پس از چین، چه کشوری رشد تقاضای جهانی نفت را هدایت خواهد کرد؟
وارثان بازار طلای‌سیاه
به نوشته تارنمای انرجی‌‌‌‌‌کانکتز، تحت‌شرایط فعلی طبیعی است انتظار داشته باشیم که کانون توجه در بازار نفت، به‌سرعت به سمت هند، سومین مرکز بزرگ متقاضی بزرگ نفت‌خام، پس از ایالات‌‌‌‌‌متحده و چین، متمایل شود. هندوستان امروزی خانه یکی از بزرگ‌‌‌‌‌ترین ملل جهان بوده که ۶۵درصد جمعیت آن زیر ۳۵سال هستند. این کشور از رشد تولید ناخالص داخلی سالانه ۷درصدی برخوردار است. بدون‌شک، رشد اقتصادی و بالطبع تقاضای نفت هند، یک محرک تاثیرگذار بوده که می‌تواند در طول حداقل یک دهه‌پیش‌رو نیز به‌صورت قابل‌‌‌‌‌قبولی استمرار داشته‌باشد. افزایش سالانه ۴درصدی مصرف نفت هندوستان در سال۲۰۲۴ میلادی با استناد به داده‌های رسمی، مصرف نفت چین را تحت‌‌‌‌‌الشعاع قرارداد که به‌صورت تخمینی، حدود یک‌درصد بوده‌است.
اوج تقاضا در چین و هند
رشد تقاضا و در نتیجه مصرف فرآورده‌های نفتی هندوستان در سال‌گذشته میلادی به میزان ۱۹۰هزار بشکه در روز به رقمی نزدیک شد که چین طی تقریبا یک دهه‌گذشته و به‌صورت سالانه به تقاضای خود اضافه کرده‌است؛ یعنی رقمی در حدود ۱۵۰ تا حداکثر ۲۰۰هزار بشکه در روز طبق برآوردهای رسمی. دهلی‌‌‌‌‌نو اطلاعات رسمی در مورد فروش داخلی نفت ارائه نمی‌کند. تحلیلگران بازار انرژی نیز مصرف داخلی این کشور را در محاسبات خود لحاظ نکرده و تنها در پاره‌‌‌‌‌ای از موارد،عددی تخمینی از میانگین مصرف داخلی این کشور را در گزارش‌های خود وارد می‌کنند. از سویی دیگر، تحلیلگران غول‌های نفتی دولتی چین متفق‌‌‌‌‌القول هستند که تقاضای بنزین و گازوئیل در این کشور به دلیل ترکیبی از محرک‌‌‌‌‌های کلیدی از نقطه اوج خود فاصله گرفته‌است؛ محرک‌‌‌‌‌هایی نظیر تغییرات ساختاری در ماهیت و سرعت رشد اقتصادی و نفوذ سریع وسایل نقلیه الکتریکی در این کشور درحالی‌که بازار جهانی انرژی به اوج تقاضای نفت چین قبل از پایان دهه‌جاری میلادی می‌‌‌‌‌اندیشد، رشد تقاضا و مصرف در هند هنوز حتی در چشم‌‌‌‌‌انداز تحلیلگران دیده نمی‌شود. با این همه، به‌نظر نمی‌رسد هند در بازار سوخت‌های فسیلی مسیر چین را در طول نیم‌قرن اخیر، در پیش بگیرد. هنگام مقایسه حوزه انرژی این دو کشور، مبنای رشد از اهمیت بالایی برخوردار خواهد بود، به‌ویژه در شرایطی که منطبق با آمار رسمی، مصرف فعلی نفت هند کمتر از یک‌سوم مصرف چین است.
نگاهی به سبد تقاضا
تقاضای محصولات پالایش‌شده چین حدود ۱۷میلیون بشکه در روز در سال۲۰۲۴ اعلام شده‌است، درحالی‌که مصرف هند به‌طور متوسط حدود ۵میلیون بشکه در روز است. این نسبت منعکس‌‌‌‌‌کننده تولید ناخالص داخلی این دو کشور است. صندوق بین‌المللی پول در گزارش اخیر خود، ارزش به‌روز شده اقتصاد چین را ۱۸تریلیون دلار و هند را ۴تریلیون دلار اعلام کرده‌است. رشد قابل‌‌‌‌‌ملاحظه در مصرف نفت چین از ابتدای قرن گذشته به واسطه رشد چشمگیر تقاضای گازوئیل به دلیل رونق صنایع و تولیدات صنعتی در کنار رشد ساخت‌وساز در این کشور، رقم خورده است. در عین حال، در دهه‌گذشته در هندوستان شاهد افزایش پروژه‌های زیربنایی، به‌ویژه در بخش عمومی بوده‌‌‌‌‌ایم؛ رشدی که در مقام مقایسه با چین، البته به‌مراتب محدودتر است. هرچند این کشور واقع در آسیای‌جنوبی، تلاش‌هایی را برای توسعه بخش تولید خود آغاز کرده، اما ابعاد این توسعه تقریبا یک دهم چین بوده که البته با اختصاص یارانه‌های متنوع و طیف گسترده‌ای از مشوق‌‌‌‌‌های دولتی، تقویت شده‌است. در افق کوتاه‌مدت، بسیار بعید است که دامنه فعالیت کارخانه‌‌‌‌‌های صنعتی و تولیدی هندوستان، رشد چشمگیری داشته‌باشند. در همین مقیاس، می‌توان پیش‌بینی کرد؛ بخش املاک هند نیز نمی‌تواند همگام با نرخ رشد ساخت‌وساز در چین توسعه یابد؛ چینی که هم‌اکنون تحت‌فشار ظرفیت مازاداملاک آماده بهره‌‌‌‌‌برداری یا در حال ساخت خود قرار دارد.
روند متغیر الکتریکی‌شدن
همچنین شکاف بزرگی در سرعت الکتریکی‌شدن ناوگان خودرو در دو کشور وجود دارد. خودروهای برقی و هیبریدی تقریبا ۲درصد از کل فروش خودروهای سواری در هند را در سال۲۰۲۴ به خود اختصاص دادند، در مقابل اما این رقم در چین حدود ۴۷درصد بود. این واقعیت به این معنا نیست که رشد تقاضای بنزین در هند می‌تواند به اندازه‌‌‌‌‌ای سریع باشد که افت تقاضای نفت و فرآورده در چین را جبران کند. مجموع فروش خودرو در چین در سال۲۰۲۴ میلادی به ۲۳میلیون دستگاه رسید، درحالی‌که در هند و در همین مدت، ۴میلیون خودرو به‌فروش رفته‌است. در حالت تعادل بازار، تقاضای نفت هند، حتی اگر با نرخ خوشبینانه، معادل ۴درصد در سال‌رشد کند، حدود ۲۰۰هزار بشکه در روز به تولید کمک خواهد کرد. این رقم با میانگین رشد تقاضای ۶۰۰هزار بشکه‌‌‌‌‌ای در روز که چین در حد فاصل سال‌های تا ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۹ میلادی به آن رسید، فاصله بسیاری دارد. بازار جهانی نفت در نقطه‌عطف تاریخی از منظر تقاضا قرار دارد. کماکان هیچ مدعی اصلی برای تصاحب جایگاه چین از خاستگاه تقاضا وجود ندارد. دو مرکز عمده مصرف یعنی ایالات‌‌‌‌‌متحده و اروپای نیز از نقطه اوج تاریخی خود عبور کرده‌اند و احتمالا به‌زودی شاهد یک رکود یا سقوط تدریجی در سمت تقاضا خواهند بود. به‌نظر می‌رسد میانگین مصرف جهانی نفت تا حداقل یک دهه‌آینده به رشد خود ادامه دهد، اما این رشد بین اقتصادهای نوظهور متوسط و کوچک‌تر در آسیا، خاورمیانه، آفریقا و آمریکای‌‌‌‌‌لاتین پراکنده خواهدشد، موضوعی که آینده فراروی این حوزه را احتمالا غیرقابل‌پیش‌بینی‌‌‌‌‌تر از گذشته خواهد کرد.
