بهار، محقق و مورخ سیاستمدار

محمدتقی بهار، محقق و مورخ، سیاستمدار و روزنامه‌نگار ۱۸ آذر ۱۲۶۵ هجری شمسی در شهر مشهد زاده شد. بهار در چهارسالگی به مکتب رفت واز هفت سالگی نزد پدر شاهنامه را آموخت و اولین شعر خود را در همین دوره سرود. اصول ادبیات را نزد پدر فراگرفت و سپس تحصیلات خود را نزد میرزا عبدالجواد معروف به ادیب نیشابوری (متوفی ۱۳۰۵ ش) تکمیل کرد. در بیست سالگی به صف مشروطه‌طلبان خراسان پیوست و اولین آثار ادبی ـ سیاسی او در روزنامه خراسان به طریق پنهانی و بدون امضا به چاپ می‌رسید که مشهورترین آنها مستزادی است خطاب به محمدعلیشاه.

بهار در ۱۳۲۸، روزنامه نوبهار را که ناشر افکار حزب دموکرات بود، منتشر کرد و به عضویت کمیته ایالتی این حزب درآمد. در همین ایام، قصیده «پیام به وزیرخارجه انگلستان» را که در اعتراض به قرارداد ۱۳۲۵ ق ۱۹۰۷ م بود در روزنامه حبل‌المتین منتشر کرد. این روزنامه پس از چندی به‌دلیل مخالفت با حضور قوای روسیه در ایران و مخاصمه با سیاست آن دولت، به امر کنسول روس تعطیل شد. او بلافاصله روزنامه تازه بهار را تاسیس کرد. این روزنامه نیز به امر وثوق‌الدوله، وزیرخارجه، تعطیل و بهار نیز دستگیر و به تهران تبعید شد. او سال ۱۳۰۱ ش، تاریخچه اکثریت در مجلس چهارم را نوشت و بخشی از آن را در نوبهار به چاپ رساند. در مجلس پنجم نیز در صف مخالفان جمهوری رضاخانی قرار گرفت و معتقد بود که موافقت سردار سپه با جمهوری، اسباب تردید مردم شده است و مردم نتیجه چنین جمهوری را دیکتاتوری رضاخان می‌بینند.

دوران کار علمی بهار که با انزوای او در ۱۳۰۷ش پس از پایان مجلس ششم و کناره‌گیری از مجلس آغاز شده بود، غنی‌تر شد. در ۱۳۰۷ ش، بهار به تدریس تاریخ ادبیات پیش از اسلام در دارالمعلمین تهران پرداخت که زندان و تبعید آن را متوقف کرد و بعد از ۱۳۱۳ ش دوباره ادامه پیدا کرد. دستاورد ادبی و علمی او در این دوره، تصحیح متون، ترجمه آثاری از زبان پهلوی به فارسی، تالیف سبک‌شناسی و نگارش احوال فردوسی بر مبنای شاهنامه بود. از جمله آثار او می‌توان «تاریخ مختصر احزاب سیاسی» و تاریخ سیستان (تصحیح)، رساله نفس ارسطو ترجمه باباافضل کاشانی (تصحیح)، مجمل‌التواریخ والقصص (تصحیح)، و تاریخ بلعمی (تصحیح) را نام برد. بهار در روز اول اردیبهشت ۱۳۳۰، در خانه مسکونی خود زندگی را بدرود گفت و در شمیران در آرامگاه ظهیرالدوله به خاک سپرده شد.