بررسی چالش‌های اساسی بهره‌وری در صنعت و معدن
در ابتدای نشست، مهندس سید‌حمید کلانتری، مدیرعامل انجمن بهره‌وری ایران گفت که بهره‌وری در صنعت از سه منظر قابل بررسی است. نخست، بهره‌وری در صنعت از حوزه کلان اقتصاد بوده که شامل مباحثی نظیر محیط کسبوکار، سیاست‌های پولی و مالی، ثبات مالی، انعطاف‌پذیری در حوزه بهره‌وری و بعضی از نابهره‌وری‌ها در حوزه صنعت و معدن ناشی از نابهره‌وری در بخش کلان اقتصاد می‌شود. منظر دوم، بهره‌وری در حوزه خرد بنگاه است که در این بخش واحدهای صنعتی، بنگاه‌ها، شرکت‌ها با موضوعاتی از قبیل مدیریت، R&D، منابع انسانی، آموزش، کیفیت، نظام پرداخت، نوآوری و فناوری روبه‌رو هستند که اگر در این عوامل دخالت شود، می‌توان میزان بهره‌وری را افزایش داد. منظر سوم، موضوع ابزارهای بهره‌وری است که کمتر شناخته شده هستند. مسائلی از قبیل چرخه بهره‌وری، مدیریت مشارکت، مدیریت دانش، نظام آراستگی، نظام پیشنهادها و... البته این نگرش باید تقویت شود که برای ارتقای بهره‌وری، هر فردی باید از خودش شروع کند و باید بهره‌وری را در آن بخش بالا ببرد.
نیاز کشور به توسعه ذهنیت بهره‌وری و بهره‌وری مدیریت
در ادامه دکتر ابوالفضل کیانی، نایب‌رئیس هیات‌مدیره و مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی به بیان مهم‌ترین چالش‌های بهره‌وری در کشور از جمله چالش بهره‌وری مدیریت و چالش عدم توجه به رویکرد پلت‌فرمی و هوشمند ارزیابی بهره‌وری پرداخت. به گفته وی، مدیریت، نهاده مغفول مانده در محاسبات بهره‌وری است. ذهنیت بهره‌ور مدیریت سازمان و تاثیرگذاری آن بر خروجی‌های فرآیند و اثرگذاری مدیریت بر کارآیی و اثربخشی فرآیند دو عامل مهم است. مدیریت، عامل تاثیرگذار بر سایر عوامل و نهاده‌های موثر بر بهره‌وری است. اگر شاخص‌های بهره‌وری کل و سنجش ارزیابی بهره‌وری کل در نظر گرفته شود، باید تمامی منابع به کار رفته در فرآیند ماشین‌آلات و انرژی فناوری لحاظ شود، در تمامی این موارد مدیریت مهم‌ترین مساله است. بهره‌وری مدیریت به معنای استفاده بهینه از ظرفیت‌های مدیر در اجرای وظایف اصلی وی و در راستای ایجاد نتایج مطلوب است. در پلت‌فرم‌ها با استفاده از ابزارهای پردازش اطلاعات و هوش مصنوعی به طور مستمر همه منابع سازمان مورد پایش، اندازه‌گیری و بهبود مستمر قرار گرفته و چرخه بهبود مستمر بهره‌وری ایجاد می‌شود.
چهار عامل موثر در رشد اقتصادی کشور رشد
سرمایه‌گذاری(تشکیل سرمایه ثابت)، رشد بهره‌وری(استفاده بهینه از سرمایه‌های موجود)، بهره‌وری مدیریت(استفاده بهینه از ظرفیت‌های مدیر در اجرای وظایف اصلی) و نوآوری و خلاقیت(به‌کارگیری فناوری‌های نوین) است و کشور نیازمند به توسعه ذهنیت بهره‌وری و بهره‌وری مدیریت است. تحقق بهره‌وری با هوشمندسازی و اتوماسیون صنعتی دست یافتنی‌تر خواهد بود.
در برنامه‌های توسعه، حدود ۳ درصد از رشد ۸درصدی رشد اقتصادی باید از سمت بهره‌وری باشد. چرا اتفاق نمی‌افتد؟ چون اقتصاد ما اقتصاد بسته است. در صورتی که واحدهای صنعتی هوشمند، خدمات قابل ارائه در واحد صنعتی هوشمند، اپراتور واحد هوشمند صنعتی، سیستم هوشمند مدیریت انرژی، سامانه هوشمند مدیریت شبکه آب واحد صنعتی و راهکار هوشمند پایش آنلاین پارامترهای زیست محیطی همه اموری هستند که باید مورد توجه باشد. باید تلاش شود تا دیپلماسی اقتصادی برقرار شود، رویکردهای بهره‌ورانه در بخش صنعت توسعه پیدا کند و اتلاف‌ها کم شود. مبحث دیگر نگاه بهره‌ورانه است، نگاه دانش‌محور به سمت فناوری و فرآوری‌های صنعتی است و باید از رویکردهای جدید نوظهور استقبال کنیم، کسبوکار پلت‌فرمی باید حمایت شود. زنجیره تامین امن، سرعت در ردیابی کالا و کاهش اتلاف‌ها که در اثر عدم استفاده از اتوماسیون‌ها است، باید شکل گیرد. باید نگاهی عمیق داشته باشیم، به مدیران و مسوولان آگاهی‌رسانی شود و گرنه هیچ تغییری مشاهده نخواهد شد.
بهره‌وری در نظام سازمان با کرامت انسانی مرتبط است
در ادامه مهندس محمدمهدی فنایی، عضو اتاق بازرگانی ایران و موسس شرکت الکتروکویر به بیان توضیحاتی در زمینه بهره‌وری در نیروی انسانی و نوآوری در صنعت و خدمات پرداخت و گفت: در اتاق بازرگانی ایران نیز جلساتی مرتبط با بهره‌وری برگزار شده است. مهم‌ترین مباحث مرتبط با بهره‌وری مبحث خودشناسی و انسان‌شناسی است. انسان‌ها نقش مهمی در تولید و بهره‌وری دارند و باید انسان‌ها قدردان باشند تا بتوانند بهره‌وری مورد نیاز را داشته باشند. در شرکت‌ها باید گروه خلاق انتخاب شوند و برای ایجاد ارزش افزوده و ارتقای بهره‌وری نیروی انسانی و افزایش محصول نقش مهمی داشته باشند. این نیروی انسانی است که سازمان را به اوج بالندگی می‌رساند و بهره‌وری با تفکر انسانی و انسان‌مدارانه، بهره‌وری را بالا می‌برد. بهره‌وری در نظام سازمان با کرامت انسانی مرتبط است و اینکه نگاه انسان در سازمان به نگاه سازمان انسانی تبدیل شود. از سوی دیگر، اگر منافع جمع بر منافع فردی ارجحیت داشته باشد، در این صورت است که بهره‌وری نهادینه خواهد شد. ضمن اینکه باید روابط کاری از روابط دوستانه، جداگانه در نظر گرفته شود.
در ادامه دکتر جعفر عسگری، مشاور بهره‌وری مدیرعامل سازمان مدیریت صنعتی به بیان مطالب در زمینه عارضه‌های فراروی بخش صنعت، معدن و تجارت از منظر بهره‌وری پرداخت. به گفته وی، تعریف بهره‌وری، حد اتصال کیفیت، ارزانی و سرعت است. وی در پاسخ به این پرسش که بنگاه‌های اقتصادی چگونه می‌توانند با رویکرد بهره‌وری با بحران اقتصادی موجود مقابله کنند، گفت: با عواملی مانند کاهش مصرف، کاهش اتلاف، اصلاح ساختار، افزایش درآمد و استقرار نظام مدیریت بهره‌وری می‌توان به خروج نسبی از بحران رسید. شرکت‌ها باید «مودا»شناسی شوند، عارضه‌شناسی و ریشه‌یابی شوند. واحدهای مختلف بازرگانی، منابع انسانی و سایر واحدها باید در این زمینه بررسی شوند. به این ترتیب با حذف موداها می‌توان سود صنایع را افزایش داد. اگر نهضت موداشناسی راه بیفتد بسیار می‌تواند بهره‌ور باشد. پیشنهاد این است که مانند مالزی عمل کنیم، تسهیلات به واحدهای صنعتی به شرط ارتقای بهره‌وری اختصاص یابد و با نهادینه شدن بهره‌وری، آن وام برگردانده شود یا قسمتی از آن کاهش یافته یا جوایز انگیزشی داده شود. به این ترتیب با فرآیند برد-برد می‌توان به ارتقای بهره‌وری در تمام سطوح دست یافت. مشکلات اصلی فراروی ارتقای بهره‌وری بخش صنعت، معدن و تجارت شامل موانع و مشکلات فضای بین‌المللی(تحریم، کرونا، ارز و...)، موانع و مشکلات داخل بنگاه اقتصادی(انواع موداها از جمله فرآیندی، تولید، انبار، حمل و نقل، منابع انسانی و...) و موانع و مشکلات فضای کسبوکار داخلی(قانون کار، نقدینگی، نظام مالیاتی، نظام تامین اجتماعی، قاچاق، فساد و...) بوده و راهکار برای ارتقای بهره‌وری، استقرار کامل نظام مدیریت بهره‌وری در بنگاه‌های صنعتی، معدنی و تجاری در چارچوب قانون برنامه هفتم توسعه با تاکید بر نظام بهره‌وری هوشمند است. قرائتی که از بهره‌وری می‌شود، قرائت استانداردی نیست و به بازنگری اساسی نیاز دارد. به جای آب، بابا، باید الفبای بهره‌وری آموزش داد. هیچ نهادی، نظام بهره‌وری را استانداردسازی نکرده فقط در روز بهره‌وری جشن گرفته می‌شود، در‌حالی که بسیاری از موضوعات باید بازنگری اساسی شود. صداوسیما، انجمن‌ها و نهادها همه باید بهره‌وری را عملیاتی کنند و در وبینار‌ها و سمینارها، باید به این موضوع پرداخته شود. باید قرائت جدید و نوینی از بهره‌وری داشته باشیم.
ضرورت مدیریت ارزیابی تعالی نیروی انسانی
سپس دکتر سید مسعود همایونفر، رئیس انجمن مدیریت منابع انسانی ایران، به بیان توضیحات خود در زمینه صنعت و معدن و بهره‌وری پرداخت و گفت که یک اتفاق بزرگ در حوزه بهره‌وری، مدیریت ارزیابی تعالی نیروی انسانی است. روند بهره‌وری در کشورهای مختلف دنیا به‌خصوص جنوب آسیا بررسی شده چرا‌که رویکرد ارتقای بهره‌وری با یادگیری از دیگران و بهره گرفتن از تجربه‌های دیگر مهم است. مشکلات عدیده‌ای در حوزه اداری دولت داریم. از سوی دیگر، بحث چرایی مطرح است، اینکه به کجا داریم می‌رویم. در سطح کلان باید ببینیم اهداف‌مان چیست؟ اهداف کجاست؟ بنابراین در گام نخست باید اهداف در راستای ارزش‌های انسانی بیان شود. سپس، اولویت‌ها مشخص شوند و به چگونگی، چرایی و عمق ماجرا توجه شود که با چه رویکرد و روشی در سطح کلان این موضوعات بررسی شود. اینکه برای انسان‌ها و جامعه بشری چه می‌خواهید بکنید و با چه رویکردها و چه روش‌هایی می‌خواهید آنها را عملیاتی کنید و چه چیزی را می‌خواهید به دست بیاورید؟
