لقمانالدوله و توسعه نهادهای پزشکی در ایران
نقش محمدحسین لقمان در تاسیس بیمارستان
این پزشک حاذق پس از بازگشت به ایران به‌عنوان پزشک مخصوص احمدشاه به عضویت مجلس حفظالصحه انتخاب شد و در ۱۲۹۷ خورشیدی مدرسه طب را تاسیس کرد. او در ادامه فعالیتهای خود در ۱۲۹۸ خورشیدی به همراه برادر کوچک‌ترش، محمدحسن لقمان ادهم، ملقب به حکیم‌الدوله در تاسیس انستیتو پاستور نقش موثری داشت و به عضویت مجلس حفظالصحه درآمد و در عملی کردن آبله‌کوبی سعی فراوانی کرد. به این ترتیب، محمدحسین لقمان دانشکده پزشکی را پی‌‌‌ریزی کرد و کلاس طب را از دارالفنون مجزا ساخت و به مدرسه طب تبدیل کرد. همچنین انستیتو پاستور را در تهران تاسیس کرد و در تصویب قانون طبابت بسیار کوشید. در واقع محمدحسین ادهم جزو همراهان احمدشاه در سفر اروپا بود و در بازدید از انستیتو پاستور، احمدشاه را به تاسیس چنین بنگاهی در ایران تشویق کرد و برای این کار دکتر منارد فرانسوی را استخدام کرد و به ایران آورد. دهخدا و بهار از جمله روشنفکران و نویسندگان برجسته این دوره نیز در مدح او اشعاری سروده‌‌‌اند. تاسیس دانشکده پزشکی و تالار تشریح آن و دانشکده داروسازی از دیگر خدمات او در دوره پهلوی اول است. محمدحسین ادهم پنج سال ریاست دانشکده پزشکی تهران را بر عهده داشت، اما بعدها به‌‌‌علت ضعف مزاج از ریاست این دانشکده و خدمات رسمی کناره‌‌‌گیری کرد و بقیه عمر را به خدمت مردم و تدریس بیماریهای عمومی و تشخیص بیماری‌ها پرداخت و ۶۰۰جلد کتاب از کتابخانه شخصی خود به مدرسه اهدا کرد.
موفقیت‌ها و افتخارات
از جمله افتخارات این پزشک نامدار این بود که در ۲۴ شهریور ۱۳۲۸خورشیدی به پاس خدمات ۵۰ساله‌اش از طرف وزارت فرهنگ و دانشگاه تهران و فرهنگستان ایران، نشان دانش درجه‌یک به وی اعطا شد. همچنین دارای نشان لژیون دونور از فرانسه، نشان ویکتوریا از انگلستان، عقاب‌سرخ از آلمان، لئوپولد از بلژیک و نشان‌های دیگری از دولت‌های ایتالیا، ترکیه و اسپانیا بود. همچنین در ۱۵ دی ۱۳۳۰ خورشیدی بیمارستان ۳۰۰تختخوابی لقمانالدوله تهران به اسم او نام‌گذاری شد. روزنامه کیهان ۱۶ دی ۱۳۳۰ در گزارشی در خصوص نام‌گذاری بیمارستان لقمانالدوله به اسم محمدحسین ادهم نوشت: دیروز نام بیمارستان ۳۰۰تختخوابی طی مراسم ساده و خاصی به بیمارستان «لقمانالدوله ادهم» تغییر یافت. ساعت ۳ بعدازظهر دیروز به مناسبت مراسم تغییر نام بیمارستان ۳۰۰تختخوابی به بیمارستان لقمانالدوله ادهم، محمدعلی ملکی یزدی، وزیر بهداری و اولیای آن وزارتخانه در محل بیمارستان واقع در ضلع جنوبی باغشاه ابتدای خیابان مخصوص حضور یافتند. ابتدا وزیر بهداری شرحی از خدمات مرحوم دکتر لقمانالدوله ادهم بیان کرده و گفتند: شکی نیست که مبنای ترقی و تعالی در کشور تقدیر از زحمات رجال خادم و به نیکی یاد کردن از درگذشتگان خدمت‌گزار است. مرحوم دکتر لقمانالدوله از جمله مردمانی است که در تمام عمر خود منظوری جز خدمت به خلق نداشته است. فقید سعید پس از سال‌ها خدمت در سال ۱۳۱۷ به علت ضعف مزاج از ریاست دانشکده پزشکی و کارهای رسمی کناره‌‌‌گیری کرد و به خدمات نوع‌‌‌پرستانه خود ادامه داد. اینک به پاس خدماتی که آن مرحوم در راه تربیت پزشک و توسعه تاسیسات پزشکی انجام دادند، نام بیمارستان ۳۰۰تختخوابی به بیمارستان لقمانالدوله تبدیل می‌‌شود تا نام این پزشک عالی‌مقدار جاودان بماند.
درباره بیمارستان لقمان حکیم
این بیمارستان که همان‌طور که گفته شد، به اسم محمدحسین لقمانالدوله نام‌گذاری شد، در ابتدا به بیماران عفونی اختصاص داشت. سپس بهداری وقت تهران در ۱۳۲۷ خورشیدی به گسترش آن اقدام کرد و بیمارستانی ۳۰۰تختخوابی را احداث کردند که به پاس خدمات دکتر لقمان ادهم، ملقب به لقمانالدوله که از پایه‌گذاران دانشکده پزشکی دانشگاه تهران است، به لقب ایشان نام‌گذاری شد. در ۱۳۴۵ خورشیدی به بهداری وقت تحویل داده شد و در ۱۳۴۹خورشیدی به عنوان بیمارستان شماره۲ تحت نظارت ارتش قرار گرفت. این بیمارستان پس از پیروزی انقلاب اسلامی وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی‌درمانی شهیدبهشتی به فعالیتهای خود ادامه داد و تا ۱۳۶۲ خورشیدی به بیمارستان لقمانالدوله معروف بود و در این سال به مرکز پزشکی، درمانی و آموزشی لقمان‌حکیم تغییر نام داد. این بیمارستان اکنون به‌عنوان مرکز پزشکی، درمانی، آموزشی و پژوهشی فوق تخصصی با ۴۲۰تخت مصوب و حدود ۷۶تخت ستاره‌دار دارای ۲۴بخش بستری، ۱۴واحد پاراکلینیک و ۳۳واحد درمانگاه و مراکز توسعه و پژوهش، تحقیقات مسمومان، تحقیقات عفونی و بیماریهای گرمسیری در عرصه‌‌‌های مختلف علمی به ارائه خدمت می‌‌‌پردازد.
وفات
سرانجام این پزشک نامدار یکم آبان ۱۳۲۹خورشیدی در تهران دیده بر جهان فروبست و در آرامگاه ظهیرالدوله در کنار مشاهیر بزرگی چون ملک‌الشعرای بهار، ایرج‌میرزا، رشید یاسمی، رهی‌معیری، محمد مسعود، ابوالحسن صبا، روح‌الله خالقی، فروغ فرخزاد، قمرالملوک وزیری، استاد حسین تهرانی و بسیاری دیگر از هنرمندان سرشناس ایران‌زمین به خاک سپرده شد.
- منابع: روزنامه کیهان، ۱۶ دی ۱۳۳۰، و تاریخ طب و طبابت در ایران (از عهد قاجار تا پایان عصر رضاشاه) به روایت اسناد،
اثر محسن روستایی
