اندیشه | روزنامه شماره 6237

استفاده ابزاری از دیوان‌سالاری آمریکا چه آینده‏‏‏‏‌ای را ترسیم می‌کند؟

جی.دی. ونس، معاون اول ترامپ پیش از رسیدن به‌قدرت به صراحت اعلام کرد: محاففظه‌‌‌‌‌کاران باید بوروکراسی را به تسخیر خود دربیاورند. به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ قصد دارد به این هدف جامه‌عمل بپوشاند و از دیوان‌سالاری به‌عنوان ابزاری برای پاداش به هم‌‌‌‌‌حزبی‌‌‌‌‌ها و جریمه مخالفان بهره ببرد. این در حالی…

«دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگویی با دکتر موسی غنی‌نژاد به بررسی «شخصیت مصدق، ماهیت کودتای ۲۸ مرداد و ملی‌شدن صنعت نفت» پرداخت

بازخوانی بی‌پرده مصدق

موسی غنی‌نژاد در مصاحبه‌ای به وقایع پیرامون ملی‌شدن صنعت نفت، نخست‌وزیری مصدق و مشروطیت پرداخت. او با بررسی اثر شخصیت مصدق بر وقایع آن دوران، چگونگی و نتایج ملی شدن صنعت نفت را تشریح کرد و انقلاب مشروطه را ماحصل تلاش نخبگان دوران قاجار خواند.

چهارشنبه، ۰۸ اسفند ۱۴۰۳

استفاده ابزاری از دیوان‌سالاری آمریکا چه آینده‏‏‏‏‌ای را ترسیم می‌کند؟

حکومت قانون زیر ضرب

جی.دی. ونس، معاون اول ترامپ پیش از رسیدن به‌قدرت به صراحت اعلام کرد: محاففظه‌‌‌‌‌کاران باید بوروکراسی را به تسخیر خود دربیاورند. به‌نظر می‌رسد دولت ترامپ قصد دارد به این هدف جامه‌عمل بپوشاند و از دیوان‌سالاری به‌عنوان ابزاری برای پاداش به هم‌‌‌‌‌حزبی‌‌‌‌‌ها و جریمه مخالفان بهره ببرد. این در حالی است که تا پیش از این کمتر از ۴‌هزار موقعیت شغلی در دولت فدرال آمریکا از مجموع ۲‌میلیون شغل تحت‌فرمان رئیس‌جمهور عزل و نصب می‌شدند و به یک معنا سیاسی به‌حساب می‌‌‌‌‌آمدند. به‌نظر می‌رسد این قاعده قرار است تغییر کند. پیامدهای سیاسی‌کردن بوروکراسی نامشخص اما قابل‌حدس است و می‌توان صدای پای زیرضرب رفتن حکومت قانون در آمریکا را شنید. در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد پافشاری بر حضور و مبارزه برای حفظ بی‌طرفی و پاسداری از حاکمیت قانون تنها راه مخالفان ترامپ برای مقابله با رویه پیش‌رو خواهد بود.

سه‌شنبه، ۰۷ اسفند ۱۴۰۳

«دنیای‌اقتصاد» در گفت‌وگویی با دکتر موسی غنی‌نژاد به بررسی «شخصیت مصدق، ماهیت کودتای ۲۸ مرداد و ملی‌شدن صنعت نفت» پرداخت

بازخوانی بی‌پرده مصدق

موسی غنی‌نژاد در مصاحبه‌ای به وقایع پیرامون ملی‌شدن صنعت نفت، نخست‌وزیری مصدق و مشروطیت پرداخت. او با بررسی اثر شخصیت مصدق بر وقایع آن دوران، چگونگی و نتایج ملی شدن صنعت نفت را تشریح کرد و انقلاب مشروطه را ماحصل تلاش نخبگان دوران قاجار خواند.

یکشنبه، ۰۵ اسفند ۱۴۰۳

کودتا در نظام دیوان‌سالاری آمریکا به کجا ختم می‌شود؟

اقتدارگرایی به سبک ترامپ

درحالی‌که تجربه دور نخست ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ باعث شده تا بسیاری از نخبگان سیاسی آمریکا خطر او را برای دموکراسی اندک ارزیابی ‌کنند، عملکرد دولت جدید او از وضعیت دیگری حکایت دارد. مقامات دولت او پاک‌سازی بوروکراسی را در دستورکار قرار داده‌اند و از بیان صریح آن نیز ابایی ندارند. اخراج غیرمنتظره رئیس ستاد مشترک ارتش و تهدید دیگران به تعقیب قضایی، از جمله بهره‌برداری‌های ترامپ از دولت به‌عنوان سلاحی علیه مخالفان است. این موضوع زنگ خطر را برای ظهور «اقتدارگرایی رقابتی» به صدا درآورده است. در این شیوه قانون اساسی یا انتخابات برچیده نمی‌شود، بلکه مقامات حاکم از طریق سیاسی‌سازی بوروکراسی و به‌کارگیری سازوکارهای دولتی، به مخالفان و منتقدان حمله می‌کنند و نتیجه بازی را به سود خود رقم می‌زنند. این وضعیت مشابه چیزی است که در ترکیه یا مجارستان در جریان است. در اقتصاد نیز اصرار ترامپ بر سیاست‌های تعرفه‌ای نگرانی‌ها بابت بازگشت رکودتورمی به این کشور را افزایش داده است.

شنبه، ۰۴ اسفند ۱۴۰۳

آیا می‌توان رشد اخیر قیمت تخم‌مرغ در آمریکای شمالی را به قدرت بازار نسبت داد؟

مرغ یا تخم‌مرغ؟

افزایش قیمت تخم‌مرغ در ایالات متحده بحث بر سر قدرت بازاری تولیدکنندگان تخم‌مرغ و لزوم اتخاذ سیاست‌های قیمتی را مطرح ساخته است. یک اقتصاددان معتقد است که این افزایش قیمت از جنس اعمال قدرت بازار نیست و نمی‌توان بر این اساس برای آن سیاستگذاری کرد.

پنجشنبه، ۰۲ اسفند ۱۴۰۳

چگونه گرجستان از خاکستر سقوط برخاست؟

افول و صعود در روزهای سخت

من به تازگی تعطیلاتم را در گرجـــستان، جـــمهوری سوسیالیستی سابق شوروی گذراندم. این پست بر اساس تحقیقاتی است که برای این سفر انجام دادم. این مطلب درباره اقتصادهای برنامه‌ریزی‌شده مرکزی، اقتصادهای بازار و چگونگی انتقال بین این دو و ایجاد سقوط اقتصادی بحث می‌کند.
جان مینارد کینز مردی که بر خلاف همه فکر می‌کرد

هرچند که جنگ جهانی اول برای اروپا فاجعه‌‌آور بود، اما برای آمریکا سودآور بود. در روزهایی که کشورهای اروپایی درگیر جبران خسارت‌‌های جنگ بودند، آمریکا که این جنگ را در خاکش تجربه نکرده بود، روزهای اقتصادی خوبی را سپری می‌‌کرد. ارزش سهام در بورس نیویورک روز به روز بیشتر می‌‌شد و حتی کارگرهای روزمزد هم درآمد خود را به سهام تبدیل می‌کردند تا ثروتمند‌تر شوند.

سه‌شنبه، ۳۰ بهمن ۱۴۰۳

چگونه فرهنگ، موتور محرکه نوآوری، بهره‏‏‏‏‏‏‏‌وری و جهش اقتصادی ملت‌ها است؟

فرهنگ؛ مزیت رقابتی پنهان

آنچه مسلم است، تاثیر فرهنگ بر توسعه یک کشور است. لکن فرهنگ، خود به‌عنوان پدیده‏‏‏‏‏‏‏‌ای پیچیده و چندلایه، همواره متاثر از نیروهایی شکل می‌گیرد که گاه ریشه در اعماق تاریخ داشته و گاه از بستر جغرافیا و محیط‌زیست و گاه از مفهوم کار درمیان جوامع سر برمی‌آورد، از این‌رو رابطه میان فرهنگ و رشد اقتصادی بسیار درهم تنیده بوده و هر رشته عامل و معلول آن، به شکلی ملموس و ناملموس، سرنوشت ملت‌ها را رقم می‌زند. اگر بخواهیم این رابطه را واکاوی کنیم، باید به سراغ آن دسته از عواملی برویم که چون سنگ‌بنایی مستحکم، شالوده ارزش‌ها، باورها و الگوهای رفتاری جوامع را می‏‏‏‏‏‏‏‌سازند.

یکشنبه، ۲۸ بهمن ۱۴۰۳

بازخوانی خاطرات «چوئن لای» درباره آغاز رابطه چین و آمریکا؛

قفل چین چگونه باز شد؟

وقتی در اوایل ماه فوریه، شرکت چینی «دیپ‌‌‌‌‌‌‌‌سیک» از نرم‌‌‌‌‌‌‌‌افزار هوش‌‌‌‌مصنوعی خود رونمایی کرد و در طول یک شب صدها میلیارد دلار به شرکت‌های آمریکایی خسارت وارد کرد، بدون‌شک چینی‌‌‌‌‌‌‌‌ها از تدبیر نخست‌‌‌‌‌‌‌‌وزیر اسبق خود، «چوئن لای» که شیوه مذاکره با آمریکا را تدوین کرد و آن را به سرانجام رساند، احساس غرور کردند.
دنیای اقتصاد گزارش می‌دهد؛

چرا برنامه‌ریزی مرکزی شکست می‌خورد؟

شاید گاهی اوقات بشنویم که عده‌ای استدلال می‌کنند برخی از بخش‌ها آن‌قدر حیاتی هستند که نباید به دست بازار سپرده شوند و دولت برای حفظ منافع عمومی باید آنها را ملی کند. آنها معتقدند که خطرناک است اگر شرکت‌های سودجو، آب، خدمات بهداشتی یا سایر کالاهای ضروری را تامین کنند. در مقابل، ممکن است افرادی با گرایش‌های راست‌گرا استدلال کنند که مقامات دولتی نیز به دنبال منافع شخصی خود هستند و مستعد فسادند. در نتیجه، بحث به اینجا کشیده می‌شود که آیا فساد بخش دولتی بدتر از فساد بخش خصوصی است یا خیر؟

شنبه، ۲۷ بهمن ۱۴۰۳

نوبلیست اقتصاد تعرفه‌های جدید آمریکا را مورد بررسی قرار داد؛

نمایش تعرفه‌ای ترامپ؛ هیاهو برای هیچ

پل کروگمن، اقتصاددان نوبلیست در یادداشتی به بررسی تعرفه‌های جدید ترامپ بر فولاد و آلومینیوم پرداخت و با تشریح ابعاد محدود اما مخرب این تصمیم، سوالاتی جدی درباره منطق اقتصادی و اهداف پنهان سیاست تجاری رئیس‌جمهور آمریکا مطرح کرد. آیا این تعرفه‌ها صرفا نمایشی برای سرپوش گذاشتن بر عقب‌نشینی‌های قبلی است یا آغازگر دور تازه‌ای از تنش‌های تجاری غیرضروری به حساب می‌آید؟

پنجشنبه، ۲۵ بهمن ۱۴۰۳

هشدار پنج وزیر سابق خزانه‌داری به دولت ترامپ؛

اعتراض خزانه‌داران به نفوذ «ماسک»

پنج وزیر خزانه‌داری سابق ایالات متحده در اقدامی کم‌سابقه و هشداردهنده با انتشار مقاله‌ای در نیویورک‌تایمز، نسبت به «کنترل سیاسی خودسرانه» فدرال ابراز نگرانی کردند و آن را «تهدیدی برای دموکراسی» و «به مثابه گامی به سوی نکول آمریکا» توصیف کردند. آنها با ابراز نگرانی شدید از مداخله سیاسی در سیستم حیاتی پرداخت‌های دولت، تاکید کردند که این اقدام نه تنها امنیت سایبری و حریم خصوصی شهروندان را به خطر می‌اندازد، بلکه اصول قانون اساسی و اعتبار مالی ایالات متحده را نیز در معرض تهدید قرار می‌دهد.
چرا با وجود رفع تحریم، نمی‌توان انتظار تغییرات پایداری را داشت؟

ایران در سایه خودتحریمی

در تحلیل پیشین با عنوان «چهار مانع اصلاحات اساسی»، به این مساله پرداخته شد که به چه علت پذیرش و اجرای اصلاحات اساسی از جمله رفع تحریم‌ها و بهبود ضعف‌های عمیق ساختاری و نهادی، به دلایلی بسیار صعب و مشکل است. در این تحلیل به این مساله پرداخته خواهد شد که حتی با وجود برطرف ساختن تحریم‌ها، نمی‌توان انتظار معجزه و تغییر روندی را در واقعیت مشاهده کرد. این تحلیل بر پایه ریسک‌ها و نااطمینانی‌های مرتبط با ایران در دوره پساتحریم استدلال‌های خود را بیان می‌کند.

سه‌شنبه، ۲۳ بهمن ۱۴۰۳

چرا استدلال‏‏‏‏‌های منطقی اقتصاددانان درباره تجارت آزاد در افکار عمومی کارساز نیست؟

زبان نارسای نفع تجارت

با وجود بیش از دو قرن تلاش اقتصاددان‌ها برای دفاع منطقی از تجارت آزاد و توضیح منافع آن، همچنان اندیشه‌های مرکانتیلیستی خریدار دارد. تعرفه‌های اعمال‌شده از سوی ترامپ جدیدترین نمونه این موضوع است. استاد اقتصاد دانشگاه پرینستون، علل این ناکامی را در دشواری فهم «مزیت نسبی» و تفاوت دغدغه افراد با اقتصاددانان عنوان می‌کند.

یکشنبه، ۲۱ بهمن ۱۴۰۳

آیا طی چهار دهه‌ اخیر دستمزد از بهره‏‏‏‏‌وری جامانده است؟

معمای سهم کارگران از رشد

اقتصاددانان در دفاع از رشد اقتصادی در مقابل سیاست‌های بازتوزیعی از جمله «افزایش سطح آب همه قایق‌ها را بالا می‌برد» استفاده می‌کنند. به عبارت دیگر افزایش بهره‌وری و رشد اقتصادی منجر به بهبود شرایط شاغلان می‌شود. اما بسیاری از فعالان کارگری با اشاره به نمودار مشهور جاماندگی دستمزد از بهره‌وری طی ۴۰سال اخیر ادعا می‌کنند که ثمرات اقتصادی بهره‌وری نصیب کارگران نمی‌شود و به جیب صاحبان سرمایه می‌رود. به همین دلیل، رشد اقتصادی نه تنها وضع کارگران را بهتر نکرده، بلکه به تشدید نابرابری دامن زده است. یک اقتصاددان در مخالفت با ادعای فوق استدلال می‌کند که نمودار مورد استناد چند ایراد روش‌شناختی و آماری دارد که با اصلاح آنها، عقب‌ماندگی دستمزد از بهره‌وری از بین می‌رود. بر این اساس، جایگزین کردن داده‌های حساب‌های ملی آمریکا با داده‌های محدود نظرسنجی، گنجاندن درآمد افراد خویش‌فرما در میانگین دستمزد و استفاده از شاخص‌های تورم گسترده‌تر، تقریبا به‌طور کامل شکاف فوق را از بین می‌برد.

شنبه، ۲۰ بهمن ۱۴۰۳

چگونه می‌توان لیبرالیسمی نوین را از دل بحران کنونی برکشید؟

ضرورت پوست‌اندازی

با بازگشت ترامپ به کاخ سفید، ناکارآمدی لیبرالیسم قرن بیستمی بیش از پیش آشکار شده است؛ فلسفه‌ای که روزی فاشیسم را مغلوب ساخت، اما امروز در مواجهه با چالش‌های قدرت‌های افسارگسیخته نوین، کارآیی خود را از دست داده است. اکنون پرسش اصلی این است: چگونه می‌توان لیبرالیسمی نوین را احیا کرد؟ فلسفه‌ای که نه در فردگرایی افراطی غرق شود و نه تسلیم قدرت شرکت‌های بزرگ و دولت‌های غیرپاسخ‌گو شود. پاسخ شاید در بازگشت به ریشه‌های تاریخی لیبرالیسم نهفته باشد؛ همان ریشه‌هایی که عجم اوغلو، برنده نوبل اقتصاد در یادداشت اخیر خود به بررسی آنها پرداخته است.

پنجشنبه، ۱۸ بهمن ۱۴۰۳

اقتصاد سیاسی ایران در برابر اصلاحات اساسی چگونه عمل می‌کند؟

چهار مانع اصلاحات اساسی

اعمال تحریم با هدف تغییر رفتار یک بازیگر انجام می‌شود، اما نتوانسته این هدف را در مورد ایران محقق کند. در عوض، تحریم‌ها با تقویت نگاه درون‏‏‌گرا، کاهش سرمایه اجتماعی، بالابردن هزینه بازنگری در سیاست‌ها و ایجاد منافع اقتصادی در ادامه وضع موجود، اصلاحات سیاسی را با دشواری‏‏‌هایی مواجه ساخته است.

سه‌شنبه، ۱۶ بهمن ۱۴۰۳

تجربه ورود به حلقه اقتصاددانان چگونه است؟ (قسمت پایانی)

هجویه‏‏‏‏‌ای بر علم اقتصاد

اکسل لیانهافوود [۱](۲۰۲۲-۱۹۳۳) اقتصاددان سوئدی و استاد بازنشسته در دانشگاه کالیفرنیا، لس‌‌‌‌‌آنجلس(UCLA) بود. در محافل اقتصادی، لیانهافوود را بیشتر به‌‌‌‌‌خاطر مطالعاتش در رابطه با نظریه پولی اقتصاد کلان می‌‌‌‌‌‌‌‌‌شناسند. او در کتاب خود با عنوان اقتصاد کینزی و اقتصاد کینز(۱۹۶۸) نقدی بر تفسیر نظریه اقتصادی کینز توسط اقتصاددانان کینزی ارائه می‌دهد. او در این کتاب، تعبیر سنتز نئوکلاسیک از کتاب نظریه عمومی کینز را به‌عنوان سوءتفاهم و تفسیر نادرست از آنچه کینز به‌دنبال آن بود می‌‌‌‌‌‌‌‌‌داند.
«دنیای‌‌‌‌‌‌‌اقتصاد» اثر معروف جان مینارد کینز را به فارسی منتشر کرد (قسمت پایانی)

پایان لسه‌‌‌‌‌‌‌فر

این مقاله که به‌صورت جزوه‌‌‌‌‌‌‌ای به‌‌‌‌‌‌‌همت هوگارث پرس(Hogarth Press) در ژوئیه ۱۹۲۶ به چاپ رسید، مبتنی است بر کلاس درس سیدنی‌‌بال(Sidney Ball Lecture) در آکسفورد در نوامبر ۱۹۲۴ و کلاس‌های درس ژوئن ۱۹۲۶ در دانشگاه برلین. بخش‌های چهارم و پنجم این متن در کتاب مقالاتی در باب متقاعدسازی (Essays in Persuasion) استفاده شده‌است.

یکشنبه، ۱۴ بهمن ۱۴۰۳

«دنیای‏‏‏‏‏‌اقتصاد» اثر معروف جان مینارد کینز را به فارسی منتشر کرد (قسمت چهارم)

پایان لسه‏‏‏‏‏‌فر

این مقاله که به‌صورت جزوه‏‏‏‏‏‌ای به‏‏‏‏‏‌همت هوگارث پرس(Hogarth Press) در ژوئیه ۱۹۲۶ به چاپ رسید، مبتنی است بر کلاس درس سیدنی بال(Sidney Ball Lecture) در آکسفورد در نوامبر ۱۹۲۴ و کلاس‌های درس ژوئن ۱۹۲۶ در دانشگاه برلین. بخش‌های چهارم و پنجم این متن در کتاب مقالاتی در باب متقاعدسازی (Essays in Persuasion) استفاده شده‌است.

شنبه، ۱۳ بهمن ۱۴۰۳

«دنیای‌اقتصاد» اثر معروف جان مینارد کینز را به فارسی منتشر کرد؛

پایان لسه‌فر

این مقاله که به‌صورت جزوه‌ای به‌همت هوگارث پرس (Hogarth Press) در ژوئیه۱۹۲۶ به چاپ رسید، مبتنی است بر کلاس درس سیدنی بال (Sidney Ball Lecture) در آکسفورد در نوامبر۱۹۲۴ و کلاس‌های درس ژوئن۱۹۲۶ در دانشگاه برلین. بخش‌های چهارم و پنجم این متن در کتاب مقالاتی در باب متقاعدسازی (Essays in Persuasion) استفاده شده است.

پنجشنبه، ۱۱ بهمن ۱۴۰۳

آیا کودکان با قوانین کار کودک از کارخانه‌ها نجات یافتند؟

عیار قانون کار کودکان

یک مطالعه اقتصادی نشان می‌دهد که برخلاف تصور رایج، مقررات منع کار کودکان موجب برچیده شدن این پدیده نشده است. بر این اساس، افزایش بهره‌وری و عرضه نیروی‌کار ارزان قیمت، از اهمیت کار کودکان برای صنایع کاست و با کاهش اشتغال کودکان، فعالان اجتماعی قادر به تصویب قوانین منع کار کودک شدند.

دوشنبه، ۰۸ بهمن ۱۴۰۳

تجربه ورود به حلقه اقتصاددانان چگونه است؟

اعتراض به تعامل ضعیف علم اقتصاد با سایر رشته‌های علوم اجتماعی عمدتا از جانب غیراقتصاددانان مطرح می‌شود؛ اما استثنائاتی هم دارد. بر همین اساس، یک اقتصاددان در متنی هجوآمیز همکارانش را در یک روایت داستانی به قبیله تشبیه می‌کند و به زبانی کنایه‌آمیز اقتصاددانان را به باد انتقاد می‌گیرد.

یکشنبه، ۰۷ بهمن ۱۴۰۳

تجربه ورود به حلقه اقتصاددانان چگونه است؟ (قسمت اول)

هجویه‏‏‏‌ای بر علم اقتصاد

اعتراض به تعامل ضعیف علم اقتصاد با سایر رشته‌های علوم اجتماعی عمدتا از جانب غیراقتصاددانان مطرح می‌شود؛ اما استثنائاتی هم دارد. بر همین اساس، یک اقتصاددان در متنی هجوآمیز همکارانش را در یک روایت داستانی به قبیله تشبیه می‌کند و به زبانی کنایه‌آمیز اقتصاددانان را به باد انتقاد می‌گیرد.
چگونه قوانین ناکارآمد، اقتصاد آمریکا را کُند می‌کنند؟

اقتصاد در بند کاغذ‌بازی

هزینه واقعی مقررات نادرست برای اقتصاد آمریکا چقدر است؟ این پرسشی است که پاسخ قطعی آن، یکی از بزرگترین مجهولات دنیای ‌اقتصاد به‌شمار می‌رود. در این زمینه، گزارشی جالب از مری اُگریدی(Mary O’Grady) درباره‌‌‌‌‌‌‌‌ اصلاحات اقتصادی خاویر میلی، رئیس‌‌‌‌‌‌‌‌جمهور آرژانتین، توجه مرا به خود جلب کرد. فدریکو استورزگر (Federico Sturzenegger)، مسوول مقررات‌‌‌‌‌‌‌‌زدایی در آرژانتین، به قاعده‌‌‌‌‌‌‌‌ای سرانگشتی دست ‌یافته‌است: هرجا که مقررات دست‌‌‌‌‌‌‌‌وپاگیر حذف می‌شوند، قیمت‌ها حدود ۳۰‌درصد کاهش می‌یابند. او این کاهش قیمت را در صنایع نساجی، راهبردی و برخی محصولات کشاورزی مشاهده کرده‌است.

شنبه، ۰۶ بهمن ۱۴۰۳

نفت با چه سازوکاری نفرین منابع را رقم می‌زند؟

ظهور و سقوط یک دولت نفتی

ونزوئلا، با بزرگ‌ترین ذخایر نفتی جهان، نمونه‌ای از «نفرین منابع» است؛ پدیده‌ای که در آن وفور منابع طبیعی به جای توسعه، منجر به رکود اقتصادی و فساد می‌شود. از دهه ۱۹۲۰، این کشور چرخه‌ای از رونق و رکود را تجربه کرده است. دهه‌ها سوءمدیریت، ونزوئلا را که زمانی از مرفه‌ترین کشورهای آمریکای لاتین بود، به ورطه ویرانی اقتصادی و سیاسی کشانده است. در سال‌های اخیر، ونزوئلا با فروپاشی اقتصادی دست و پنجه نرم کرده است؛ تولید نفت به‌شدت کاهش یافته و ابرتورم افسارگسیخته، کمبود کالاهای اساسی مانند غذا و دارو را تشدید کرده است.

پنجشنبه، ۰۴ بهمن ۱۴۰۳

راه ابریشم به لویاتان بدل می‌شود؟

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور ایالات متحده، روز گذشته راس اولبریکت، موسس سایت جنجالی «راه ابریشم»، را عفو کرد. پیش‌تر، ترامپ در گردهمایی‌های حزب لیبرتارین وعده داده بود که در نخستین روز کاری خود این اقدام را انجام خواهد داد. اولبریکت که با استفاده از رمزارزها بستر معاملات غیرقانونی، ازجمله مواد مخدر، را فراهم می‌آورد، در نهایت به اتهاماتی چون قاچاق، پول‌شویی و صدور فرمان قتل به حبس محکوم شد. هنری فارل، استاد علوم سیاسی، در مقاله‌ای تحت عنوان «لویاتان تاریک»، شکست تلاش‌های اولبریکت را خط بطلانی بر امید به آزادی و بازار در فقدان دولت می‌داند. اما رابرت مورفی، اقتصاددان، این ادعا را نادرست می‌خواند. «دنیای اقتصاد» به مناسبت آزادی اولبریکت، آرای این دو صاحب‌نظر را بررسی کرده است.

سه‌شنبه، ۰۲ بهمن ۱۴۰۳

اثرات نامتقارن نفت بر دولت‌های خاورمیانه (قسمت اول)

تلاقی نفت با جمهوریت و سلطنت

می‌توان مشاهده کرد در خاورمیانه، چه در پادشاهی‌‌‌‌‌های دارای منابع نفتی و ثروت فراوان و چه در جمهوری‌‌‌‌‌های دارای منابع نفتی و ثروت فراوان، درآمدهای عظیم نفتی به دولت‌ها، خودمختاری خاصی در مقابل جامعه، با درجات متفاوتی بخشیده است. خودمختاری چنین دولتی می‌تواند برای توسعه مفید یا مضر باشد، لکن آنچه مشهود است آن است که در چارچوب اقتصادسیاسی چنین منطقه‌ای، لزوما به اقتدارگرایی با جنبه‌های مثبت برای توسعه منجر نمی‌شود. از جنبه مثبت، خودمختاری نسبی می‌تواند به لحاظ تئوریک به دولت این امکان و اجازه را بدهد تا سریع‌تر خود را با شوک‌های خارجی وفق دهد؛ شوک‌های خارجی‌ای که به‌عنوان نقاط عطف توسعه یا عدم‌توسعه شناخته‌شده که در مقابل اصلاحات با پذیرش هزینه‌ها و پیامدهای غیرقابل‌پیش‌بینی آن قرار می‌گیرد؛ از این دیدگاه، خودمختاری می‌تواند برای توسعه مفید باشد. از جنبه منفی اما دولت‌های خودمختار، فارغ از آنکه چه نوعی از خودمختاری را به اجرا بگذارند، در حیطه توسعه مجبور به افزایش ظرفیت اداری و به‌طور کلی پاسخگویی به خواسته‌ها و تغییرات اجتماعی توسط جامعه خود نیستند؛ درحالی‌که همین مکانیزم‌ها به جوامع پیچیده‌‌‌‌‌‌تر اجازه تکامل را در طول تاریخ داده‌است.
کتاب معضل ملی‌گرایی: تاریخ جهانی اقتصاد ملی‌گرایی از ۱۷۷۶ تاکنون (قسمت۱)

اندیشه ملی گرایان اقتصادی
چگونه از تعرفه کم‌ترین آسیب را ببینیم؟

تیغ دولبه تعرفه

موضوع تعرفه‌‌‌‌‌‌ها این روزها بسیار مطرح است، اما مانند بسیاری از سیاست‌ها، تاثیر واقعی آنها به‌‌‌‌‌‌شدت به نحوه‌‌‌‌‌ اجرایشان بستگی دارد. زمانی که از اعمال محدودیت های تجاری سخن به میان می آید، طبیعتا چالش هایی نیز همراه آن مورد بحث واقع می‌شود. این مساله که آیا کشور مقابل نیز دست به اعمال این محدودیت‌ها بزند یا خیر؛ اینکه حدود این محدودیت ها به چه میزانی باشد؛ اینکه این محدودیت‌ها بر متغیرهای کلان اقتصادی چه اثری می‌گذارد و فراتر از اینها، اگر وضع محدودیت ها به موجی جهانی بدل شود، چه خواهد شد؟ تمامی اینها مسائل مهمی هستند که باید هر سیاستگذاری به آن توجه کند.

یکشنبه، ۳۰ دی ۱۴۰۳

برنامه اقتصادی و سیاسی دولت جدید آمریکا محک خورد

حفره دستورکار ترامپ

مراسم تحلیف ریاست‌جمهوری آمریکا در حالی این هفته برگزار می‌شود که کاستی‌های مهمی در برنامه‌های دولت ترامپ وجود دارد. این کاستی‌ها از آن جهت اهمیت دارد که جهان شاهد موج جدیدی از به قدرت رسیدن دولت‌های راست‌گرا است و دستور کار دولت ترامپ می‌تواند الهام‌بخش این دولت‌ها باشد و چنددهه آتی جهان را رقم بزند. در اقتصاد، برنامه ترامپ را می‌توان در کاهش مالیات‌ها، اخراج برخی مهاجران، تغییر در تعرفه‌ها و سیاست‌های صنعتی خلاصه کرد. یک اقتصاددان این برنامه را دستور کاری برای حداکثر سال اول دولت ترامپ نامید و اعلام کرد اگر به جای مبارزه بیش از حد بر سر تعرفه‌ها، به نوآوری‌های جسورانه رشدمحور توجه شود، فرصت‌های زیادی در دولت جدید آمریکا وجود خواهد داشت. در سیاست نیز نگرانی‌هایی در خارج و داخل آمریکا نسبت به غلبه جنبه «ویرانگری» ترامپ بر جنبه «اصلاح‌گری» او وجود دارد؛ به‌طوری‌که متحدان و حتی دشمنان ایالات متحده نیز به دنبال اطمینان حاصل کردن از عدم وقوع این اتفاق هستند.