گزارش «دنیای‌اقتصاد» از افزایش قیمت اقلام اساسی در آذر ماه
افزایش شکاف قیمت بازار با مرکز آمار
بر اساس اطلاعات مرکز آمار شاخص ترین جهش قیمت متعلق به هندوانه است که۶۱ درصد افزایش در آذرماه نسبت به ماه قبل بیشترین افزایش قیمت را داشته که می‌توان دلیل آن را جهش تقاضا در شب یلدا دانست. همینطور فلفل دلمه‌ای در گروه میوه و سبزی با ۲۲ درصد بیشترین کاهش را داشته است. البته اطلاعات مرکز آمار ایران با کف بازار اختلاف قابل‌توجهی دارد، به گونه‌ای که تخم‌مرغ ماشینی که ۱۲ هزار تومان نرخ‌گذاری شده تا کیلویی ۲۵ هزار تومان هم فروخته شده است.
بیشترین افزایش قیمت در گروه غلات
در گروه نان و غلات، برنج ایرانی و آش‌رشته بیشترین افزایش قیمت در آذر را تجربه کردند. بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران در این گروه برنج ایرانی و آش رشته هر دو ۶/ ۴ درصد نسبت به آبان ماه افزایش قیمت داشته‌اند. برنج ایرانی درجه یک که در آبان کیلویی ۳۱ هزار و ۲۰۰ تومان فروخته می‌شد در آذر به ۳۳هزار و ۵۰۰ تومان رسید که نشان می‌دهد نسبت به آذر سال گذشته که کیلویی ۲۳ هزار و ۲۰۰تومان فروخته شده ۴۳ درصد گران‌تر شده است. آش رشته هم که در آبان ۷ هزار و ۵۰۰ فروخته می‌شد در آذر به ۹ هزار تومان رسید که نسبت به آذر ۹۸، ۵/ ۴۲ درصد افزایش قیمت را تجربه کرده‌است. البته در ماه جاری برنج ایرانی درجه یک در فروشگاههای مرکز شهر تهران تا کیلویی ۳۷ هزار تومان هم فروخته شد و نرخ برنج درجه یک خارجی هم از کیلویی ۲۲ هزار تومان شروع می‌شود.
مرغ ماشینی، طلایه‌دار افزایش قیمت گروه پروتئینی
در گروه مواد پروتئینی مرغ ماشینی با ۷/ ۱۲ درصد، ماهی قزل‌آلا با ۵/ ۷ درصد و کنسرو ماهی تن با ۹/ ۵ درصد اقلامی بودند که افزایش قیمت داشته‌اند. مرغ ماشینی در آبان ۲۴ هزار و ۲۰۰ تومان فروخته شد که در آذر به بالای ۲۷ هزار تومان رسید که نسبت به آذر سال قبل ۱۱۲ درصد بیشتر نرخ خورد. البته این اطلاعات مرکز آمار ایران است و مرغ ماشینی در فروشگاههای مرکز شهر تهران تا کیلویی ۳۵ هزار تومان هم فروخته شد. همینطور ماهی قزل‌آلا از کیلویی ۴۵ هزار تومان در آبان به ۴۸ هزار تومان در آذر رسید. کنسرو ماهی تن نیز در آذر ماه ۲۳ هزار و ۴۰۰ تومان اعلام شد در حالی‌که در کف بازار قیمت آن ۲۹ هزار و ۵۰۰ تومان بود اما در مقایسه با آذر ۹۸ که ۱۴ هزار تومان بود نشان از افزایش ۶۸ درصدی در عرض یک سال دارد. گوشت گوسفندی در آذر ماه ۸/ ۱ درصد کاهش قیمت داشت و با بیش از یک هزارتومان کاهش به ۱۱۹ هزار تومان رسید.
لبنیات
در گروه لبنیات، مرغ و تخم‌مرغ، روغن نباتی جامد با ۰۳/ ۱۷ درصد بیشترین و روغن مایع با ۷/ ۱۳ درصد کمترین افزایش قیمت را تجربه کردند. روغن مایع ۹۰۰ گرمی در آبان ۱۱ هزار و ۳۰۰ تومان نرخ‌گذاری شد که در آذر به ۱۳ هزار تومان نزدیک شد. همینطور روغن نباتی جامد با ۴/ ۹۶ درصد افزایش قیمت نسبت به آذر پارسال، ۱۸ هزارتومان فروخته شد در حالی که در آبان ۱۵ هزار و ۴۰۰ تومان نرخ خورده بود. دو ماه پیش که روغن کمیاب شد تنها بعضی از فروشگاه‌ها اقدام به فروش می‌کردند و صف‌های طویل خرید روغن تشکیل شد. به گفته تولیدکنندگان دلیل این کمبود عدم ورود به موقع دانه‌های روغنی و مواد اولیه بود. البته این کمبود جبران شد و به گفته تولیدکنندگان هم‌اکنون روغن به اندازه نیاز کشور تولید می‌شود. شیر پاستوریزه هم ۴/ ۱۴ درصد نسبت به آبان افزایش قیمت داشته است.
افزایش ۶۱ درصدی قیمت هندوانه در یک سال
در گروه میوه و خشکبار، هندوانه بیشترین افزایش قیمت را داشته که می‌توان دلیل آن را افزایش تقاضا برای شب یلدا دانست. هندوانه که در آبان کیلویی ۲هزار و ۵۰۰ تومان فروخته می‌شد در آذر به ۴ هزار تومان نزدیک شد و بعضی از میوه‌فروشی‌ها حتی ۵ هزار تومان هم قیمت‌گذاری کردند. هندوانه نسبت به آذر سال گذشته ۵۸ درصد افزایش قیمت را تجربه کرد. همینطور هلو با ۴۸ درصد افزایش قیمت نسبت به آبان ۱۸ هزار تومان فروخته شد در حالی‌که قیمت این میوه در آذر سال گذشته ۱۰ هزار تومان بود که نشان از افزایش ۷۲ درصدی دارد. انار نیز با ۵/ ۲۳ درصد افزایش نسبت به آبان ۱۵ هزار تومان نرخ‌گذاری شد در حالی‌که در آذر ۹۸، کیلویی ۸ هزار تومان فروخته می‌شد که نشان از صعود ۹۳ درصدی یک‌ساله دارد.
در گروه سبزیجات نیز خیار۵/ ۱۹درصد نسبت به آبان رشد داشته است. خیار در آذر سال گذشته کیلویی ۶ هزار و ۵۰۰ تومان فروخته شد و در آذر امسال ۹ هزار تومان که نشان از افزایش ۵۰ درصدی این قلم از صیفی در عرض یک سال دارد. همینطور هویج با ۳/ ۴۰ درصد افزایش نسبت به آبان ۷ هزار و ۸۰۰ و سیب‌زمینی با ۱/ ۱۳ درصد افزایش ۶ هزار و ۸۰۰ تومان فروخته شد. در این گروه اقلام فلفل دلمه‌ای با ۲/ ۲۲ درصد و گوجه‌فرنگی با ۹/ ۱۹ درصد بیشترین کاهش قیمت را داشته‌اند. در گروه آشامیدنی‌ها، قند و شکر و خوراکی‌ها هم نوشابه گازدار با ۸/ ۷درصد و چای خارجی با ۸/ ۶ درصد بیشترین افزایش قیمت را نسبت به آبان تجربه کردند.
اختلاف آمار دولتی و کف بازار
بین قیمتی که دولت اعلام می‌کند و نرخی که اجناس فروخته می‌شود اختلاف قابل‌توجهی وجود دارد. برای مثال در گروه پروتئین‌ها مرغ ماشینی در حالی کیلویی ۲۷ هزار تومان در آذر ذکر شده که در همین ماه بسیاری از فروشگاههای مرکز شهر تهران تا کیلویی ۳۵ هزار تومان هم این کالا را فروختند. همچنین مرکز آمار ایران، تخم‌مرغ را کیلویی ۱۹ هزار تومان اعلام کرده، در حالی که این قلم از سبد معیشتی در فروشگاه‌ها تا کیلویی ۲۵ هزار تومان هم افزایش یافت. این فاصله قیمتی باعث شده که بسیاری از مردم در شرایط کرونایی به صف‌های طویل میادین میوه‌وتره‌بار بروند. همینطور گوجه‌فرنگی که بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران ۱۰ هزار تومان نرخ خورده بود در بسیاری از میوه فروشی‌ها تا ۱۵ هزار تومان هم فروخته می‌شود. این شکاف قیمتی نمایانگر عدم نظارت کافی بر بازار اساسی‌ترین اقلام خانواده‌ها است. این ضعف نهادهای نظارتی و توزیع نامناسب اثرات سوئی داشته که مثال بارز آن روغن خوراکی است که باعث شده قفسه فروشگاه‌ها خالی بماند. مشاهدات میدانی ما حاکی از آن است که سهمیه هر سوپر مارکت در هفته ۳ کارتن است، این در حالی است که تولیدکنندگان می‌گویند تولید به اندازه نیاز کشور صورت می‌گیرد. همینطور چای خارجی که با توجه به نرخ ارز و قیمت تمام شده باید کیلویی ۱۰۰ هزار تومان به دست مصرف‌کننده برسد تا کیلویی ۲۵۰ هزار تومان هم فروخته شده که نشان دیگری از جای خالی نظارت در بازار این اقلام است.
مقایسه حقوق و سبد اقلام اساسی
چارت بالا بر اساس سبد معیشتی یک خانواده چهار نفره با قیمت‌های فروردین و آذر و بر اساس اطلاعات مرکز آمار ایران تنظیم شده است. در این سبد 10 کیلو مرغ، 5 کیلو تخم‌مرغ، 5 کیلو گوشت گوساله، 15 کیلو میوه، 3 کیلو حبوبات و 10 کیلو برنج درنظر گرفته شده است که با احتساب نرخ این اقلام در فروردین قیمت سبد 917 هزار تومان و در آذرماه یک میلیون و 520 هزار تومان تمام می‌شود. این در حالی است که میزان درآمد این خانواده حداقل حقوق یعنی 3میلیون تومان درنظر گرفته شده است. همان‌طور که چارت نشان می‌دهد در فروردین امسال سبد معیشتی کمتر از یک‌سوم از حقوق این خانواده را دربرمی‌گیرد؛ در‌حالی‌که در آذرماه این میزان بیشتر از 50 درصد رشد کرده و خانواده برای خرید این سبد در آذرماه باید حدود50درصد حقوق را هزینه کند.
