین‌الدوله» به‌عنوان صدراعظم، در سال ۱۲۷۵ ه.ش ناصرالملک به سمت «وزارت مالیه» برگزیده شد و با کنار رفتن امین‌الدوله در سال ۱۲۷۷. ابوالقاسم‌خان هم از وزارت مالیه کنار رفت و پس از آن مامور حکومت کردستان شد. ناصرالملک پس از پیروزی انقلاب مشروطه در کابینه‌های «میرزا نصرالله‌خان مشیرالدوله»، «سلطان‌علی‌خان وزیرافخم» و «امین‌السلطان» وزیر مالیه بود. نمایندگان مجلس شورای ملی پس از ساقط کردن کابینه «میرزااحمدخان مشیرالسلطنه» در نشستی محرمانه و خصوصی میرزا ابوالقاسم خان ناصرالملک را نامزد «رئیس‌الوزرایی» کردند.

محمدعلی‌شاه نیز بر این تصمیم صحه نهاد و فرمان رئیس‌الوزرایی ناصرالملک را در سوم آبان ماه ۱۲۸۶ ه.ش صادر کرد. وی به‌خوبی می‌دانست که ناصرالملک مجری خواسته‌های دولت انگلستان است و طبعا با وی که با روس‌ها مناسبات نزدیک دارد راه سازش پیش نخواهد گرفت ولی برای اینکه حسن نیت خود را به اثبات برساند، تن به این انتخاب تحمیلی داد تا جلوی هر‌گونه شکوه و شکایت را از نمایندگان گرفته باشد. ناصرالملک بعد از چند روز مشورت با نمایندگان بدون خواستن نظر شاه، وزیران خود را به مجلس معرفی کرد و چون بیشتر افراد این کابینه با هم ارتباط خانوادگی داشتند به «کابینه خانوادگی» مشهور شده است.

اولین اقدام ناصر الملک برای ایجاد و تفاهم بین شاه و مجلس این بود که شاه و شاهزادگان بلافاصله در مجلس حضور یابند و برای حفظ مشروعیت و صیانت از قانون‌اساسی سوگند وفاداری به مشروطیت یاد کنند. محمدعلی شاه از این پیشنهاد ناصرالملک استقبال کرد و قرار شد، مجلس روزی برای سوگند شاه و شاهزادگان تعیین نماید؛ بنابراین شاه و شاهزادگان در روز ۱۹ آبان ۱۲۸۶ ه.ش در مجلس حضور یافتند و این سوگند را به‌جا آوردند. اقدام دیگر وی در این زمان سرو‌سامان دادن به بودجه مملکت و کاستن از بودجه شاه، شاهزادگان و دربار بود و برای اولین بار برای کشور به وسیله مجلس بودجه تدوین شد و به این ترتیب مجلس توانست گام بلندی در راه اصلاح بودجه بردارد.