با ورود مجلس،موج جدید مطالبهگری از وزارت ارتباطات و اپراتورها شکل گرفت؛
رویای اینترنت باصرفه
مهسا طاعتی: بیش از یک سال از افزایش تعرفه اینترنت ثابت و همراه برای ارتقای کیفیت شبکه می‌‌‌گذرد و اپراتورها نه‌تنها موفق به توسعه و ارتقا نشده‌‌‌اند؛ بلکه همچنان از ارائه بستههای بلندمدت و به‌‌‌صرفه اینترنت خودداری می‌‌‌کنند.
این در حالی است که آنها بر اساس مصوبه شورای رقابت مکلف به ارائه بستههای اینترنتی متنوع‌‌‌تر با حجم بالا هستند تا ذائقه مصرف‌کنندگان پاسخ داده شود. همین موضوع در روزهای اخیر با انتقادات جدی نمایندگان مجلس مواجه شده است و وزیر ارتباطات نیز در جلسه این هفته کمیسیون صنایع در این باره پاسخگو بوده. به هر حال به گفته وزیر قرار شده است تا خودداری اپراتورها از ارائه بستههای متنوع اینترنت بررسی شود.
ورود مجلس
در هفته‌‌‌های اخیر برخی از نمایندگان مجلس به نحوه ارائه بستههای بلندمدت اینترنت در اپراتورها ورود کردند و خواستار پیگیری این روند شدند. زینب قیصری، نماینده مجلس، در جلسه علنی هفته گذشته از خودداری اپراتورهای تلفن همراه از ارائه بستههای اینترنت پرحجم و بلندمدت به مشترکان خود انتقاد کرد و در این رابطه گفت: «شورای رقابت به استناد اختیار حاصل از بند ۵ ماده ۵۸ قانون اجرای سیاست‌‌‌های کلی اصل ۴۴، طی مصوبه‌‌‌ای به این رویه ضد رقابتی واکنش نشان داده و اپراتورهای تلفن همراه را مکلف به ارائه بستههای بلندمدت و با حجم بیش از ۵۰ گیگابایت کرده است.» این موضوع در ادامه و در هفته جاری با اظهارات عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس و ورود این کمیسیون جدی‌‌‌تر شد؛ زیرا به گفته مصطفی پوردهقان‌اردکانی، نرم‌‌‌افزارهای اپراتورها با قرار دادن بستههای اینترنتی «چهار ماهه» در دسته «بلندمدت»، تعریف این واژه را تغییر داده‌‌‌اند و کمیسیون صنایع و معادن به‌‌‌طور مستقیم به این موضوع ورود کرده است.
حتی علی حدادی، عضو هیات‌رئیسه کمیسیون صنایع و معادن مجلس، نیز در گفت‌‌‌وگویی نسبت به اینترنت همراه که توسط اپراتورها ارائه می‌شود و اینترنت فیبر نوری در بخش اینترنت ثابت انتقاداتی را مطرح کرده و معتقد است که وزارت ارتباطات در هر دو موضوع باید ورود کند. به اعتقاد او وقتی اپراتورها عدد و رقمی را با یک بسته‌‌‌ای تحت عنوان بلندمدت ارائه می‌‌‌دهند که از نظر اقتصادی کاربران تمایل به استفاده از آن را ندارند، مشکلاتی ایجاد می‌شود؛ چرا که مشترکان باید این امکان را داشته باشند تا متناسب با نیاز خود به بستههای اینترنتی دسترسی داشته باشند. در مجموع قرار شد تا وزیر ارتباطات در جلسه این هفته کمیسیون صنایع و معادن مجلس حاضر شود و درباره بستههای بلندمدت اینترنت در اپراتورها پاسخگو باشد. حالا عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس اعلام کرده که وزیر ارتباطات برای پیگیری بستههای بلندمدت اینترنت به معاونت‌‌‌ها و اپراتورها دستور ویژه صادر کرده است.
مصطفی پوردهقان‌اردکانی، عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس، در گفت‌‌‌وگو با خبرگزاری مهر اعلام کرد: «وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات به معاونت‌‌‌ها و اپراتورها دستور داده تا موضوع بستههای بلندمدت اینترنت را پیگیری کنند و بستههای بلندمدت واقعی در اختیار مردم قرار بگیرد.» به گفته این نماینده مجلس، وزیر ارتباطات اطلاع داد که کارگروهی در این خصوص تشکیل شده است. پس‌‌‌از آن، دوباره در جلسه سه‌‌‌شنبه ۲۶ فروردین‌‌‌ماه، وزیر ارتباطات دستور قاطع داد که نتیجه این موضوع هرچه سریع‌‌‌تر اعلام شود، چون گویا هنوز به خروجی نرسیده‌‌‌اند و قرار شد دوباره نتیجه جلسه‌‌‌شان با اپراتورها مشخص شود. این در حالی است که ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، روز گذشته و در حاشیه جلسه هیات دولت این هفته به صورت غیرمستقیم به افزایش تعرفه اینترنت اشاره کرده و گفته است: «امروز در شرایطی هستیم که به صورت کلی وضعیت اقتصادی اپراتورها مناسب توسعه نیست. طراحی‌‌‌هایی انجام شده که هزینه‌‌‌های آن در سبد هزینه مردم قرار نگیرد.» به گفته او، افزایش قیمت اینترنت به صورتی که تعرفه‌‌‌ها مستقیما زندگی مردم را تحت‌تاثیر قرار دهد، در دستور کار نیست.
ماجرای حذف
با این حال و در شرایطی که معلوم نیست وزارت ارتباطات چه برنامه‌‌‌ای برای افزایش تعرفه‌‌‌های اینترنت باکیفیت پایین و همچنان فیلترینگ اینترنت کشور دارد و نمی‌توان با قطعیت از بازگشت بستههای بلندمدت و به‌‌‌صرفه اینترنت صحبت کرد، بد نیست نگاهی به ماجرای حذف این بسته‌‌‌ها از اپراتور بیندازیم. ماجرا از این قرار است که دو اپراتور مسلط موبایل کشور در فروردین ماه سال 1401 تعدادی از بستههای پرطرفدار و به‌‌‌صرفه خود از جمله بستههای شش‌ماهه و یک‌ساله را حذف کردند. تنها چند روز پس از آنکه اپراتورهای اینترنت ثابت به‌‌‌صورت میانگین قیمت سرویس‌‌‌های خود را با راهکار تغییر نام سرویس 60درصد افزایش دادند، اپراتورهای موبایل نیز با ترفند حذف بستههای به‌‌‌صرفه اینترنت همراه، عملا گرانی شدید اینترنت را شروع کردند.
البته پیش از این هم در تیرماه سال ۱۳۹۹ این دو اپراتور دست به اقدامی مشابه زده بودند که با شکایت دولت و درنظر گرفتن جریمه‌‌‌های سنگین برای آنها از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سرانجام بستههای به‌‌‌صرفه بار دیگر در دسترس قرار گرفتند. در آن زمان محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر وقت ارتباطات، اعلام کرده بود که افزایش قیمت اینترنت موبایل غیرقانونی است و این اپراتورها باید قیمت‌‌‌ها را به وضعیت گذشته بازگردانند؛ تا سرانجام پس از حدود ۴۵روز کش و قوس دو اپراتور مسلط کشور از اقدام مشترک‌‌‌شان برای گران کردن و حذف برخی بستههای اینترنت موبایل صرف‌‌‌نظر کرده و بستههای بلندمدت و به صرفه به اپلیکیشن‌‌‌ها و کد‌‌‌های ستاره مربع بازگشت.
در ادامه تعرفه اینترنت که پس از شش سال ثابت ماندن، سرانجام در دی ماه ۱۴۰۲ هم در بخش موبایل و هم در اینترنت ثابت ۳۴درصد گران شد، همه در انتظار بازگشت بستههای اینترنت بلندمدت و با حجم بالا بودند؛ در انتظار بستههای شش‌ماهه و یک‌ساله‌‌‌ای که به دلیل مقرون‌‌‌به‌‌‌صرفه بودن مورد استقبال کاربران قرار می‌‌‌گرفتند. حدود یک ماه پیش از اینکه اینترنت گران شود، یعنی در آذر ۱۴۰۲، شورای رقابت با ابلاغ مصوبه‌‌‌ای اپراتورها را به بازگرداندن و ارائه بستههای حجیم و بلندمدت اینترنت همراه ملزم کرد. در آن مقطع، سپهر دادجوی‌توکلی، سخنگوی شورای رقابت، اعلام کرده بود: «شورای رقابت علیه اقدام اپراتورهای ارائه‌‌‌دهنده خدمات اینترنتی مبنی بر حذف بستههای حجیم بلندمدت (براساس شکایت‌‌‌های واصله از سوی مردم) مصوبه‌‌‌ای صادر و اپراتورها را ملزم کرد که بستههای اینترنتی متنوع‌‌‌تر با حجم بالا که در حقیقت ذائقه مصرف‌کنندگان را پاسخ می‌‌‌دهد، ارائه دهند.»
با این حال به‌رغم اجرای درخواست اپراتورها برای افزایش تعرفه‌‌‌ها و ابلاغ مصوبه مرکز ملی رقابت با موضوع «برخورد با کم‌‌‌فروشی و عدم‌تنوع در کمیت و مدت بستههای اینترنت» همچنان جای بستههای بلندمدت و حجیم خالی است و اپراتورها از اجرای این الزام خودداری می‌‌‌کنند. البته در حال حاضر صرفا و نهایتا بستههای با بازه زمانی چهارماهه در بین بستههای بلندمدت اینترنت اپراتورها قرار دارد. با این همه اما پیگیری‌‌‌های «دنیای‌اقتصاد» از دو اپراتور مسلط کشور درباره دلیل تداوم حذف بستههای به‌‌‌صرفه و بلندمدت بی‌‌‌پاسخ مانده است.
افزایش دوباره
هر چند در حال حاضر معلوم نیست اپراتورها برای ارائه بستههای بلندمدت و به‌‌‌صرفه اینترنت در سال‌جاری چه برنامه‌‌‌ای دارند، اما تعرفه‌‌‌های اینترنت در سال 1402 با این شرط که کیفیت شبکه افزایش یابد، گران شد. وزارت ارتباطات دولت سیزدهم در آن زمان تاکید کرده بود که کیفیت اینترنت خط قرمز این وزارتخانه است.
با این حال نارضایتی کاربران ایرانی از سرعت و کیفیت اینترنت همچنان ادامه دارد، اما وزارت ارتباطات و سازمان تنظیم مقررات اعلام کرده بودند که اپراتورها پس از افزایش تعرفه کیفیت سرویس را بالا برده‌‌‌اند و این نهاد اعلام کرد که عملکرد آنها را پایش و نظارت می‌‌‌کند. این در حالی است که نه‌تنها تاکنون درباره این نظارت در دولت چهاردهم نیز شفاف‌‌‌سازی صورت نگرفته؛ بلکه وزیر ارتباطات نیز در اظهارات اخیر خود از افزایش تعرفه‌‌‌های اینترنت و نبود شرایط برای توسعه اپراتورها گفته است. حتی برخی اپراتورها و مدیران صنعت مخابرات نیز در ماه‌‌‌های پایانی سال گذشته به افزایش تعرفه‌‌‌ها برای بهبود کیفیت اینترنت اشاره کردند. در همین راستا، مدیرعامل شرکت مخابرات در نشست خبری سال گذشته خود از اینترنت ارزان در ایران انتقاد و تاکید کرد که برای افزایش کیفیت سرویس‌‌‌های اپراتورها ناچار به افزایش تعرفه هستیم.
این در حالی است که به اعتقاد کارشناسان فیلترینگ مانع بزرگ بهبود کیفیت و سرعت در اپراتورهاست و تا زمانی که این محدودیت‌‌‌ها رفع نشود، گرانی اینترنت صرفا نارضایتی کاربران را تشدید می‌‌‌کند. همچنین اپراتورها بارها از ضررهای میلیاردی فیلترینگ بر درآمدهایشان گفته‌‌‌اند و به نظر می‌رسد که مسوولان می‌توانند به جای افزایش تعرفه اینترنت نسبت به رفع فیلترینگ اقدام کنند. البته عدم‌شفافیت در قیمت‌گذاری اینترنت نیز مانع دیگری در این زمینه است؛ تا جایی که حامد بیدی، کنشگر اینترنت در گفت‌‌‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» مطرح می‌‌‌کند: «در ۱۰ سال گذشته میانگین هزینه ترافیک اینترنت در دنیا کاهش قابل‌توجهی داشته و به دلیل ابهام در ساختار و قراردادهای واردات ترافیک، اطلاع نداریم که اینترنت با چه عدد و رقمی در اختیار اپراتورها قرار گرفته است.
به دلیل همین عدم‌شفافیت و انحصار نمی‌توان درباره گرانی یا ارزانی اینترنت ایران صحبت کرد.» او در بخش دیگری از صحبت‌‌‌های خود به تطابق هزینه‌‌‌ها با تورم کشور اشاره می‌‌‌کند و به اعتقاد او در افزایش تعرفه‌‌‌های اینترنت مطابق با تورم باید به هزینه‌‌‌های پهنای باند و ترافیک اینترنت توجه شود که به صورت مستمر و پیوسته در سراسر جهان در حال ارزان‌‌‌تر شدن هستند. در این شرایط باید منتظر ماند و دید که نتیجه بررسی‌‌‌ها و مذاکرات وزارت ارتباطات با اپراتورها به کجا خواهد رسید؛ آیا دوباره افزایش تعرفه‌‌‌ها همراه با فیلترینگ و اینترنت باکیفیت پایین را خواهیم داشت یا بستههای متنوع بدون افزایش تعرفه‌‌‌ها دوباره برمی‌‌‌گردند؟
